Санкт-Петербург: различия между версиями

ЭлячӀунар дуьзар хъувун
Википедия:1000
Википедиядихъай
Интерактивная навигация по истории
Вилик алатай дуьзар хъувунЦIийи масакIавилер
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
ЦӀар 94: ЦӀар 94:
[[Файл:Spb all districts 2005 abc rus.svg|мини|Санкт-Петербург шегьердин административ паюн]]
[[Файл:Spb all districts 2005 abc rus.svg|мини|Санкт-Петербург шегьердин административ паюн]]
'''Санкт-Петербург 18 райондиз чара жезва:'''
'''Санкт-Петербург 18 райондиз чара жезва:'''
{|
{{колонки|2}}
| valign="top" |
# [[Адмиралтейский район]]
# [[Адмиралтейский район]]
# [[Василеостровский район]]
# [[Василеостровский район]]
ЦӀар 104: ЦӀар 105:
# [[Красносельский район (Санкт-Петербург)|Красносельский район]]
# [[Красносельский район (Санкт-Петербург)|Красносельский район]]
# [[Кронштадт]]дин район
# [[Кронштадт]]дин район
| valign="top" |
# [[Курортный район (Санкт-Петербург)|Курортный район]]
# [[Курортный район (Санкт-Петербург)|Курортный район]]
# [[Московский район (Санкт-Петербург)|Московский район]]
# [[Московский район (Санкт-Петербург)|Московский район]]
ЦӀар 113: ЦӀар 115:
# [[Фрунзенский район (Санкт-Петербург)|Фрунзенский район]]
# [[Фрунзенский район (Санкт-Петербург)|Фрунзенский район]]
# [[Центральный район (Санкт-Петербург)|Центральный район]]
# [[Центральный район (Санкт-Петербург)|Центральный район]]
|}
{{колонки|конец}}


Районрин сергьятрин къене 111 [[шегьердин къененепатан муниципал образование]]ди чка кьунва, гьа гьисабдик 81 муниципал округ (садбуруз тIварар гана, муькуьбуруз - тIварарин чкадал нумраяр лагьана), 9 шегьер ([[Зеленогорск (Санкт-Петербург)|Зеленогорск]], [[Колпино]], [[Красное Село]], [[Кронштадт]], [[Ломоносов (город)|Ломоносов]], [[Павловск (Санкт-Петербург)|Павловск]], [[Петергоф]], [[Пушкин (город)|Пушкин]], [[Сестрорецк]]) ва 21 поселка кваз<ref>{{Cite web |url=http://www.gov.spb.ru/law?d&nd=8414528&prevDoc=8442196=Закон Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года) |title=О территориальном устройстве Санкт-Петербурга |publisher=gov.spb.ru |accessdate=2011-08-12}}</ref>.
Районрин сергьятрин къене 111 [[шегьердин къененепатан муниципал образование]]ди чка кьунва, гьа гьисабдик 81 муниципал округ (садбуруз тIварар гана, муькуьбуруз - тIварарин чкадал нумраяр лагьана), 9 шегьер ([[Зеленогорск (Санкт-Петербург)|Зеленогорск]], [[Колпино]], [[Красное Село]], [[Кронштадт]], [[Ломоносов (город)|Ломоносов]], [[Павловск (Санкт-Петербург)|Павловск]], [[Петергоф]], [[Пушкин (город)|Пушкин]], [[Сестрорецк]]) ва 21 поселка кваз<ref>{{Cite web |url=http://www.gov.spb.ru/law?d&nd=8414528&prevDoc=8442196=Закон Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года) |title=О территориальном устройстве Санкт-Петербурга |publisher=gov.spb.ru |accessdate=2011-08-12}}</ref>.

00:00, 16 май 2021 жуьре

Шегьер
Санкт-Петербург
Санкт-Петербургдин пайдах Санкт-Петербургдин герб
Пайдах Герб
Санкт-Петербург

Санкт-Петербург
Координатар:59°56′07″ к. гь. 30°18′41″ р-э. я.HGЯO
Регион:Санкт-Петербург, федерал метлебдин шегьер
Губернатор:Георгий Сергеевич Полтавченко
Бине эцигай тарих:1703 йис
Виликан тӀварар:1914 йисал кьван — Санкт-Петербург

1924 йисал кьван — Петроград

1991 йисал кьван — Ленинград[1][2]
Майдан:1439 км²
ЯШЧ кьакьанвал:3 м
Гьава:юкьван гьалдин
Агьали:↑ 4 953 219 кас. (2012)
Къалинвал:3384 кас./км²
Агломерация:5,4 млн
Халкьар:урусар — 92,5 %
украйинар — 1,5 %
белорусар — 0,9 %
татарар — 0,7 %
чувудар — 0,6 %
уьзбекар — 0,5 %
эрменияр — 0,5 %[3]
Сятдин чӀул:+4
Телефондин код:+7 812
Почтунин индекс:190000-199406
Автомобил код:78, 98, 178
Код ОКАТО:40
Сайт:gov.spb.ru
Wikimedia Commons Commons:Saint Petersburg

Санкт-Петербу́рг[4] (1914 йисан 18 [31] августдилай 1924 йисан 26 январдал кьван — Петроград, 1924 йисан 26 январдилай 1992 йисан 16 майдал кьван (авайвал лагьайтӀа — 1991 йисан 6 сентябрдал кьван)[2] — Ленинград) — Урусатдин Федерациядин федерал метлеб авай шегьер, Кефердинни рагъакIидайпатан федерал округдин ва Ленинград вилаятдин административ юкь я. Адан бине Петр I ЧӀехида 1703-лагьай йисан 16 (27)-лагьай тӀулдиз кутунва. 1712-1918-лагьай йисаррин арада — Урусатдин гьукуматдин кьилин шегьер тир[5].

Шегьер Урусатдин Федерациядин кефердинни рагъакӀидай пата, Фин заливдин къерехдал ва Нева вацӀун сивел мукь (чка) кьунвайди я. Санкт-Петербургда Урусатдин Федерациядин Конституциядин Суд, Урусатдин Федерациядин Президентдихъ галай Гералдикадин шура, Ленинград вилаятдин властдин органар[5], АтГьКӀ-дин гьукуматрин Парламентрин арада авай ассамблея авайди я. ГьакӀни шегьерда Гьуьлуьн дяведин флотдин ва Урусатдин Яракьламишнавай къуватрин РагъакӀидайпатан дяведин округдин кьилин командование авайди я[6].

Шегьер пуд инкъилабдин юкь тир: 1905-1907-лагьай йисаррин, 1917-лагьай йисан Февралдин буржуазиядинни демократиядин инкъилабдин ва 1917-лагьай йисан БаскӀумдин социализмдин инкъилабдин[7].

1941-1945-лагьай йисаррин ЧIехи Ватандин дяведин чӀавуз шегьер 900 кьван йикъан къене блокадада авай тир, адан нетижада 1 500 000 кьван кас гишинвилин гъиляй кьена. Санкт-Петербург — игит тир шегьер я. Адан ибаратдик пуд Аскервилин Баркаллувилин шегьер квайди я: Кронштадт, Колпино, Ломоносов.

Агьалияр — 5 191 690 кас я (2015). Миллион касдилай виниз халкь авай — Санкт Петербург шегьер кефер патахъди виридалайни яргъал ала. Европада тамамдаказ мукь (чка) кьунвай шегьеррикай агьалийрин кьадардал гьалтайла Санкт-Петербург пудлагьайди я, гьакӀни ам агьалийрин сан-гьисабдихъай виридалайни чӀехи меркез тушир шегьер я[8]. Пара йисан Санкт-Петербург вилик ракъурунин стратегиядин инновациядин сценарийдив кьурвал, 2030-лагьай йисал кьван Санкт-Петербургдин агьалийрин сан-гьисаб 5,9 млн кас хьана кӀанзавайди я[9]. Шегьер — Санкт-Петербургдин шегьердин агломерациядин юкь я.

Шегьердин майдан — 1439 км2[10], 2012-лагьай йисан 1-лагьай чиледиз Москва гьяркьуь хьайидайлай кьулухъ чилин кьадардал гьалтайла Санкт-Петербург уьлкведа кьведлагьайди я. ГьакӀни Севастополь шегьер Урусатдин Федерациядихъ гилигдалди майдандал гьалтайла ам Урусатдин Федерациядин виридалайни гъвечӀи субъект тир.

Санкт-Петербург — Урусатдин лап чӀехи метлеб авай экономикадин, илимдинни медениятдин юкь, чӀехи улакьдин тӀвал я. Санкт-Петербургдин тарихдин юкь ва адахъ галкӀанвай памятникрин комплексар ЮНЕСКО-дин виридуьньядин инсаниятдин ирсинин сиягьдик ква[11], им уьлкведин виридалайни зурба туризмдин юкьваррикай сад тирди. Виридалайни чӀехи метлеб квай медениятдинни туризмдин объектар ибур я: Эрмитаж, Кунсткамера, Мариинский театр, Урусатдин миллетдин библиотека, Урус музей, Петропавловскдин къала, Пак Исаакан собор[12], Невский проспект. Медениятдин ирсинин объектар хуьнин рекьяй, месэла, Санкт-Петербургдин тарихдин юкь хуьнин ва вилик ракъурунин программа кьабулнава[13].

Агьалияр

Агьалийрин кьадар — 5 191 690 кас я (2015). Санкт-Петербург — агьалийрин сан-гьисабдал гьалтайла Урусатдин кьведлагьай ва Европадин кьудлагьай шегьер, гьакӀни агьалийрин кьадардал гьалтайла гьукаматдин меркерз тушир шегьеррикай кьведлагьайди я (Истанбулдилай кьулухъ), Санкт-Петербургдин шегьердин агломерациядин юкь я. Миллион касдилай виниз халкь авай — Санкт Петербург шегьер кефер патахъди виридалайни яргъал ала.

1990-лагьай йисуз шегьердин агьалийрин сан-гьисаб 5 млн касдилай виниз тир, амма 1990-лагьай йисаррин сифте кьилелай гатӀумна 2007-лагьай йисал кьван кӀеви депопуляция малум тир. 2007-лагьай йисуз агьалийрин сан-гьисаб анжах 4 571 184 кас тир. 2008-лагьай йисалай инихъ агьалийрин кьадар виниз хьуникай малум жезва, асул гьисабдалди, миграциядин виниз хьун тӀебии тӀимил хьунилай артухдин гъиляй. Адан нетижада 2002-2010-лагьай йисаррин арада агьалийрин кьадар виниз хьун 4%-далай пара хьана (4661,2 агъзурдалай 4879,6 агъзурдал кьван). УФ Урусстатдин малуматралди 2010-лагьай йисуз аялар хунин кьадар къалурдай лишан са агъзурдал 12,0; кьиникьрин кьадар — са агъзурдал 14,2 гьалтзавай тир. 2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, агьалийрин кьадар 4 879 566 кас тир, абурукай итимар — 45,6 %, папар — 54,4 % (яни 1000 итимдал 1194 паб гьалтзавайди я). 2012-лагьай йисан 22-лагьай марадиз Санкт-Петербург шегьердин агьалийрин кьадар мад 5 миллиондилай виниз хьана.

Шегьердин районрикай агьалийрин кьадардал гьалтайла виридалайни чӀехиди — Приморский район я (507,2 агъзур кас)[14]. 2007-лагьай йисуз петербургвийрин уьмуьрдин вил алай яргъивал итимриз 64 йис ва папариз 75 йис тир (и къалурзавай лишанар 2006-лагьай йисан къалурзавай лишанрилай са йисал чӀехи я). 2008-лагьай йисан гьалдиз килигна, шегьерда 1 млн 100 агъзур кас яни вири агьалийрикай 24,06 % пенсионерар тир (абурукай 55 % — инвалидар). Гьа чӀавуз шегьерда 80-90 йиса авай 139 агъзур кас яшамишзавай тир, гьакӀни 90-далай виниз йиса авай 13,4 агъзур кас ва 100-лай виниз йиса авай 188 кас яшамишзавай тир[15].

2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, Санкт-Петербургда 200 миллетдинни халкьдин векилар яшамишзавайди я: урусар 3 миллион 909 агъзур кас (чпин миллет къулурнавай вири агьалийрикай 92,5 %); украйинар — 64 агъзур кас (1,52 %); татарар — 31 агъзур кас (0,73 %); чувудар — 24 агъзур кас (0,57 %); уьзбекар — 20,3 агъзур кас (0,48 %); эрменияр — 20 агъзур кас (0,47 %); азербайжанар — 17,7 агъзур кас (0,36 %); таджикар — 12,1 агъзур кас (0,29 %); гуржияр — 8,3 агъзур кас (0,2 %); молдаванар — 7,2 агъзур кас (0,17 %); къазакьар — 3,4 агъзур кас (0,08 %); финнар — 2,6 агъзур кас (0,06 %).

15 йис хьанвай шегьердин агьалийрикай 31,7%-диз вини дережадин акьалтӀнвай я акьалтӀнвачир кӀелунар ава, 26,7%-диз — юкьван пешекарвилин кӀелунар ава, 13,8%-диз — юкьван виридан кӀелунар ава, 2287 кас (0,06 %) — кӀел-кхьин тийижирди я[16]. 2011-лагьай йисан фундукӀ вацран эхирдин гьалдиз килигна, малум хьанвай кӀвалах авачирвилин дережада экономикадиз талукь тир крар ийидай агьалийрикай 1,9 % тир. 2011-лагьай йисан фундукӀ вацраз юкьван гьалдин вичел къуларнавай мажиб 41653 рубл тир (яни 2010-лагьай йисан фундукӀ вацран дережадив гекъигайла 115,4%-дал виниз авурди)[17]. 2013-лагьай йисан I-лагьай кварталдин гьалдиз килигна, гьар са инсандин кьилиз гьисабна яшамиш патал герек тир минимумдин чӀехивал 6774,6 рубл тир (ам 2013-лагьай йисан кьамуг вацран 18-лагьай йикъан Санкт-Петербургдин Гьакиматдин къарардалди тестикьарна)[18].

ТӀебиатни география

Алай мукь

Санкт-Петербургди Урусатдин Федерациядин кефердинни рагъакӀидай пата, Невадин агъачилин сергьятрин къене мукь (чка) кьунвайди я. Юкь авай мукьдин координатар: 59°57′ к. гь. 30°19′ р-э. я.HGЯO. Нева вацӀун сивик ккӀанвай Фин заливдин Невадин къерех ва Невадин делтадин пара кьадардин островар кьуна, шегьер кефердинни рагъакӀидай патай кьиблединни рагъэкъечӀдай патаз 90 километрдал яргъи хьанва. Гьуьлуьн дережадилай виниз шегьердин кьакьанвал ихьтинди я: юкьван пад — 1-5 м, кефердин пад — 5-30 м, кьибле ва кьиблединни рагъакӀидай пад — 5-22 м я. Шегьердин сергьятрин къене авай виридалайни кьакьан мукь — Красное Село шегьердин арада авай Дудергофдин кьакьанвилер, абурун максимум тир кьакьанвал — 176 метр я[19]. Шегьердин территорияда кьакьанвилерни деринвилер гьисабдай системадин гургутӀ тир лишан ава, ада са шумуд гьукуматдин нивелирдин чилериз сифте кьилин мукь яз къуллугъ ийизавайди я[20]. Санкт-Петербургдин сятинин чІул — UTC+3 (Москвадин чІав).

Набататар

Асул макъала: Санкт-Петербургдин урукарни паркар

Санкт-Петербургдинни агъашегьеррин къацу акӀурри цин чинихъ галаз шегьердин вири чилерикай 40 % кьунвайди я (2002-лагьай йисан малуматралди). 2001-лагьай йисуз са шегьердин агьалидал акӀуррин 65 м² гьалтзавай тир. Къацу акӀуррин виридан кьадар 31 агъзурдалай виниз га я, гьа гьисабдик 68 парк, 166 урук, 730 сквер, 232 булвар, 750 къацарив туькӀуьрнавай куьче квайди я[21]. Шегьердин паркри гьар жуьредин ландшафтдин шартӀарин къене мукь кьунвайди я: Фин заливдин къерехдин агъадани вине авай террасайрал (Стрелнадин, Петергофдинни Ломоносовдин паркар), гьуьлуьн кьулувилел (Пушкин шегьердин паркар), камрин кӀунтӀарал (Шуваловрин парк, Осинадин тамун кІапІал). Асул гьисабдалди паркар гилалди чпин жинсинин ибарат хвенвай тӀебии тир тамаррикай ибарат я (Сосновка, Удельный парк). Дяведилай гуьгъуьнин йисарра кутур паркрикай чӀехи пай саки таран набататар авачир территорийриз чара авунвайди я (Гъалибвилин Москвадин парк, Гъалибвилин гьуьлуьн къерехда авай парк)[22]. Шегьердин къерехда авай мукьарра алай чӀавалди кьибледин тайгадин агъазонадикай амукьнавай тамун битавар амазма: Юнтоловкадин тамун дача, Ржевдин тамун парк, Ухта вацӀун къерех ва Таллиндин шоссе тирвал, Нева вацӀун ва Москвадиз физвай ракьун рекьин арада авай тамун бицӀи островар[23].

Пушкин шегьерда авай Екатеринадин парк Къазандин собор Нева вацIал алай чIехи Обуховдин (вантрин) муьгъ Гъалибвилин Москвадин парк

Санкт-Петербургда 7 кьетӀендаказ хуьзвай тӀебиатдин территория ава: 3 гьукуматдин тӀебиатдин заказник («Юнтоловкадин», «Гладишевкадин», «Нева губадин кефердин къерех») ва 4 тӀебиатдин памятник («Дудергофдин кьакьанвилер», «Комароводин къерех», «Стрелнадин къерех», «Сергиевка парк»). Санкт-Петербург вилик ракъурунин кьилин пландалди шегьерда 5 цӀийи заказник ва кьве цӀийи тӀебиатдин памятник туькӀуьрдайди я[24].

Административ къурулуш

Асул макъала: Санкт-Петербургдин административ къурулуш
Санкт-Петербург шегьердин административ паюн

Санкт-Петербург 18 райондиз чара жезва:

  1. Адмиралтейский район
  2. Василеостровский район
  3. Выборгский района
  4. Калининский район
  5. Кировский район
  6. Колпинский район
  7. Красногвардейский район
  8. Красносельский район
  9. Кронштадтдин район
  1. Курортный район
  2. Московский район
  3. Невский район
  4. Петроградский район
  5. Петродворцовый район
  6. Приморский район
  7. Пушкинский район
  8. Фрунзенский район
  9. Центральный район

Районрин сергьятрин къене 111 шегьердин къененепатан муниципал образованиеди чка кьунва, гьа гьисабдик 81 муниципал округ (садбуруз тIварар гана, муькуьбуруз - тIварарин чкадал нумраяр лагьана), 9 шегьер (Зеленогорск, Колпино, Красное Село, Кронштадт, Ломоносов, Павловск, Петергоф, Пушкин, Сестрорецк) ва 21 поселка кваз[25].

Маарифни илим

Асул макъала: Санкт-Петербургдин вини дережадин кIелдай идараяр

2012-лагьай йисуз мектебдилай вилик маарифдин система 1054 аялрин «урукдайни» яслидай ибарат тир. Тек-тек тир кьилдин идараяр квачиз, саки вири абур муниципалитетдин балансдал алайди я. Шегьерда 690 виридан чирвал гудай идара (абурукай 609 мектеб, гьа гьисабдик 135 тарсар дериндай чирдай, 72 гимназия, 45 лицей, 21 нянин мектеб, 40 коррекция ийидай мектеб, 8 интернат тир мектеб, 19 пешекарвилин мектеб), 58 аялриз алава чирвал гудай идара, 48 сифтединни юкьван дережадин пешекарвилин идара. Абурун арада А.Я. Вагановадин тІварунихъ галай Урус балетдин академия, М.П. Мусоргскийдин тІварунихъ галай Санкт-Петербургдин музыкадин колледж чара жезва, дяведай идарайрин арада — Санкт-Петербургдин суворовдин дяведин училище, Нахимовдин гьуьлуьн дяведин училище, ЧІехи Петрдин космосдин дяведин кадетрин корпус, Гьуьлуьн кадетрин корпус ва мсб машгьур язва[12].

ЦIикьвед коллегиядин дарамат.
Санкт-Петербургдин гьукуматдин университет

Шегьерда 56 гьукуматдинни 45 кьилдин вини дережадин кӀелдай идарадин бине кьунвайди я[17]. Гьа гьисабдик квай тӀвар-ван авай идараяр ибур я: Санкт-Петербургдин гьукуматдин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин архитектурадинни эцигунин университет, Академик И.П. Павлован тIварунихъ галай Санкт-Петербургдин гьукаматдин медицинадин университет, Император Александр I-дан Петербургдин гьукуматдин алакъадин рекьерин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин гьуьлуьн техникадин университет, Профессор М. А. Бонч-Бруевичан тIварунихъ галай Санкт-Петербургдин гьукуматдин телекоммуникацийрин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин политехникадин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин технологиядин институт (техникадин университет), Санкт-Петербургдин гьукуматдин электротехникадин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин экономикадин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин суван институт, Санкт-Петербургдин миллетдин информациядин технологияр, механикани оптика ахтармишдай университет, А.И. Герценан тIварунихъ галай Урусатдин гьукуматдин педагогикадин университет, Санкт-Петербургдин гьукуматдин тамун техникадин университет ва мсб[12].

Шегьерда са шумуд дяведай кӀелдай идарайри кӀвалахзава: А.Ф. Можайскийдин тIварунихъ галай космосдин дяведин академия, С.М. Кирован тIварунихъ галай дявединни медицинадин академия, Михаилан артиллериядин дяведин академия, Санкт-Петербургдин гьуьлуьн дяведин институт, Инженердинни техникадин дяведин университет, Санкт-Петербургдин вини дережадин радиоэлектроникадин дяведин училище ва мсб.

Асул макъала: Санкт-Петербургдин илимдин идараяр

Санкт-Петербург — Урусатдин виридалайни ири маарифдинни илимдин юкьваррикай сад я. Ина вири уьлкведин илимдин потенциалдикай 10 % ава: им 350-далай виниз илимдин тешкилат (гьа гьисабдик УФ-дин Илимдин академиядинни маса гьукуматдин академийрин 70 тешкилат ква), гьа тешкилатра 170 агъзур илимдин кӀвалаххъанди кӀвалахзава, гьабрук 9 агъзур илимдин духтур ва 26 агъзур илимдин кандидат квайди я.

Илимдинни маарифдин хиле кӀвалах ийизвай инсанрин кьадардал гьалтайла Санкт-Петербургди Урусатдин Федерацияда кьведлагьай мукь кьазва (шегьердин виридан агьалийрин сан-гьисабдив гекъигайла). Шегьерда 60-далай виниз академиядин институтни маса илимдинни ахтармишдай идара, пара илимдинни ахтармишдай институтар сад ийизвай Урусатдин илимдин академиядин Санкт-Петербургдин илимдин юкьва мукь кьунвайди я[12]. Шегьердин кьибледин къерехда «Урусатдин илимдин академиядин Кьилин (Пулководин) астрономиядин обсерваторияди» мукь кьунвайди я.

Дин

Санкт-Петербургда 268 конфессия ва диндин садхьун ава: Урус Православиедин Клисадан — 131 садхьун, ЦIуруправославиедин клисадин, Эрмени Апостолик клисадин — 2 жемят, Католик клиса — 7 жемят, Инжилдинни Луьтеран клиса — 19 садхьун, мусурманрин — 3 садхьун, буддизмдин — 5 садхьун, чувудрин — 9 садхьун, баптистрин — 13 садхьун, Иридлагьай йикъан адвентистрин клиса — 6 жемят, ЯхцIурни цIудлагьай йикъан клиса — 23 садхьун, 1 багьайийрин 1 жемят ва мсб.

Диндин садхьунрин идарадикни ихтиярда 229 ибадатдин дарамат ава. Гьа гьисабдик федерал метлеб авай объектар ква: Пак Исаакдин клиса, Къазандин клиса, Пак Сампсондин клиса, Смолний клиса, Петрдинни Павелдин клиса, Пак Николайдин гьуьлуьн клиса, Владимирский клиса, Софиядин клиса, Пак Пудан клиса, Феодоровский клиса, Ивидаллай Хуьдайдан клиса, Александр Невскийдин лаврада авай Пак Пудан клиса, православиедин монастирар (Александр Невскийдин лавра, Иоандин папан клиса, Пак Чан хтунин клиса, Гьуьлуьн къерехда авай Пак Сергиян клиса), Пак Екатеринадин эрмени апостолдин клиса, Пак Екатеринадин базилика, Пак Антониян католик клиса, Пак Петрдинни Павелдин луьтеран клиса, Голландиядин реформатрин клиса, Санкт-Петербургдин шегьердин жуьмя мискIин, ЧӀехи Хорал синагога, Буддистрин дацан ва мсб.

Шегьерда Урус православиедин клисадик акатзавай Санкт-Петербургдин ибадатдин академияди ва Санкт-Петербургдин ибадатдин семинарияди кӀвалахзава; гьакӀни «Мария — Апостолрин хнубпачагь» тӀвар алай Католикрин вини дережадин ибадатдин семинарияди кӀвалахзава. Шегьерда пак тир Александр Невскийдин, Кронштадтви Иоаннан, Петербургви Ксениядин «амукьаяр» ава.

[26].

Александр Невскийдин лаврадин
Пак Пудан клиса 		Шегьердин жуьмя мискIин ЧIехи хорал синагога «Дацан Гунзэчойнэй» буддистрин клиса

Физкултурани спорт

Стадион «Петровский» стадион

Санкт-Петербургда я гьевескаррин, я пешекарвилин спорт лап вилик фенвайди я. Шегьерда 1500-далай виниз мукь авай 13 стадион, 1649 спортдин зал, 10 спортдин дворец, 17 тӀебии тушир мурк авай кӀевнавай объект, 118 бассейн, велотрек, 18 лижайрин база, 11 луьтквеяр гьалунин базани канал авайди я. Абурун арада «Петровский» стадион, «Юбилейный» спортдин дворец, МуркӀадин дворец, ХъуьтӀуьн дворец, «Петербургский» спортдинни концертрин дворец, «Сибур Арена», СКА сирнавун патал тир бассейн ава[12]. 2007 йисалай гатӀумна Крестовский островдин рагъакӀидай пата 69 агъзур кас гьакьардай цӀийи футболдин стадион эцигзавайди я[27]. П.Ф. Лесгафтдин тІварунихъ галай Миллетдин гьукуматдин физикадин културадин, спортдинни сагъвилин университет спортдин медениятдин чӀехи метлеб авай юкь язва.

Шегьерда са шумуд тӀвар-ван авай пешекарвилин клубри мукь кьунвайди я:

Футбол: «Зенит» — Урусатдин чемпионатдин премьер-лигадин виридалайни къуватлу клубрикай сад тирди, 2007/08-лагьай сезонда УЕФА-дин кубок, 2008-лагьай йисуз УЕФА-дин Суперкубок къачуна; «Зенит-2» — Садлагьай дивизионда (ФМЛ), «Динамо» — кьведлагьай дивизионда (ПФЛ) экъечӀзава.

Хоккей: СКА — КХЛ-дин виридалайни къватлу клубрикай сад я, Гагарин Кубок къачурди (2014—2015).

Баскетбол: Зенит, Спартак — 2014-лагьай йисалай гатӀумна гьевескаррин акъажунра экъечӀзава; Динамо (2004—2006-лагьай йисарра авай тир).

Волейбол: «Автомобилист» — Урусатдин чемпионатдин Вини дережадин Б лигада экъечӀзава; «Ленинградка» — Урусатдин чемпионатдин Суперлигада экъечӀзава.

Мини-футбол: Суперлигада экъечӀзавай «Политех»; «Аврора» (папарин мини-футболдин клуб).

Гандбол: Университет Лесгафта-Нева — Урусатдин чемпионатдин суперлигадин виридалайни къуватлу кӀеретӀрикай сад я.

Векьедал къугъвадай хоккей: «Метрострой» (папарин хоккейдин клуб).

Баянар

  1. ↑ St. Petersburg | Russia | Britannica.com
  2. ↑ 2,0 2,1 Указом Президиума Верховного Совета РСФСР от 6 сентября 1991 года № 1643-1 городу Ленинграду возвращено его историческое название — Санкт-Петербург. На конституционном уровне это изменение закреплено 21 апреля 1992 года (закон вступил в силу 16 мая 1992 года, с момента опубликования)
  3. ↑ Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации. Федеральная служба государственной статистики. Архивация 4 август 2012. Ахтармишун 23 июль 2012.
  4. ↑ В первой четверти XVIII века название писалось как Сан(к)т-Питер-Бурх. При появлении города специального акта, определяющего название, присвоенное городу, принято не было, однако в письмах Петра I и в официальной газете «Ведомости» практически всегда упоминается название «Сан(к)т-Питер-Бурх» в соответствии с голландским вариантом (нид. Sankt Pieter Burch — «Город святого Петра»). Написание «Санкт-Петербург» впервые зафиксировано в газете «Ведомости» в июле 1724 года (Поспелов Е. М. Имена городов: вчера и сегодня (1917—1992): Топонимический словарь. — М.: Русские словари, 1993. — С. 250.)
  5. ↑ 5,0 5,1 Устав Ленинградской области  (урус). lenobl.ru. Ахтармишун 2 октябрь 2019.
  6. ↑ Западный военный округ. Министерство обороны Российской Федерации. Архивация 9 январь 2014. Ахтармишун 2 январь 2014.
  7. ↑ Собчак А. А. Город четырёх революций. // Собчак А. А. Из Ленинграда в Петербург: Путешествие во времени и пространстве. — СПб.: Контрфорс, 1999. — 216 с.
  8. ↑ Хеллберг-Хирн, Елена. Печать империи. Постсоветский Петербург / пер. с англ. Д. Д. Невельской. — СПб: Европейский дом, 2008. — С. 41. — 414 с. — ISBN 978-5-8015-0232-8.
  9. ↑ Что нужно сделать, чтобы летом на Невском не возникало ощущение тесноты
  10. ↑ Петербург в цифрах  (урус). Санкт-Петербургдин Администрация (16 апрель 2015). Ахтармишун 2 октябрь 2019.
  11. ↑ Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments  (инг.). ЮНЕСКО. — Исторический центр Петербурга в списке Всемирного наследия ЮНЕСКО. Архивация 24 январь 2012. Ахтармишун 21 октябрь 2011.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Справочная информация. «Паспорт Санкт-Петербурга». Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга. Архивация 19 ноябрь 2012. Ахтармишун 21 октябрь 2011.
  13. ↑ Власти Санкт-Петербурга ожидают в 2018 году около 8,5 млн туристов. ТАСС. Ахтармишун 20 декабрь 2018.
  14. ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года. Федеральная служба государственной статистики. Архивация 1 март 2012. Ахтармишун 29 февраль 2012.
  15. ↑ В Санкт-Петербурге на год выросла продолжительность жизни. regnum.ru. Архивация 21 август 2011. Ахтармишун 17 сентябрь 2010.
  16. ↑ Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство». Сайт «Всероссийская перепись населения 2002 года». Архивация 24 январь 2012. Ахтармишун 21 октябрь 2011.
  17. ↑ 17,0 17,1 Итоги социально-экономического развития санкт-петербурга за 2011 год. Архивация 19 ноябрь 2012. Ахтармишун 14 ноябрь 2012.
  18. ↑ Величина прожиточного минимума за I квартал 2013 года. Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга. Архивация 21 июнь 2013. Ахтармишун 20 июнь 2013.
  19. ↑ Даринский А. В. География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982. — С. 6–18.
  20. ↑ Кронштадтский футшток  (урус). kronstadt.ru (2016 йис). Ахтармишун 11 октябрь 2016.
  21. ↑ Санкт-Петербург: Энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия, 2006. — С. 296—297.
  22. ↑ Санкт-Петербург: Энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия, 2006. — С. 643.
  23. ↑ Даринский А. В. География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982. — С. 46—47.
  24. ↑ Под редакцией Д. А. Голубева, Н. Д. Сорокина. [1_.pdf Доклад об экологической ситуации в Санкт-Петербурге] // Официальный портал администрации СПб. — СПб: ООО «Сезам-принт», 2011.
  25. ↑ Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года) О территориальном устройстве Санкт-Петербурга. gov.spb.ru. Ахтармишун 12 август 2011.
  26. ↑ Петербург в цифрах. Религия. Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга. Архивация 24 январь 2012. Ахтармишун 21 октябрь 2011.
  27. ↑ Строительство футбольного стадиона на Крестовском острове. Проекты Петербурга. Архивация 24 январь 2012. Ахтармишун 21 октябрь 2011.

ЭлячӀунар

Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Санкт-Петербург&oldid=84104" я