Византий империя: различия между версиями
Migraghvi (рахун | кутур крар) Нет описания правки |
Maqivi (рахун | кутур крар) Византиядин императорар/Константиндин династия |
||
ЦӀар 1: | ЦӀар 1: | ||
⚫ | |||
'''Византиядин империя''' — чӀехи [[юкьван виш йисар]]ин гьукумат ([[395 йис|395]] (я тахьайтӀа[[330 йис]])<ref>Дашков С. Б. Императоры Византии. М., 1996. С. 8.</ref>—[[1453 йис]]). [[РагъэкъечӀдай патан Римдин империя]] авай чка. [[Къадим замандин Рим]]дин юкьван виш йисарин чка кьунвайди я<ref name="fordham">{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/byzantium/index.html|title=Byzantium|last=Halsall|first=Paul|year=1995|publisher=Fordham University|accessdate=21 June 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/618ULqYZz|archivedate=2011-08-23}}</ref><ref>{{harvnb|Millar|2006|pages=2, 15}}; {{harvnb|James|2010|p=5}}: «But from the start, there were two major differences between the Roman and Byzantine empires: Byzantium was for much of its life a Greek-speaking empire oriented towards Greek, not Latin culture; and it was a Christian empire.»</ref>. |
'''Византиядин империя''' — чӀехи [[юкьван виш йисар]]ин гьукумат ([[395 йис|395]] (я тахьайтӀа[[330 йис]])<ref>Дашков С. Б. Императоры Византии. М., 1996. С. 8.</ref>—[[1453 йис]]). [[РагъэкъечӀдай патан Римдин империя]] авай чка. [[Къадим замандин Рим]]дин юкьван виш йисарин чка кьунвайди я<ref name="fordham">{{cite web|url=http://www.fordham.edu/halsall/byzantium/index.html|title=Byzantium|last=Halsall|first=Paul|year=1995|publisher=Fordham University|accessdate=21 June 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/618ULqYZz|archivedate=2011-08-23}}</ref><ref>{{harvnb|Millar|2006|pages=2, 15}}; {{harvnb|James|2010|p=5}}: «But from the start, there were two major differences between the Roman and Byzantine empires: Byzantium was for much of its life a Greek-speaking empire oriented towards Greek, not Latin culture; and it was a Christian empire.»</ref>. |
||
ЦӀар 4: | ЦӀар 5: | ||
== Халкь == |
== Халкь == |
||
⚫ | |||
Этнический состав Византий империядин, эвелди жуьреба-жуьре хьана: [[грекар]], [[коптар]], [[эрменар]], [[чувудар]], [[фракияр]], [[иллирияр]], [[дакар]], [[кьиблепатан славянар]] ва маса миллетар. VI векди эхирдла са пай миллетрин сергьятдилай къецепатарал акъатна, а чӀавуз Византий империядиз гужалди гьахьна цӀии миллетар: [[готар]] (IV—V вв.), [[славянар]] (VI—VII вв.), [[арабар]] (VII—IX вв.), [[печенегар]]ни [[половцар]] (XI—XIII вв.) ва маса миллетар. VI—XI векдал Византиядал ава этнический дестеяр итальянрин миллет туькӀуьрна. Византиядин рагъакӀидай патан экономикдал, политикдал ва культурадал вирдлай вилик грекар хьанва, амма рагъэкъечӀдай патан — эрменар. Эвелди Византиядин гьукуматдин чӀал — латин чӀал, эхирдал — грек чӀал. |
Этнический состав Византий империядин, эвелди жуьреба-жуьре хьана: [[грекар]], [[коптар]], [[эрменар]], [[чувудар]], [[фракияр]], [[иллирияр]], [[дакар]], [[кьиблепатан славянар]] ва маса миллетар. VI векди эхирдла са пай миллетрин сергьятдилай къецепатарал акъатна, а чӀавуз Византий империядиз гужалди гьахьна цӀии миллетар: [[готар]] (IV—V вв.), [[славянар]] (VI—VII вв.), [[арабар]] (VII—IX вв.), [[печенегар]]ни [[половцар]] (XI—XIII вв.) ва маса миллетар. VI—XI векдал Византиядал ава этнический дестеяр итальянрин миллет туькӀуьрна. Византиядин рагъакӀидай патан экономикдал, политикдал ва культурадал вирдлай вилик грекар хьанва, амма рагъэкъечӀдай патан — эрменар. Эвелди Византиядин гьукуматдин чӀал — латин чӀал, эхирдал — грек чӀал. |
||
ЦӀар 11: | ЦӀар 11: | ||
Византий империядиз кьвед префектура авай — РагъэкъечӀдай Падни Иллирик. Гьар префектурадин кьилел префектар акъвазна: РагъэкъечӀдай Патан преториядин префект ({{lang-la|Praefectus praetorio Orientis}}), Иллирикадин преториядин префект (лат. Praefectus praetorio Illyrici) ва кьилди авай Константинополь Константинопольдин шегьердин префект галаз (лат. Praefectus urbis Constantinopolitanae). |
Византий империядиз кьвед префектура авай — РагъэкъечӀдай Падни Иллирик. Гьар префектурадин кьилел префектар акъвазна: РагъэкъечӀдай Патан преториядин префект ({{lang-la|Praefectus praetorio Orientis}}), Иллирикадин преториядин префект (лат. Praefectus praetorio Illyrici) ва кьилди авай Константинополь Константинопольдин шегьердин префект галаз (лат. Praefectus urbis Constantinopolitanae). |
||
== Византиядин императорар == |
|||
1204-лагьай йисдихъ Византий империядал авай цIикьвед династия: Валентиниан-Феодосийдин, Леодин, Юстиниандин, Ираклийдин, Исаврий династия, Никифордин, Аморий династия, Македонрин династия, Дукадин, Комнинрин ва Ангелусрин династия. |
|||
=== Константиндин династия === |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|- |
|||
!ТӀвар |
|||
!Шикил |
|||
!Идара |
|||
!Ни галаз идара авуна |
|||
!Яшамишзвай вахт |
|||
!Къейд |
|||
|- |
|||
| '''[[Константин I ЧӀехи]]'''<br />{{lang-la|Flavius Valerius Aurelius Constantinus}}<br />Флавий Валерий Аврелий Константин |
|||
|width="80px" |[[Файл:Constantine Chiaramonti Inv1749.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[25 июль]] [[306]] — [[29 октябрь]] [[312]] (WC) [[29 октябрь]] [[312]] — [[19 сентябрь]] [[324]] (WA) [[19 сентябрь]] [[324]] — [[22 май]] [[337]] ''(кьилди император)'' |
|||
|[[Максимиан]] (WA), [[Галерий]] (EA), [[Флавий Север]] (WA), [[Максимин Даза]] (EC) и (EA), [[Лициний]] (WC), (WA) и (EA), [[Валент I]] (WA), [[Мартиниан]] (WA), [[Крисп]], [[Константин II]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]] |
|||
|[[27 февраль]] [[272]], [[Ниш]] — [[22 май]] [[337]], [[Никомедия]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/conniei.htm Константин I ЧӀехи]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Константин II]]'''<br />{{lang-la|Flavius Claudius Constantinus}}<br />Флавий Клавдий Константин |
|||
|width="80px" |[[Файл:ConstantiusII.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[1 март]] [[317]] — [[22 май]] [[337]] (WC) [[22 май]] [[337]]—[[340]] ''(Галлия, Испания ва Британия) стхаяр галаз идара авуна [[Констанций II]] ва [[Констант]] галаз'', ''[[Констант]] галаз дяведал кьена'' |
|||
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Лициний]] (EA), [[Крисп]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]] |
|||
|февраль [[317]], [[Арль]] — [[340]], [[Аквилея]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/conii.htm Константин II]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Констанций II]]'''<br />{{lang-la|Flavius Julius Constantius}}<br />Флавий Юлий Констанций |
|||
|width="80px" |[[Файл:147 Constantius II.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[23 ноябрь]] [[324]] — [[22 май]] [[337]] (цезарь)<br />[[22 май]] [[337]]—[[340]] ''(азиядин провинцияр) стхаяр галаз идара авуна [[Константин II]] ва [[Констант]] галаз'' [[340]] — [[350]] ''(рагъэкъечIдай пад) [[Констант]] галаз идара авуна '' [[350]] — [[3 ноябрь]] [[361]] ''кьилди'' |
|||
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Константин II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]], [[Констанций Галл]], [[Ветранион]], [[Флавий Юлиан]] |
|||
|[[7 августа]] [[317]], [[Сирмий]] — [[3 ноябрь]] [[361]], Мопсустия, [[Киликия]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/constaii.htm Констанций II]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Далмаций ГъвечӀи]]'''<br />{{lang-la|Flavius Dalmatius}}<br />Флавий Далмаций |
|||
|width="80px" |[[Файл:143 Dalmatius.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[19 сентябрь]] [[335]]—[[337]] (цезарь) |
|||
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Константин II]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Ганнибалиан ГъвечӀи]] |
|||
|кьена (?) [[337]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/sibling.htm#Note 1 Далмаций ГъвечӀи]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Ганнибалиан ГъвечӀи]]'''<br />{{lang-la|Flavius Hannibalianus}}<br />Флавий Ганнибалиан |
|||
|width="80px" |[[Файл:Hannibalianus - Follis s3935.jpg|80px]] |
|||
| align="center" |[[335]] — сентябрь [[337]] («пачагьрин пачагь ва Понтадин халкъдин») |
|||
|[[Константин I ЧӀехи]] (WA), [[Константин II]], [[Констанций II]], [[Констант]], [[Далмаций ГъвечӀи]] |
|||
|кьена (?) [[337]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/sibling.htm#Note 1 Ганнибалиан ГъвечӀи]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Ветранион]]'''<br />{{lang-la|Vetranio}} |
|||
|width="80px" |[[Файл:151 Vetranio.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[1 март]] — [[25 декабря]] [[350]] |
|||
|[[Констанций II]] |
|||
|[[Мёзия]] — [[356]], [[Сирмий]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/vetran.htm Ветранион]</ref> |
|||
|- bgcolor="#ffffec" |
|||
| '''[[Констанций Галл]]'''<br />{{lang-la|Flavius Claudius Constantius Gallus}}<br />Флавий Клавдий Констанций Галл |
|||
|width="80px" |[[Файл:Solidus-Constantius_Gallus-thessalonica_RIC_149.jpg|80px]] |
|||
| align="center" |[[15 март]] [[351]]—[[354]] (цезарь) ''[[Констанций II]] кьиникьалди жаза гана'' |
|||
|[[Констанций II]] |
|||
|[[335]], [[Масса (шегьер)|Масса]] — [[354]], [[Пула]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/gallus.htm Констанций Галл]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Флавий Юлиан]]''' {{lang-la|Flavius Claudius Julianus Augustus}} <br />''император хьиз'' — Флавий Клавдий Юлиан Август |
|||
|width="80px" |[[Файл:JulianusII-antioch(360-363)-CNG.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[6 ноябрь]] [[355]] — февраль [[360]] (цезарь) февраль [[360]] — [[3 ноябрь]] [[361]] (август) [[3 ноябрь]] [[361]] — [[26 июня]] [[363]] (кьилди) |
|||
|[[Констанций II]] |
|||
|[[331]] или [[332]], [[Константинополь]] — [[26 июня]] [[363]], [[Битва при Маранге|в битве при Маранге]], [[Месопотамия]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/julian.htm]</ref> |
|||
|- |
|||
| '''[[Иовиан]]'''<br />{{lang-la|Flavius Claudius Iovianus}}<br />Флавий Клавдий Иовиан |
|||
|width="80px" |[[Файл:Jovian1.jpg|80px]] |
|||
| align="center" | [[27 июня]] [[363]] — [[17 февраля]] [[364]] |
|||
| |
|||
|[[330]] или [[331]], [[Сингидунум]] — [[17 февраля]] [[364]], Дадастана, [[Вифиния]] |
|||
|<ref>[http://www.roman-emperors.org/jovian.htm Иовиан]</ref> |
|||
|} |
|||
== Эдебият == |
== Эдебият == |
19:21, 6 июнь 2012 жуьре
Византиядин империя — чӀехи юкьван виш йисарин гьукумат (395 (я тахьайтӀа330 йис)[1]—1453 йис). РагъэкъечӀдай патан Римдин империя авай чка. Къадим замандин Римдин юкьван виш йисарин чка кьунвайди я[2][3].
«Византий» — Константинополдин (Истамбулдин) шегьердин виликан тӀвар. 330 йисуз авай Византий I Константин ЧӀехиди «ЦӀийи Рим, Константинопол» лагьана тӀвар эцигун.
Халкь
Этнический состав Византий империядин, эвелди жуьреба-жуьре хьана: грекар, коптар, эрменар, чувудар, фракияр, иллирияр, дакар, кьиблепатан славянар ва маса миллетар. VI векди эхирдла са пай миллетрин сергьятдилай къецепатарал акъатна, а чӀавуз Византий империядиз гужалди гьахьна цӀии миллетар: готар (IV—V вв.), славянар (VI—VII вв.), арабар (VII—IX вв.), печенегарни половцар (XI—XIII вв.) ва маса миллетар. VI—XI векдал Византиядал ава этнический дестеяр итальянрин миллет туькӀуьрна. Византиядин рагъакӀидай патан экономикдал, политикдал ва культурадал вирдлай вилик грекар хьанва, амма рагъэкъечӀдай патан — эрменар. Эвелди Византиядин гьукуматдин чӀал — латин чӀал, эхирдал — грек чӀал.
Гьукуматдин туькIуьрун
Римдин империядилай Византиядиз (пачагьвалдин гьукум) императорни кьилел галаз монархия атана. VII векдлай императордин тӀвар автократор я (грек.: Αὐτοκράτωρ) я тахайтӀа василевс я (грек.: Βασιλεὺς).
Византий империядиз кьвед префектура авай — РагъэкъечӀдай Падни Иллирик. Гьар префектурадин кьилел префектар акъвазна: РагъэкъечӀдай Патан преториядин префект (лат. Praefectus praetorio Orientis), Иллирикадин преториядин префект (лат. Praefectus praetorio Illyrici) ва кьилди авай Константинополь Константинопольдин шегьердин префект галаз (лат. Praefectus urbis Constantinopolitanae).
Византиядин императорар
1204-лагьай йисдихъ Византий империядал авай цIикьвед династия: Валентиниан-Феодосийдин, Леодин, Юстиниандин, Ираклийдин, Исаврий династия, Никифордин, Аморий династия, Македонрин династия, Дукадин, Комнинрин ва Ангелусрин династия.
Константиндин династия
Эдебият
- Васильев А. А. История Византийской империи, Том I. Время до крестовых походов до 1081 г
- Васильев А. А. История Византийской империи, Том II. От начала Крестовых походов до падения Константинополя
- Диль Ш. История Византийской империи / Перев. с франц. А. Е. Рогинской. — М., 1948.
- Диль Ш. Основные проблемы византийской истории / Перев. с франц. Б. Т. Горянова. — М., 1947.
- Статья Византия в Большой советской энциклопедии
- Информация о четвёртом крестовом походе из Большой советской энциклопедии
- Карышковский, Пётр Осипович Лев Диакон о Тмутараканской Руси // Византийский временник, № 42 (1960)
- Карышковский, Пётр Осипович Находки античных и византийских монет в Одесской области [Finds of Antique and Byzantine Coins in Odessa District] //Археологические и археографические исследования на территории Южной Украины. — Киев, Одесса: Выща школа. — С. 172—177
- Византия: Утраченная империя / Byzantium: The Lost Empire (1997) — документальный сериал Discovery Channel
- С. Аверинцев. Византийский культурный тип и православная духовность // Аверинцев С. С. Поэтика ранневизантийской литературы. СПб., 2004, с. 426—444
- Степаненко В. П. Политическая обстановка в Закавказье в первой половине XI в.
- Византийский словарь: в 2 т. / Сост., общ. ред. К. А. Филатова. Авторы: С. Ю. Акишин, Г. В. Баранов, А. Е. Голованов и др. — СПб.: Амфора, Издательство РХГА, Издательство Олега Абышко, 2011.
- Успенский Ф. И. История Византийской империи: Становление. М.: АСТ, Астрель, 2012. — 608 с. — Серия «Историческая библиотека», 2 000 экз., ISBN 978-5-271-33920-2, ISBN 978-5-17-072052-1
- Успенский Ф. И. История Византийской империи: Рассвет (Комнины). М.: АСТ, Астрель, 2012. — 480 с. — Серия «Историческая библиотека», 2 000 экз., ISBN 978-5-271-33922-6, ISBN 978-5-17-072055-2
- Успенский Ф. И. История Византийской империи: Эпоха смут. М.: АСТ, Астрель, 2012. — 608 с. — Серия «Историческая библиотека», 2 000 экз., ISBN 978-5-271-33923-3, ISBN 978-5-17-072053-8
- Успенский Ф. И. История Византийской империи: Македонская династия. М.: АСТ, Астрель, 2011. — 800 с. — Серия «Историческая библиотека», 2 000 экз., ISBN 978-5-271-33921-9, ISBN 978-5-17-072054-5
- Успенский Ф. И. История Византийской империи: Крушение. М.: АСТ, Астрель, 2011. — 576 с. — Серия «Историческая библиотека», 2 000 экз., ISBN 978-5-271-33924-0, ISBN 978-5-17-072056-9
Баянар
- ↑ Дашков С. Б. Императоры Византии. М., 1996. С. 8.
- ↑ Halsall, Paul Byzantium. Fordham University (1995). Архивация 23 август 2011. Ахтармишун 21 июнь 2011.
- ↑ Millar 2006, pp. 2, 15; James 2010, p. 5: «But from the start, there were two major differences between the Roman and Byzantine empires: Byzantium was for much of its life a Greek-speaking empire oriented towards Greek, not Latin culture; and it was a Christian empire.»
- ↑ Константин I ЧӀехи
- ↑ Константин II
- ↑ Констанций II
- ↑ 1 Далмаций ГъвечӀи
- ↑ 1 Ганнибалиан ГъвечӀи
- ↑ Ветранион
- ↑ Констанций Галл
- ↑ [1]
- ↑ Иовиан
ЭлячӀунар
- Викигьамбарда темайриз килигна туькӀуьрнавай медиа-файлар ава Византий империя
- Византия — история, культура и искусство
- История и культура государства ромеев
- Византийский урок
- Ульянов Олег Германович. Византийское наследие Святой Горы Афон // Публичная лекция в Московском Доме Национальностей 9 апреля 2009 г.
- Луговой О. М. «Крестоносцы-наемники в Византии». Исследование участия скандинавов в крестовых походах и связанные с этим случаи их найма в византийскую армию.
Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA Шаблон:Link FA