Берлин патал чешмедиз килигун

{{ЯШЧ
| статус = Шегьер
| тӀвар =Берлин
| тамам тӀвар ={{lang-de|Berlin }}
| фотография = Berlin Montage 4.jpg
| кьадар = 300
| къул = Берлиндин шикилар
| пайдах =Flag of Berlin.svg
| герб =DEU Berlin COA.svg
| региондин карта =<div style="position: relative; width: 300px;">
[[Файл:Germany location map.svg|300px|border]]
{{метка изображения|x=0.75 |y=0.32 |scale=300|text=Берлин<br />[[Файл:Red pog.png|10px|center]]}}
</div>
| координатар ={{coord|52|31|00|N|13|23|00|E}}
| уьлкве =Германия
| райондин жуьре = [[Германиядин административ паюн|Ччил]]
| район = Берлин
| регион =
| хуьруьн жуьре =
| хуьр =
| кьенепатан паюнар = 12 округар, 95 районар
| кьилин жуьре = Бургомистр
| кьил = [[Клаус Воверайт]]
| бине эцигай тарих = [[1307 йис|1307]]
| садлагьай тӀвар кьун = [[1244 йис|1244]]
| виликан тӀварар =
| статус йисалай = 1307
| майдан = 891,85
| ЯШЧ кьакьанвал =34-115 м
| гьава = юкьван гьалдин
| агьали =3 520 031
| сиягьдиз кьачур йис =2015
| агьалидин къалинвал =3 947
| агломерация =4 469 439  
| халкьар =
| динар =
| сятдин чӀул =UTC+1 (UTC+2)
| телефондин код =+49 30
| почтунин индекс =10001—14199
| автомобилдин код =B
| сайт = http://www.berlin.de/
| commonscat =Berlin
}}
[[Файл:West and East Germans at the Brandenburg Gate in 1989.jpg|thumb|Берлин (1989)]]
'''Берлин''' ({{lang-de|Berlin}}) — [[Германия]]дин кьилин, виридалайни чӀехи кьадар ва агьалийрин сан-гьисаб авай шегьер я. [[ЕврогалкӀ]]дин агьалийрин сан-гьисабдихъай Берлин кьведлагьайди ([[Лондон]]дин гуьгъуьнлай) ва майдандихъай ам вадлагьайди я.

Берлин — [[Германия|ГФР-дик]] акатзавай 16 [[Германиядин чилер|чиликай]] сад я. Ам [[Бранденбург]] чилин юкьва мукь кьунвайди, амма 1920 йисалай инихъ адак квайди туш. Шегьер [[Гьафел]] ва [[Шпрея]] вацӀарин къерехрал алайди я, гьавиляй адаз «[[Шпреядал алай Афинар]]» лугьуда.

1200-лагьай йисуз кьван гилан Берлин алай мукьал кьве алишверишдин хуьр — [[Кёльн (Берлин)|Кёльн]] ва Берлин — авай тир. Абуру шегьеррин ихтиярар мус къачунватӀа дуьз чидач. 1237-лагьай йисуз Куьлндин шегьеррин ихтияррин садлагьай сеферда тӀвар кьунва, Берлиндинбур — 1244-лагьай йисуз. 1307-лагьай йисуз садхьана шегьерри умуми шегьердин идара туькӀуьрна. 1400-лагьай йисуз садхьанвай Берлиндин агьалийрин сан-гьисаб 8000 кас тир. «Куьлн» лугьудай тарихдин тӀвар Берлиндин [[Нуйкуьлн (Берлиндин район)|Нуйкуьлн]] райондин тӀварцӀи рикӀел хкизавайди я.

Берлин — [[Бранденбург (маркграфвал)|Брандебург маркграфвилин/курфуьрвилин]] (1417-лагьай йисалай гатӀумна), [[Пруссия]]дин (Брандебург курфюрвални Пруссия герцогвал сад хьайидайлай кьулухъ) ва [[Герман империя|Германиядин империядин]] (ам арадал гъайидайлай кьулухъ) кьилин шегьер тир.

[[Дуьньядин кьведлагьай дяве]] акьалтӀайдалай кьулухъ, Ялтадин конференциядин къарарив кьурвал, шурадин оккупациядин зонадин чилеррал алай тиртӀани, Берлин кьуд винел пад къачур гьукуматди оккупациядин секторриз чара авуна. Са вахтунилай галкӀахъанрин пуд оккупациядин сектордикай [[РагъакӀидайпатан Берлин]] туькӀуьрна, адав кьетӀен гьукуматдин арадал атунин статус гвай тир, амма са шартӀни алачиз ам [[Германиядин Федератив Империя (1990-дал кьван)|ГФР-дихъ]] кӀевиз галкӀанвай тир. Пара вахтунин къене Берлиндин секторрин арада са гьал ахъа юзун авай тир. Агьалияр рагъакӀидай патан секторриз катун атӀун патал [[Германиядин Демократиядин Республика|ГДР-дин]] гьакиматди [[Берлиндин цал]] эцигуникай къарарар кьабулна, 1961-лагьай йисан 13-лагьай пахундилай кьулухъ гьа цла РагъакӀидайпатан Берлин элкъуьрна кьуна. [[Къайи дяве]]дин кьилин лишанрикай сад тирди Берлиндин цал 1989 йисал кьван амукьна. [[Германиядин сад хьун (1990)|Германия сад хьайидайлай]] кьулухъ 1990 йисуз адан кьилин шегьер цӀийиз сад хъувунвай Берлин хьана. 1994 йисуз аниз [[Бунн]]дай президентдин администрация, 1999 йисуз — [[бундестаг]]ни [[Германиядин федерал канцлердин идара|федерал канцлердин идара]] федерал министрихъ галаз куьч хьана.

Алай чӀавуз Берлин — дуьньядин медениятдин юкь я. Им Европадин чӀехи улакьдин тӀвал я, гьакӀни туристар атунин сан-гьисабдал гьалтайла им континентдин виридалайни чӀехи шегьеррикай сад тирди. Берлиндин университетар, ахтармишдай институтарни музеяр вири дуьньядиз чида. Шегьерда шикилар чӀугвадайбур, дипломатарни пара иммигрантар яшамишзавани кӀвалахзава.

== Агьалияр ==
* [[1650]] — 6 500
* [[1750]] — 90 000
* [[1800]] — 172 000
* [[1850]] — 420 000
* [[1900]] — 1 890 000
* [[1950]] — 3 340 000
* [[1987]] — 3 250 000
* [[1997]] — 3 425 000
* [[2007]] — 3 370 000
* [[2009]] — 3 431 420
* [[2011]] — 3 499 880

== Стхавилин шегьерар ==
* {{АСШ-дин пайдах}} [[Лос-Анджелес]] ({{lang-en|Los Angeles}}), [[Америкадин Садхьанвай Штатар|АСШ]] ([[1967 йис]])
* {{Франциядин пайдах}} [[Париж]] ({{lang-fr|Paris}}), [[Франция]] ([[1987 йис|1987]]) (партнёр-шегьер)
* {{Испаниядин пайдах}} [[Мадрид]] ({{lang-es|Madrid}}), [[Испания]] ([[1988 йис|1988]])
* {{Урусатдин пайдах}} [[Москва]], [[Урусат]] ([[1991 йис|1991]])
* {{Польшадин пайдах}} [[Варшава]] ({{lang-pl|Warszawa}}), [[Польша]] (1991)
* {{Венгриядин пайдах}} [[Будапешт]] ({{lang-hu|Budapest}}), [[Венгрия]] (1991)
* {{Бельгиядин пайдах}} [[Брюссель]] ({{lang-nl|Brussel}}, {{lang-fr|Bruxelles}}), [[Бельгия]] ([[1992 йис|1992]])
* {{Индонезиядин пайдах}} [[Джакарта]] ({{lang-id|Jakarta}}), [[Индонезия]] ([[1993 йис|1993]])
* {{Узбекистандин пайдах}} [[Ташкент]] ({{lang-uz|Toshkent}}), [[Узбекистан]] (1993)
* {{Мексикадин пайдах}} [[Мехико]] ({{lang-es|Ciudad de México}}), [[Мексика]] (1993)
* {{Китайдин пайдах}} [[Пекин]] ({{lang-zh|北京}}), [[Китайдин Халкьдин Республика|Китай]] ([[1994 йис|1994]])
* {{Япониядин пайдах}} [[Токио]] ({{lang-ja|東京|}}), [[Япония]] (1994)
* {{Аргентинадин пайдах}} [[Буэнос-Айрес]] ({{lang-es|Buenos Aires}}), [[Аргентина]] (1994)
* {{Чехиядин пайдах}} [[Прага]] ({{lang-cs|Praha}}), [[Чехия]] ([[1995 йис|1995]])
* {{Намибиядин пайдах}} [[Виндгьук]] ({{lang-af|Windhoek}}), [[Намибия]] ([[2000 йис|2000]])
* {{ЧӀехибританиядин пайдах}} [[Лондон]] ({{lang-en|London}}), [[ЧӀехибритания]] (2000)
<small>2008-й йисан 29 октябрь</small><ref>[http://berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/index.de.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110714110221/http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/index.de.html |date=2011-07-14 }}, berlin.de 29.10.2008</ref>

== Баянар ==
{{Баянар}}

== ЭлячӀунар ==
* {{Commons|Berlin}}

{{1000}}

[[Категория:Германиядин шегьерар]]
[[Категория:Европадин уьлквейрин кьилин шегьерар]]