Уружба
 Хуьр
|
.svg)
Уружба, Уруж уба (урус. Оружба) — Дагъустан республикадин Мегьарамдхуьруьн районда авай, «Уружба» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр.
География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Хуьр Мегьарамдхуьруьн райондин юкьван пата, Самур вацӀун чапла кьерел, райондин юкь тир Мегьарамдхуьрелай 22 км яргъал ала.
Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
XIX виш йисан 1866 йисуз Уружба хуьр вири Куьре ханвалдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьне наибвалдиз талукь тир. Фаргат хуьруьхъ галаз Уружба хуьруьнжемятдик акатзавай.
Уружба хуьруьн арадал атуникай са шумуд фикирар ава. Кьуьзуь эгьлийри рикӀел хкизвайвал, хуьре сифте кӀвалер XIX виш йисан юкьвара эцигнай ва инин садлагьай эгьлияр Хив райондин Цнал хуьряй куьч хьанвай Гьажиеврин чӀехи бубаяр ва Агъасийринни Къагьриманрин чӀехи бубаяр тир. Къагьриманрин чӀехи бубаяр иниз Кьиблепатан Лезгистандин Къуба райондай куьч хьана атанай. Бязибуру, хуьруьн бине кутунвайди Къуба райондай тир Уруж тӀвар алай кас тирди тестикьарзава. Вилик хуьруьн тӀвар Уруж уба тир. ЦӀап чӀалал “Уба” - хуьр лагьай чӀал я. Хуьруьн тарихдикай мадни дуьз малуматар чав агакьнач. Амма малум я хьи, хуьруьн сифте кӀвалер Самур вацӀун дуьз кьерел алай. Гатфариз, Гъуцар Сувал алай живер цӀрадай береда вацӀун цин дережа садлагьана хкаж хьанвай ва кӀвалер цик акатунин кичӀевилик квай. Гьавиляй хуьруьнвияр вацӀалай са кӀус яргъал, гилан Уружба хуьр алай чкадиз куьч хьанай. ЦӀуру хуьр алай чкадал цӀуру сурар къедалди амукьнава. Октябрьдин революциядилай кьулухъ хуьре вирини вири 14 кӀвал авай, абурукай кьве кӀвал кьве гьавадинбур амайбурни са гьавадин кӀвалер тир. Хуьруьнэгьлийри гзаф кесиб уьмуьр гьалзавай. Абурун асул кӀвалах лежбервал тир.
Ватандин ЧӀехи дяве чӀавуз хуьруьн чӀехи пай фронтдиз рекье гьатнай. Абурукай садбур женгера терг хьана, садбурни хабар авачиз квахьнай. Элкъвена хайи хуьруьз хтайбурун гзафбур пишкешар гваз хтанай, месела: Ибрагьимрин Алимегьамед, Гьажийри Къурбансмяли.
1965 йисуз Уружбадиз СтӀал Сулейман райондин КӀеле хуьруьн эгьлияр куьчарнай. Хуьр кьведра чӀехи хьанай. Дяведин кьулухъан йисара хуьруьнвийрин такьатралди хуьре садлагьай сифте кьилин мектеб эцигнай. 1965 йисуз, КӀеле хуьруьн эгьлияр иниз куьчарна ацукьардалай кьулухъ, и кьве хуьрерин колхозар сад-садак гилигна «Правда» совхоз арадал гъанвай. Уружба а совхоздин кьилин хуьр тир. Хуьре чӀехи гьамбархана, чехирдин завод, аялрин бахча, хьракхана (пекарня), гьайванар хуьдай комплекс эцигнай. Эхиримжи йисара хуьруз газ чӀугунай ва юкьван рекьиз асфальт янай.
Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 1862 касди уьмуьр гьалзавай [1]. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Уружба хуьруьн агьалидин кьадар, вири лезгияр яз 143 кас тир. [2]
