Киев

Кийив, Киев (укр. Київ; урус. Киев) — Украйинадин меркез, Европадин виридалайни чӀехи ва цӀуру шегьеррикай сад я. Ада Днепр вацӀун юкьван авахьуна, кефердин Днепрдин Украйинадин чка кьунва.

Уьлкведин сиясатдин, жемятдинни экономикадин, улакьдин, маарифдинни илимдин юкь я. Украйинадик акатзавай кьилдин административни территориал тек, Кийив вилаятдин административ юкь я. Кийив-Святошин райондин юкь я. АкӀ ятӀани, ам Кийив вилаятдик акатзавач. Ина Украйинадин гьукуматдин кьилин идарайри, чара уьлквейрин миссийри, Украйинада кӀвалахзавай карханайринни жемятдин тешкилатрин чӀехи паюни чка кьунва.

Шегьердин кьил — тӀвар-ван авай гъуту-гъутархъан Виталий Кличко я.

«Повесть временных лет» лугьудай ктабдиз килигна Кийивдин бине кутурбур полянрин княз Кий, адан стхаяр Щекни Хорив, гьакӀни абурун вах Либид язва. Археологиядин малуматралди ва кхьенвай чешмейралди, V-лагаьй виш йисан кьведлагьай паюнилай — VI-лагьай виш йисан садлагьай паюнилай гатӀумна Киев датӀана вилик физвай. Замкова сув шегьер хкаж хьунин юкь хьана.

Русдин, Киевдин князвилин, ЧӀехи Урус князвилин, Украйинадин Халкьдин Республикадин, Украйинадин гьукуматдин ва Украйинадин шурайрин социализмдин республикадин кьилин шегьер тир.

Административ паюнар

Шегьердин территория 10 административ райондиз чара жезва:

Район	Майдан, км ²	Агьалияр, кас	Къалинвал, кас/км ²
Днепрдин эрчIи къерех:
Голосийив	160,78	232,9 агъ.	1449
Оболон	110,32	315,8 агъ.	2863
Печера	19,57	141,4 агъ.	7225
Подол	34,08	192,2 агъ.	5640
Святошин	102,63	336,0 агъ.	3274
Соломянка	40,52	343,8 агъ.	8485
Шевченко	26,63	229,0 агъ.	8599
Днепрдин чапла къерех:
Дарница	132,24	316,8 агъ.	2396
Десна	154,2	359,5 агъ.	2331
Днепрдин	66,7	346,5 агъ.	5195
Кийив	847,67	2 888 470	3408

Майдандикай малуматрин чешме [1])
.

Стхавилин шегьерар

1961-лагьай йисуз Кийив мукьва хьанвай шегьеррин гьерекатдик экечӀна. Краков (Польша) ва Тампере (Финляндия) адан садлагьай стхавилин шегьерар хьана. 2018-лагьай йисан малуматралди, адаз 54 стхавилин шегьер ава. Алай чӀавуз абур Ханчжоу (Китай) шегьердихъ галаз стхавиликай рахазва.

Кийив шегьердин территориал жемятдин статутдин 7-лагьай макъаладив кьурвал, стхавилин шегьерар Кийивдин шегьердин шуради кьве патан икьрардиз килигна хкязва.

Украинадинни Урусатдин арада авай конфликтдин гъиляй 2016-лагьай йисан 11-лагьай февралдиз Кийив шегьердин шуради украйин меркездинни Маскавдин арада стхавиликай, кӀиливаликайни санал кӀвалахуникай кутӀуннавай икьрар чӀурна.

ГьакӀни гьа юкъуз Кийивдин шегьердин шуради Санкт-Петербургдихъ, Волгограддихъ, Магьачкъаладихъ, Улан-Удедихъни Коми Республикадихъ галаз араяр чӀурна.  

Тампере, Финляндия (1954-лагьай йисан 30-лагьай декабрдиз) Лейпциг, Германия (1956-лагьай йисан 7-лагьай октябрдиз) Флоренция, Италия (1967-лагьай йисан 27-лагьай июлдиз) Братислава, Словакия (1969-лагьай йисан 3-лагьай апрелдиз) Киото, Япония (1971-лагьай йисан 7-лагьай сентябрдиз) Тулуза, Франция (1975-лагьай йисан 9-лагьай июндиз) Оденсе, Дания (1989-лагьай йисан 22-лагьай апрелдиз) Эдинбург, ЧIехибритания (1989-лагьай йисан 17-лагьай июлдиз) Муьнхен, Германия (1989-лагьай йисан 6-лагьай октябрдиз) Ухан, Китай (1990-лагьай йисан 19-лагьай октябрдиз) Вилнуьс, Литва (1991-лагьай йисан 21-лагьай июндиз) Чикаго, АСШ (1991-лагьай йисан 17-лагьай июндиз) Торонто, Канада (1991-лагьай йисан 29-лагьай июлдиз) Анкара, Туьркия (1992-лагьай йисан 10-лагьай февралдиз) Вена, Австрия (1992-лагьай йисан 26-лагьай майдиз) Краков, Польша (1993-лагьай йисан 19-лагьай февралдиз) Гьелсинки, Финляндия (1993-лагьай йисан 12-лагьай мартдиз) Кишинев, Молдова (1993-лагьай йисан 1-лагьай октябрдиз) Тсване, КьАР (1993-лагьай йисан 5-лагьая октябрдиз) Будапешт, Венгрия (1993-лагьай йисан 19-лагьай октябрдиз) Пекин, Китай (1993-лагьай йисан 13-лагьай декабрдиз) Варшава, Польша (1994-лагьай йисан 4-лагьай февралдиз) Гьавана, Куба (1994-лагьай йисан 21-лагьай февралдиз) Таллинн, Эстония (1994-лагьай йисан 7-лагьай декабрдиз) Ереван, Эрменистан (1995-лагьай йисан 14-лагьай сентябрдиз) Афинар, Греция (1996-лагьай йисан 12-лагьай ноябрдиз) Минск, Беларусия (1997-лагьай йисан 5-лагьай июлдиз) София, Болгария (1997-лагьай йисан 11-лагьай сентябрдиз) Баку, Азербайжан (1997-лагьай йисан 12-лагьай сентябрдиз) Мехико, Мексика (1997-лагьай йисан 25-лагьай сентябрдиз)

Бишкек, Къиргъизстан (1997-лагьай йисан 2 октябрдиз) Бруьссел, Бельгия (1997-лагьай йисан 8-лагьай декабрдиз) Ташкент, Узбекистан (1998-лагьай йисан 16-лагьай январдиз) Рига, Латвия (1998-лагьай йисан 29-лагьай майдиз) Астана, Къазакъстан (1998-лагьай йисан 11-лагьай июндиз) Сантьяго, Чили (1998-лагьай йисан 5-лагьай августдиз) Стокгольм, Швеция (1999-лагьай йисан 24-лагьай мартдиз) Тбилиси, Гуржистан (1999-лагьай йисан 29-лагьай майдиз) Рим, Италия (1999-лагьай йисан 2-лагьай ноябрдиз) Алкъудс, Израил (2000-лагьай йисан 2-лагьай февралдиз) Рио-де-Жанейро, Бразилия (2000-лагьай йисан 4-лагьай сентябрдиз) Бразилиа, Бразилия (2000-лагьай йисан 5-лагьай сентябрдиз) Буэнос-Айрес, Аргентина (2000-лагьай йисан 7-лагьай сентябрдиз) Лиссабон, Португалия (2000-лагьай йисан 26-лагьай октябрдиз) Ашгъабат, Туьркмен (2001-лагьай йисан 14-лагьай майдиз) Триполи, Ливия (2001-лагьай йисан 29-лагьай майдиз) Белград, Сербия (2002-лагьай йисан 4-лагьай июндиз) Ош вилаят, Къиргъизстан (2002-лагьай йисан 1-лагьай июлдиз) Женева, Швейцария (2003-лагьай йисан 29-лагьай сентябрдиз) Джакарта, Индонезия (2005-лагьай йисан 30-лагьай майдиз) Сучжоу, Китай (2005-лагьай йисан 14-лагьай йисан июндиз) Лима, Перу (2005-лагьай йисан 14-лагьай октябрдиз) Берлин, Германия (2007-лагьай йисан 6-лагьай июндиз)