Цацархуьр: различия между версиями

Википедиядихъай
Содержимое удалено Содержимое добавлено
Нет описания правки
ЦӀар 79: ЦӀар 79:
==Агьалияр==
==Агьалияр==
[[2002 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 35 касди уьмуьр гьалзавай <ref>[http://flnka.ru/obsh_xivskiy_rayon.html Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК]</ref>. Агьалидин вири [[лезгияр]], [[сунияр|суни]] - [[мусурманар]] я. [[1886 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Зиза хуьруьн агьалийрин кьадар вири [[табасаранар]] яз 494 кас тир <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/yuzhnotabasaran1886.html 1886 йисуз Кьибле - Табасарандин наибвалдин агьалияр]</ref>.
[[2002 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 35 касди уьмуьр гьалзавай <ref>[http://flnka.ru/obsh_xivskiy_rayon.html Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК]</ref>. Агьалидин вири [[лезгияр]], [[сунияр|суни]] - [[мусурманар]] я. [[1886 йис]]ан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Зиза хуьруьн агьалийрин кьадар вири [[табасаранар]] яз 494 кас тир <ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/yuzhnotabasaran1886.html 1886 йисуз Кьибле - Табасарандин наибвалдин агьалияр]</ref>.

Асулдай Зиза хуьряй тир сихилар: ''Кискисар, Коркарар, Чекирар, Асварар, Купар, Ахамар.''


==ТIвар-ван авай ксар==
==ТIвар-ван авай ксар==

18:36, 29 август 2013 жуьре

Урусатдин пайдах Хуьр
Зиза
урусЗаза
Уьлкве
Урусат
Федерациядин субъект
Дагъустан
Муниципал район
Хуьруьнсовет
Агьалияр
35 кас (2002)
Миллетар
Динар
Сятдин чӀул
Телефондин код
+7 87236
Почтунин индекс
368684
Автомобилдин код
05
Код ОКАТО
82 255 830 003
Хуьруьн шикилар
Космосдай акунар
Цацархуьр (Дагъустан)
Зиза
Цацархуьр (Хив район)
Зиза

Зиза (урусЗаза) — Дагъустан республикадин Хив районда авай, «КьванцIил» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр.

География

Хуьр Хив райондин рагъэкъечIдай пата, райондин юкь тир Хив хуьрелай 16 км яргъал ала.

Тарих

Зиза Хив райондин чилерал алай виридалайни дегь хуьрерикай сад я. Гъилив кхьенвай чешмейри гузвай малуматрив кьурвал, ХХ виш йисуз хуьре 120 куьчеяр авай.

XIX виш йисуз Зиза хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнавай. Империядик квай чIавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Межгуьл хуьруьхъ галаз Межгуьл хуьруьнжемятдик акатзавай.

Эгьлийрин гзафбуруз чпин кьилдин чилин белгенар, майишатар, багъар ва малар авай. Абурун асул кIвалахар малдарвал, лежбервал ва кеспи ийиз маса чкайриз фин тир. Агьалидин тахминан 20 % кеспи ийиз Баку, Дербент шегьерриз физвай. Вири санлай кьуртIа, хуьр девлет авай ксарив тафаватлу чушир. Амма са шумуд агьвал авай ксар авай, ибур — Мегьамедрин Мидек, Ашурбекрин Темирбек, Керимрин Агъарза, Гуьлмегьамедрин Гуьлмегьамед тир.

Савад авачирвили хуьр михьиз кьунвай. Авай са цIуру мискIинда фекьийри сухтайриз араб чIал чирзавай. Урус чIалал кIелиз - кхьиз, ва цIап чIалал рахаз чизвай тек сад тир зизави, 1914 йисуз Бакудин гъетерин техникум куьтягьнавай Гуьлялиев Мегьамед тир. Адаз хуьре чIехи гьуьрмет авай, ва хуьруьн эгьлийри адан фикирар кьетIендаказ гьисабдиз къачузвай.

1931 йисуз Зизара 120 чкаяр гьакьарзавай сифте кьилин мектеб эцигнай. Садлагьай директорар А.С.Рамазанрин, П.Мирзебалайрин, Г.Гуьлмегьамедрин ва мсб. тир.

1939 йисуз хуьре колхоз арадал гъанвай, адан садлагьай председатель Велибеков Сефербег хьанвай.

Ватандин ЧIехи дяве чIавуз хуьряй фронтдиз 67 кас рекье гьатнай. Абурукай анжах 12 кас элкъвена ватандиз хтанвай. Зизавияр дяведин вири фронтра жуьрэтлувилелди женг чIугузвай: Лениграддин фронтдал кьве кIвач квадрай Бабайрин Гьажибуба. Мазанрин Хазран Крым шегьерда кьегьалвилелди кьенвай. Дяве цIийиз гатIумайла адан садлагьай йикъарилай эгечIна фронта Рамазанрин Абумуслима, Муртазрин Гьасана, Фаталийрин Гьамдулагьа, Хуршитрин Мидета ва мсб. женгер чIугвазвай. Хуьре амукьай зизавийри зегьметдин фрондтал зегьметар чIугузвай. Абуру фрондиз чими пекер, недай затIар ракъурзавай, хуьнуьхин дараматрин эцигунра иштиракзавай. Дяведин йисара хуьруьн агьалидин 35 % гишила ва мекьила кьенвай.

Вилик хуьре гамар хрунин цех, туьквен, культурадин КIвал, фельдшерни-акушервилин пункт, улубхана кардик квай.

1966 йисуз Кьиблепатан Дагъустандин суван районра хьай къати чилин зурзунрин нетижада Зиза хуьруьз чIехи чукIурунар галукьнай. И себебдилай агьалийрин вири санлай куьч хьун гатIум хьанвай. АкI, 1966 йисуз хуьруьн 60 куьче Дербент райондин Билиж посёлокдиз, 1984 йисузни 40 куьче Мегьарамдхуьруьн райондин ЦIийи ЗахитI хуьруьн «Сенгер» тIвар алай белгендиз куьч хьанвай.

Агьалияр

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 35 касди уьмуьр гьалзавай [1]. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Зиза хуьруьн агьалийрин кьадар вири табасаранар яз 494 кас тир [2].

Асулдай Зиза хуьряй тир сихилар: Кискисар, Коркарар, Чекирар, Асварар, Купар, Ахамар.

ТIвар-ван авай ксар

  • Мамедов Мустафа — хуьруьн виридалайни машгьур ва чIехи нуфус авай кас тир. Ам партиядин ва майишатдин кьакьан везифайрал кIвалахзавай. 2-й дережадин «Зегьметдин Яру лишан» ордендин, «1941-1945 йисарин Ватандин ЧIехи дяведа Германия кIаник кутунин паталай» ва «Къавкъаз хуьнин паталай» ва маса медалрин иеси тир.
  • Алийрин Ямудин — ДР-дин лайихвилер авай агроном.
  • Апайрин Межид — хирург, ДР-дин медакадемия кафедрада кIвалахзава.
  • Агьмедрин Алдер — ДГУ-да аспирант.
  • Агъабалайрин Агъамирзе — Архангельск шегьердин МЧС-дин подполковник МЧС.
  • Велибекрин Юзбег — МВД-дин полковник.
  • Мегьамедрин Алифенди — илимрин кандидат, ДГУ-дин муаллим.
  • Мегьамедханрин Буди — лайихвилер авай муаллим, механикадие техникумди муаллим.
  • Мамедрин Мисрихан — ДР-дин лайихвилер авай муаллим, Билиж посёлокдин ДДТ-дин директор.
  • Рамазанрин Рамазан — ДР-дин чирвилерин тафаватвилер авай кас, Билиж посёлокдин №2 юкьван мектебдин муаллим.
  • Къазиагьмедрин Нариман — духтур, Хив райондин РЮА-да кIвалахзава.
  • Фаталийрин Сарайханум — духтур, Магьачкъала шегьерда папарин онкология азаррин кафедрадин регьбер.
  • Фаталийрин Камиль - зоотехник.
  • Фаталийрин Надир — математикадин илимрин кандидат, ДГУ-дин муаллим.
  • Юзбекрин — жегьилрин арда Европадин чемпион.

Баянар

ЭлячӀунар

И макъала гьеле гьазур туш. Тавакъу ийида, и макъала хъсанарна проектдиз куьмек це.