Перейти к содержанию

Къайтагъдин уцмивал

Википедиядихъай

Къайтагъдин уцмивал (дарг. Хайдакъ)VXVII виш йисара Дагъустанда даргийриз хьайи пара нуфуслу феодал гьукуматрикай сад тир. Гилан Дахада, Къайтагъ, Къаякент, Къарабудагъкент, Сергокъала ва са кьадар Дербент районрин чилерал алай.

Уцмивилиз регьбервал авур касдин титул «уцми» тир. Бязи тарихдарри и тӀвар араб чӀалан «исми» (яни тӀвар) гафуникай арадал атанвайди, муькуьбуруни дарги чӀалан «уци» (яни стха) гафунихъ галаз алакъалу тирди лугьузва. И ирсинин титул бубадивай хциз физвай ва гзаф вахтара кандидат варисрин арада къаларин себеб жезвай.

Къайтагъдин суварилай Каспи гьуьлуьв кьван экӀя хьанвай уьлкведа гьукум ийизвай уцмийри и чилерайтӀуз физвай савдадин Карванд Рекьизни килигзавай.

Уцмивилин кьилин шегьер — душмандин гъил агакь тийидай сувал алай дегь Къала-Къурейш шегьер тир.

Уцмияр Къизил Ордадин терефдарар тирвиляй XIV виш йисан кьведлагьай паюна Къайтагъдиз Тамерланан кьушунар атана уьлкве харапӀайриз элкъуьрна хъфенай ва кӀвачел анжах XV виш йисуз ахкьалтнай.

XVI виш йисуз уцмидин резиденция аранда авай Маджалис хуьруьз тухванай, идан себебдалди уьлкведин сувун пата уцмийрин таъсир тӀимил хьанай.

1813 йисуз Дагъустан Урусатдин империядик акатайдалай кьулухъ Къайтагъдин уцмивал терг авунай, адан чилер цӀийиз арадал гъайи Къайтагъ-Табасарандин округдик кутунай.

  • Магомедов Р. М. История Дагестана: Учебное пособие; 8 кл. — Махачкала: Изд-во НИИ педагогики, 2002 г.
  • И.П. Петрушевский. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX вв // Восточный Научно-Исследовательский Институт. — Ленинград: ЛГУ им. Жданова, 1949 г.
  • Кайтагское уцмийство в Энциклопедии Дагестана
  • Н. В. Сычев «Книга династий» — Москва: «АСТ» — «Восток-Запад», 2008. ISBN 978-5-17-032495-8
  • Броневский С. Новейшие географические и исторические известия о Кавказе. М., 1832. Ч. II. С. 317.