Ыгыл

Википедиядихъай
(Угул-кай рахкъурнава )
Урусатдин пайдах Хуьр
Ыгыл
урусУхул
Уьлкве
Урусат
Федерациядин субъект
Дагъустан
Муниципал район
Хуьруьнсовет
АП-дин кьакьанвал
2335 м
Агьалияр
211 кас (2015)
Миллетар
Динар
Чпи-чпиз гузвай тӀвар
ухулжуь
Сятдин чӀул
Телефондин код
+7 87263
Почтунин индекс
368730
Автомобилдин код
05
Код ОКАТО
82 206 000 007
Хуьруьн шикилар
Космосдай акунар
Ыгыл (Дагъустан)
Магьачкъала
Ахцегь
Ыгыл
Ыгыл (Ахцегь район)
Ахцегь
Ыгыл

Ыгыл, Угул (урусУхул) — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай кьакьан суван хуьр. «Ухулрин» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я.

География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Хуьр Ахцегь райондин рагъэкъечӀдай пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 27 км яргъал, Шалбуздагъдин къерехдив гвай цӀиргъинал, сувун кукӀвалай рагъакӀидай пата, Муглах вацӀун къерехдихъ гала.

Хуьруьн мукьвал алай тӀебии сергьятар: ВацӀун гъенер, Камай, Къапал, Къацугъ никӀер, КьвечӀер сув, Лекь сув, ЧӀикӀер чӀун, ТӀегъуьн пад, ХарапӀар, ЦӀар, Цула кал, ЧӀулав шим, Амбар булах, Мегьмедан кьил хай булах, Лукьманан булах.

Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин мягьлейриз чара жезва: Багьар мягьле, Мегер мягьле, Хшар мягьле, Мафар мягьле.

Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Хуьруьн бине кутур дуьз тарих малум туш. ЦӀурудай уьмуьр гьалзавай кьуьзуь эгьлийрин эхтилатриз килигна, сифтедин хуьр «СутӀар» тӀвар алай сувал алай. Тахминан XI виш йисуз, хуьруьн агьалидин са пай гилан чкадиз куьч хьанвай, муькуь пайдини алай чӀавуз КцӀар районда авай СтӀур хуьруьн бине эцигнай.

XVI виш йисалай 1839 йисал кьван Ыгыл Докъузпарадин азад жемятдик акатзавай. Гьа чӀавуз хуьр Докъузпарадин виридалайни чӀехи хуьрерикай сад тир.

1839 йисуз Ухул хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Докъузпара наибвалдиз талукь тир. Храх ва Лгар хуьрерихъ галаз Ухулрин хуьруьн-жемиятдик акатзавай ва гьа жемиятдин кьилин хуьр тир. 1929 йисуз Ухул, цӀийиз арадал гъанвай Ахцегь райондик кутунвай.

Ватандин ЧӀехи дяведин фронтра 33 ухулви кьенай, хайи хуьруьз 22 кас элкъвена хтанай.

1996 йисал кьван хуьре Азизбекован тӀварунихъ галай колхоз, муьжуьд йисан мектеб, клуб, библиотека, магазин кӀвалахзавай. 1961 йисуз гьа колхоздин майишатдихъ 210 карч алай чӀехи мал, 4045 лапагар галай ва 151 колхозник кӀвалахзавай. Колхоздин сифте председатель Перинов Элиф, эхиримжиди Гидайдин Рефиев тир.

Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Йисариз килигна Ыгыл хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис 1886 2002 2010 2015
Агьалияр 1 110 [1] 210 [2] 223 [3] 211 [4]

2015 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 211 касди уьмуьр ийизвай. Агьалидин вири лезгияр, суни-мусурманар я.

Тарихдал гьалтайла Ухулвияр агъадихъ галай сихилриз пай жезва: Шагьар, Къирихар, Къацанар, Такацар, Пахълар, Идрисар, Къирер, Панагьар.

Ухулвийрин гзафбур райондин юкь Ахцегьриз, Дукъузпара райондин Къаракуьре хуьруьз, Мегьарамдхуьруьн райондин ЦӀийихуьруьз, ва Азербайжандин Еникент ва Узунмеше хуьруьз куьч хьанвайди я.

Экономика ва инфраструктура[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Хуьре Ыгылрин сифте чирвилер гузвай мектеб, лежбервилин фермадин майишат «Ухулви» [5], хуьруьн майишатдин затӀар гьасил авунин кооператив «Шалбуздагъ» кардик ква.

ТӀвар-ван авай ксар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]