Квардал: различия между версиями

Википедиядихъай
Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
Нет описания правки
ЦӀар 2: ЦӀар 2:
|тӀвар=Квардал
|тӀвар=Квардал
|статус= Хуьр
|статус= Хуьр
|вичин чӀалал тӀвар = {{lang-ru|Квардал}} <br /> [[агъул чIал|агъул.]] ''Курдал'' [[файл:Квадрал.jpg|300px]] ''КIунтIал алай Квадрал хуьр''
|вичин чӀалал тӀвар = {{lang-ru|Квардал}} <br /> [[агъул чIал|агъул.]] ''Курдал'' [[файл:Квадрал.jpg|310px]] ''КIунтIал алай Квадрал хуьр''
|ЯШЧдин статус =
|ЯШЧдин статус =
|уьлкве = Урусат
|уьлкве = Урусат

22:34, 14 июнь 2013 жуьре

Урусатдин пайдах Хуьр
Квардал
урусКвардал
агъул. Курдал Файл:Квадрал.jpg КIунтIал алай Квадрал хуьр
Уьлкве
Урусат
Федерациядин субъект
Дагъустан
Муниципал район
Хуьруьнсовет
ЯШЧдин кьакьанвал
2047 м
Агьалияр
217 кас (2002)
Миллетар
Динар
Сятдин чӀул
Телефондин код
+7 87262
Почтунин индекс
368188
Автомобилдин код
05
Код ОКАТО
82 230 810 002
Официал сайт
Квардал (Дагъустан)
Квардал
Квардал (Кьурагь район)
Квардал

Квардал (урусКвардал, агъул. Курдал) — Дагъустан республикадин Кьурагь районда авай кьакьан суван хуьр. Гелхен хуьруьхъ галаз «Гелхен» хуьруьнсоветдик акатзава.

География

Хуьр Дагъустан Республикадин Кьурагь райондин рагъакIидай пата чка кьунвайди я.

Тарих

Мецерай мецериз атана чав агакьай кьисадив кьурвал, хуьруьн сифтегьан тIвар Кура тир. Хуьр тахминан 2000 йис идалай вилик бине кьунвайди я. Им успатарзавайди хуьре пара кьадарда амукьнавай дегь чIаван кучудунарни сурар я. Чеб къецепатан ва чкадин душманрикай хуьн патал квардалвийрин улу-бубайри хуьр инсандин гъил агакь тийир рагал эцигнавай. Хуьруьз анжах са жигьир физвай, ва ам ара датIана къаравулдин килигунихъ квай. Эвер тавур ксарин вилик пад, хуьруьз гьахьунал алай зурба мегъуьн кIарасдин варари атIузвай. И варар кьетIендаказ чирнавай ксари хуьзвай. Идалайни гъейри, хуьруьн къваларив гвай чкаяр кьве къаравулдин минарайрай вил алаз хуьзвай. ГьакIни, ина душманриз тIебиатдин манийвилерни авай — кIамар. Ибуру вирида квардалвийриз чеб душманрикай хуьниз къулай шартIар гузвай.

ЦIуру эгьлийрин эхтилатрай, хуьруьн бине кутурбур Бащунаяр сихилдин векилар я. Хуьруьн кавхайрин гафаралди, Бащунаяр иниз чеб кIевера гьатай чIавуз атана хуьр кутунвайди я. Вилик абур хъсан мублагъ чилерал уьмуьр гьалзавай, амма са чIавуз абур аварринни яхулрин чуькьуьндик акатнавай. Къвез - къвез гъвечIи халкьар къуватдалди сувариз чуькьвена акъудзавай и кьве халкь сад-садахъ галаз мублагъ чилер патахъай гуьжетзавай ва халкьар чпиз муьтIуьгъарзавай. Гьавиляй, кIеви чуькьуьн эхиз тахьанвай Бащунаяр сихилдин бине кутур ксарни цIийи чкадиз куьч хьана ацукьун мажбур хьанвай. КIвалин затIар - матIар арабайриз кIватIна абур гьар саниз хъфизвай, хкягъай са рехъ авачир. Са пай Рутул райондиз хъфенвай, муькуь пай лезгийрин патав, Кьибле Лезгистандин районризни хъфенвайбур авай. Гьа и рекьелди гилан Квардал хуьр арадал атанвай. Гила, гъиле авай тарихдин малуматарни архивдин документар чирна-жагъурунивди малум хьана хьи, Бащунай сихил асулдай, Чарода районда уьмуьр гьалзавай лезги халкьарин группадик акатзавай арчин халкьдикай тир.

Бащунайрилай кьулухъ Квардалриз Кацахар сихил атана ацукьнавай. Лугьузвайди я хьи, абур Кьибле Дагъустандин сувариз Шам вилаятдай (Сирия) атанвайди я. Са шумуд вахтунилай, КацIахар кьве — КацIахар ва Магьмудар сихилриз пай хьанвай. Са тIимил геж, хуьруьз Яхулрин чилерай — Къужаяр, Дахада райондин Ашты хуьряй — Мирзеяр ва Агъул райондин Буркихан хуьряй — Бугъаяр сихилар атана ацукьнавай.

XVIII виш йисуз хуьре, астрономия, философия, биология илимрал алахънавай, Бащунаяр сихилдай тир Режеб алимди уьмуьр гьалзавай. Хуьруьн гьуьрмет авай арабист - алим Кужаяр сихилдин векил Али тир. Гьайиф къведайди ам я хьи, Октябрьдин революциядилай кьулухъ ам кьуна дустагъда тунвай ва хуьруьнвийриз гилалди адакай са хабарни авач. Квардал хуьре эсерар туькIуьрзавай ва халкьдиз къуллугъзавай, шейх Ибрагьим-Халил лугьудай Шам вилаятдин мад са векил авай. Хуьре, и зурба алим ва арабист уьмуьр гьалнавай кIвалин харапIаяр гилалди ама. Адан гуьрметдай ина чIурариз ва тамуз адан тIвар эцигнавай. Гзаф сейлиз кьунвай чкайрикай сад шейх Ибрагьим-Халилан зиярат - пIир я. Идалайни гъери хуьре мад кьуд пIирер авайди я.

XIX виш йисуз Квардал вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чIавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьурагь наибвалдиз талукь тир. Усугъ, Укуз ва Гелхен хуьрерихъ галаз Усугъ хуьруьнжемятдик акатзавай.

Агьалияр

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 217 касди уьмуьр гьалзавай [1]. Вири агъулар, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Квардал хуьруьн агьалияр 120 кас яз вири агъулар тир. [2]

Хуьре гуьгъуьнин сихилар ава: Бащунаяр, Бугаяр, Кацахар, Кужаяр, Махмудар, Мирзаяр.

Баянар

ЭлячӀунар