Алпан чӀал
Алпан чӀал (Эр. աղվաներեն (aġvaneren)) ва я ЦӀуру уди чӀал, ва я Къавкъаз алпан чӀал — нах-дагъустан хзандин лезги чӀаларин кӀеретӀдин чӀал. Къавкъаз Алпан гьукуматда гегьенш тир чӀаларикай сад. Исят адал рахазвайбур амач, ва адакай тӀимил ччирвал ава. Илимари гьисабзава хьи и чӀал уди чӀалан цӀуру джуьре тир. Тахминан 11-12 виш йисарал кьван исятдин кефер патан Азербайджандинни рагъекъечӀдай патан Гурджистандин чилерал гегьенш тир. Алпан Апостол Церковдин афициал чӀал тир 8-й виш йисал кьван.
Тарих
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Протоудини алпан чӀалар жеди пай хьанва чи эрадин садлагьай виш йисара. Амма и працес гьи пата фенватӀа гилалди чизвач. Агван чӀал квахьна иранизациядиз килигна: кьибле патай ирандай тайфаяр куьч хьанвай Алпандин чилерал, агьалийрин парабур фарс чӀала рахаз гатӀунна. ГьакӀани, алимари фикирзава хьи алпан чӀалал рахазвай бези тайфаяр эрменийрихни ахпа атанай туьркерих галаз акахьна, чпин чӀал квадарна абурун чӀалал рахаз хьана.
Кхьинар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Алпан чӀал кхьинар авай чӀаларикай тир. Алпан гьарфарган грек гьарфаргандин базадал туькӀуьрнайди я, ва ам гурджини эрмени гьарфарганрих галаз тахминан са чӏавуз арадал атанва. Алай чӀавуз ам кӀвадахдик кутазва символикада, меселе лезги тӀаратӀдал (праектда ам вири алпан халкьарин тӀаратӀ хьиз туькӀуьр жезвай) и гьарфарал кхьена «алпан» гаф, цӀахун тӀаратӀдални кхьена «цӀахур»
