Перейти к содержанию

Футболдай Америкадин Кубок

Википедиядихъай

Америкадин Кубок (исп. Copa América) — КОНМЕБОЛ-дин эгидадик ва Кьиблепатан Америкадин миллетрин кӀватӀуррин арада тухузвай футболдин турнир я. Садлагьай сеферда ам 1910 йисуз, КОНМЕБАЛ туькӀуьрдалди, къугъвана, гьавиляй официал турнир хьиз тестикьарнавач. Садлагьай официал рекьелди тестикьарнавай турнир 1916 йисуз кьиле фенва. Гуьгъуьнлай адаз Миллетрин кӀватӀуррин арада Кьиблепатан Америкадин чемпионат тӀвар гана (исп. Campeonato Sudamericano de Selecciones). АкӀ хьайила, Америкадин Кубок гила авай халкьарин арада авай континентал футболдин турниррикай виридалайни цӀуруди я. Ам вичин Европадин аналогдилай 44 йисан чӀехиди я. 1975 йисуз адаз гилан тӀвар гана.

Америкадин Кубок са шумуд йисан къене садра тухузвайди я — къугъунин тайинвал шумудни са сеферда дегиш хьана. 2007 йисалай гатӀумна 2019 йисал кьван турнир кьуд йисан къене садра тухузвай тир.

Амма гьакӀни и девирдин къене — 2016 йисуз «Виш йисан Америкадин Кубок» лугьудай алава турнир тухвана. Садлагьай сеферда турнир тухванвай чка Кьиблепатан Америка туширди хьана. Ам садлагьай континентал акъажунрин виш йисуз талукьарна.

2020 йисуз турнирар тухузвай вахтунин тайинвал дегишарна ва Европадин чемпионатар тухузвай къайдада туькӀуьриз кӀанзвай тир. Амма коронавирусдин пандемиядин гъиляй кьве турнирни 2021 йисал вигьенва[1].

Америкадин Кубокда вири 10 КОНМЕБОЛ-дин уртах-уьлкведи иштираквал ийизва — Аргентина, Боливия, Бразилия, Венесуэла, Колумбия, Парагвай, Перу, Уругвай, Чили, Эквадор.

1993-лагьай йисал гатӀумна турнирда иштираквал ийидайвал гьакӀни маса регионрай тир (адетдалди, КОНКАКАФ зонадай тирбур) кьве уьлкведиз эверзава. И кьве цӀуд йисан къене виридалайни чӀехи агалкьунар Мексикадивай арадал гъиз хьана.

Гъалибвилин кьадардиз килигна Америкадин Кубокдин рекордсмен адан садлагьай чемпион язва — Уругвайдин кӀватӀурди 15 сеферда винел пад къачуна (гьа гьисабдик 1967 йисалай вилик тухванвай чемпионатарни кваз)[2]. Абуралай са титул тӀимил Аргентинадиз ава. Америкадин Кубокдин гилан сагьиб Бразилиядин кӀватӀур язва, абуру кӀуьдра титул къачунва[3].

1910-лагьай йисуз Аргентинада Майдин революциядин Виш йисан Кубок тӀвар алай турнир кьиле фена, ам КОНМЕБОЛ-ди тестикьарнавач[4].

Садлагьай КОНМЕБОЛ-ди хиве кьунвай чемпионат 1916-лагьай йисуз Аргентинада кьиле фена, ам уьлкведин аслу туширвилин виш йисан сувар кьиле тухунин сергьятра кьиле фена. Турнирда Аргентинадин, Бразилиядин, Уругвайдинни Чилидин кӀватӀурри иштираквал авуна. И кьуд футболдин ассоциацияди Кьиблепатан Америкадин Футболдин Конфедерация туькӀуьрна (КОНМЕБОЛ). 1916-лагьай йисан турнирдив официал тушир статус гвай тир, акӀ ятӀани КОНМЕБОЛ-ди ам Кьиблепатан Америкадин чемпионатдин садлагьай къугъун хьиз гьисабзава[5].

Уругвай 1917 — акъвазнава: Х. Пачеко, Х. Ванццино, К. Сапорити, Г. Родригес, М. Варела, А. Фольино; ацукьнава: Х. Перес, Э. Скароне, А. Романо, К. Скароне, П. Сомма

Турнирдин тарихдин къене садлагьай матч 1916-лагьай йисан 2-лагьай июлдиз Буэнос-Айрес шегьерда кьиле фена, Уругвайди Чили кӀаник кутуна 4:0, садлагьай гол «Пеньяролдай» тир Хосе Пьендибенеди яна. Кар къетӀъ ийидай матчда сад садал Аргентинадинни Уругвайдин кӀватӀурар гьалтна. «Химнасия» клубдин стадион сиви-сивди инсанрив ацӀанвай тир, къугъуниз килигиз 18 000 кас атана. Матч эгечӀна, амма вад минут алатайдалай кьулухъ ам акъвазарна — фанатри трибунайрал кикӀиз гатӀумна, абур никӀел экъечӀна, трибунайри цӀай кьуна. Са юъ алатайдалай кьулухъ матч Авельянедеда «Расинг» клубдин стадиондал давамарна. Эхирдин гьисабун — 0:0, адалди Уругвай рази хьана: «Селесте» садлагьай чемпион хьана[6].

Сифте цӀуд турнирдикай ругуд Уругвайди гъалибна. Ахпа аргентинавийри винел пад къачуз гатӀумна: 1920-лагьай йисарилай 1950-лагьай йисарал кьван абуру 18 чемпионатдикай 11 гъалибна. 1960-лагьай йисариз, Бразилиядин агалкьунрин кукӀвал тирла, анжах кьве турнир кьиле фена, абур маса кӀватӀурри гъалибна. 1989-лагьай йисалай гатӀумна кӀуьд турнирдикай Бразилиядин вад гъалибна, гьакӀни кьведра абур финалда къугъвана.

Кьиблепатан Америкадин чемпионат
Йис
{уртархрин кьадар}
Чка
(уьлкве)
Чемпион «Къизилдин» къугъун 2-й чка 3-й чка 4-й чка
19161 {4}
Килигун
Аргентинадин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
1-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Чилидин пайдах
Чили
1917 {4}
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
2-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Чилидин пайдах
Чили
1919 {4}
Килигун
Бразилиядин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
1-й титул
1:0 Уругвайдин пайдах
Уругвай
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Чилидин пайдах
Чили
1920 {4}
Килигун
Чилидин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
3-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Чилидин пайдах
Чили
1921 {4}
Килигун
Аргентинадин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
1-й титул
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Парагвайдин пайдах
Парагвай
1922 {5}
Килигун
Бразилиядин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
2-й титул
3:0 Парагвайдин пайдах
Парагвай
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Аргентинадин пайдах
Аргентина
1923 {4}
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
4-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Бразилиядин пайдах
Бразилия
1924 {4}
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
5-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Чилидин пайдах
Чили
1925 {3}
Килигун
Аргентинадин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
2-й титул
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Парагвайдин пайдах
Парагвай
1926 {5}
Килигун
Чилидин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
6-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Чилидин пайдах
Чили
Парагвайдин пайдах
Парагвай
1927 {4}
Килигун
Перудин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
3-й титул
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Перудин пайдах
Перу
Боливиядин пайдах
Боливия
1929 {4}
Килигун
Аргентинадин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
4-й титул
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Перудин пайдах
Перу
19351 {4}
Килигун
Перудин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
7-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Перудин пайдах
Перу
Чилидин пайдах
Чили
1937 {6}
Килигун
Аргентинадин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
5-й титул
2:0 Бразилиядин пайдах
Бразилия
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Парагвайдин пайдах
Парагвай
1939 {5}
Килигун
Перудин пайдах Перудин пайдах
Перу
1-й титул
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Чилидин пайдах
Чили
1941 {5}1
Килигун
Чилидин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
6-й титул
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Чилидин пайдах
Чили
Перудин пайдах
Перу
1942 {7}
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
8-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Парагвайдин пайдах
Парагвай
1945 {7}1
Килигун
Чилидин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
7-й титул
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Чилидин пайдах
Чили
Уругвайдин пайдах
Уругвай
1946 {6}1
Килигун
Аргентинадин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
8-й титул
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Уругвайдин пайдах
Уругвай
1947 {8}
Килигун
Эквадордин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
9-й титул
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Чилидин пайдах
Чили
1949 {8}
Килигун
Бразилиядин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
3-й титул
7:0 Парагвайдин пайдах
Парагвай
Перудин пайдах
Перу
Боливиядин пайдах
Боливия
1953 {7}
Килигун
Перудин пайдах Парагвайдин пайдах
Парагвай
1-й титул
3:2 Бразилиядин пайдах
Бразилия
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Чилидин пайдах
Чили
1955 {6}
Килигун
Чилидин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
10-й титул
Чилидин пайдах
Чили
Перудин пайдах
Перу
Уругвайдин пайдах
Уругвай
1956 {6}1
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
9-й титул
Чилидин пайдах
Чили
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
1957 {7}
Килигун
Перудин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
11-й титул
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Уругвайдин пайдах
Уругвай
Перудин пайдах
Перу
1959 (1) {7}
Килигун
Аргентинадин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
12-й титул
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Перудин пайдах
Перу
1959 (2)1 {5}
Килигун
Эквадордин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
10-й титул
- Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Эквадордин пайдах
Эквадор
1963 {7}
Килигун
Боливиядин пайдах Боливиядин пайдах
Боливия
1-й титул
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Бразилиядин пайдах
Бразилия
1967 {6}
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
11-й титул
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Чилидин пайдах
Чили
Парагвайдин пайдах
Парагвай
Америкадин Кубок
Йис
{уртахри кьадар}
Финалдин къугъун Полуфиналрин уртахар3
Винел пад къачурди Гьисабун 2-й чка (3-й чкадин патахъай матч тухванач)
1975 {10}
Килигун
Перудин пайдах
Перу
2-й титул
0:1, 2:0
алава матч
1:0
Колумбиядин пайдах
Колумбия
Бразилиядин пайдах ва Уругвайдин пайдах
1979 {10}
Килигун
Парагвайдин пайдах
Парагвай
2-й титул
3:0, 0:1
алава матч
0:0
Чилидин пайдах
Чили
Бразилиядин пайдах ва Перудин пайдах
1983 {10}
Килигун
Уругвайдин пайдах
Уругвай
12-й титул
2:0, 1:1 Бразилиядин пайдах
Бразилия
Перудин пайдах ва Парагвайдин пайдах
Тухунин
чка


3-й чкадин патахъай матч
3-й чка Гьисабун 4-й чка
1987 {10}
Килигун
Аргентинадин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
13-й титул
1:0 Чилидин пайдах
Чили
Колумбиядин пайдах
Колумбия
2:1 Аргентинадин пайдах
Аргентина
1989 {10}
Килигун
Бразилиядин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
4-й титул
2 Уругвайдин пайдах
Уругвай
Аргентинадин пайдах
Аргентина
2 Парагвайдин пайдах
Парагвай
1991 {10}
Килигун
Чилидин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
13-й титул
2 Бразилиядин пайдах
Бразилия
Чилидин пайдах
Чили
2 Колумбиядин пайдах
Колумбия
1993 {12}
Килигун
Эквадордин пайдах Аргентинадин пайдах
Аргентина
14-й титул
2:1 Мексикадин пайдах
Мексика
Колумбиядин пайдах
Колумбия
1:0 Эквадордин пайдах
Эквадор
1995 {12}
Килигун
Уругвайдин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
14-й титул
1:1
(п. 5:3)
Бразилиядин пайдах
Бразилия
Колумбиядин пайдах
Колумбия
4:1 АСШ-дин пайдах
АСШ
1997 {12}
Килигун
Боливиядин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
5-й титул
3:1 Боливиядин пайдах
Боливия
Мексикадин пайдах
Мексика
1:0 Перудин пайдах
Перу
1999 {12}
Килигун
Парагвайдин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
6-й титул
3:0 Уругвайдин пайдах
Уругвай
Мексикадин пайдах
Мексика
2:1 Чилидин пайдах
Чили
2001 {12}
Килигун
Колумбиядин пайдах Колумбиядин пайдах
Колумбия
1-й титул
1:0 Мексикадин пайдах
Мексика
Гондурасдин пайдах
Гондурас
2:2
(п. 5:4)
Уругвайдин пайдах
Уругвай
2004 {12}
Килигун
Перудин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
7-й титул
2:2
(п. 4:2)
Аргентинадин пайдах
Аргентина
Уругвайдин пайдах
Уругвай
2:1 Колумбиядин пайдах
Колумбия
2007 {12}
Килигун
Венесуэладин пайдах Бразилиядин пайдах
Бразилия
8-й титул
3:0 Аргентинадин пайдах
Аргентина
Мексикадин пайдах
Мексика
3:1 Уругвайдин пайдах
Уругвай
2011 {12}
Килигун
Аргентинадин пайдах Уругвайдин пайдах
Уругвай
15-й титул
3:0 Парагвайдин пайдах
Парагвай
Перудин пайдах
Перу
4:1
Венесуэладин пайдах
Венесуэла
2015
Килигун
Бразилиядин пайдах Бразилия
2019
Килигун
Чилидин пайдах Чили

Курсивдалди эвернава командаяр къалурнава.

1 Кьиблепатан Америкадин Чемпионат лагьай тӀвар алаз тахьай, амма КОНМЕБАЛ-ди официал рекьелди тестикьарнавй турнирар.
2 Винел пад къачурди ва призерар кьуд команда авай финалдин группайрин турнирдин нетижада чир жедай тир.

КӀватӀна сад авунвай статистика

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Уьлквейри чемпионатар тухванвай кьадар
Сборная Ишт. Оч. Къ Гъ СТ К ГЯ ГА ГТ %
1 Аргентинадин пайдах Аргентина 41 398 189 120 38 31 455 173 +282 70,19 %
2 Уругвайдин пайдах Уругвай 43 358 197 108 34 55 399 218 +181 60,58 %
3 Бразилиядин пайдах Бразилия 35 332 178 99 35 44 405 200 +205 62,17 %
4 Парагвайдин пайдах Парагвай 36 225 168 62 39 67 253 293 -40 44,64 %
5 Чилидин пайдах Чили 38 222 177 64 30 83 281 304 -23 41,81 %
6 Перудин пайдах Перу 21 197 148 54 35 59 213 232 -19 44,37 %
7 Колумбиядин пайдах Колумбия 21 150 113 42 24 47 131 184 -53 44,25 %
8 Боливиядин пайдах Боливия 26 86 112 20 26 66 104 279 -175 25,6 %
9 Мексикадин пайдах Мексика 10 70 48 19 13 16 66 62 +4 48,61 %
10 Эквадордин пайдах Эквадор 27 70 118 16 22 80 127 311 -184 19,77 %
11 Венесуэладин пайдах Венесуэла 17 34 62 7 13 42 47 171 -124 18,28 %
12 Коста-Рикадин пайдах Коста-Рика 5 18 17 5 3 9 17 31 -14 35,29 %
13 АСШ-дин пайдах АСШ 4 17 18 5 2 11 18 29 -11 31,48 %
14 Гондурасдин пайдах Гондурас 1 10 6 3 1 2 7 5 +2 55,55 %
15 Панамадин пайдах Панама 1 3 3 1 0 2 4 10 -6 33,33 %
16 Япониядин пайдах Япония 2 1 5 0 2 3 5 14 -9 11,11 %
17 Къатардин пайдах Катар 1 0 2 0 1 1 2 3 -1 0 %
18 Ямайкадин пайдах Ямайка 2 0 6 0 0 6 0 9 -9 0 %
19 Гаитидин пайдах Гаити 1 0 3 0 0 3 1 12 -11 0 %

КӀватӀуррин агалкьунар

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Уьлкве Чемпион Вице-чемпион Кишпирдин призёр
Уругвайдин пайдах Уругвай 15 (1916, 1917*, 1920, 1923*, 1924*, 1926, 1935, 1942*, 1956*, 1959, 1967*, 1983, 1987, 1995*, 2011) 6 (1919, 1927, 1939, 1941, 1989, 1999) 9 (1921, 1922, 1929, 1937, 1947, 1953, 1957, 1975, 2004)
Аргентинадин пайдах Аргентина 14 (1921*, 1925*, 1927, 1929*, 1937*, 1941, 1945, 1946*, 1947, 1955, 1957, 1959*, 1991, 1993) 14 (1916*, 1917, 1920, 1923, 1924, 1926, 1935, 1942, 1959, 1967, 2004, 2007, 2015, 2016) 5 (1919, 1956, 1963, 1989, 2019)
Бразилиядин пайдах Бразилия 9 (1919*, 1922*, 1949*, 1989*, 1997, 1999, 2004, 2007, 2019*) 11 (1921, 1925, 1937, 1945, 1946, 1953, 1957, 1959, 1983, 1991, 1995) 7 (1916, 1917, 1920, 1942, 1959, 1975, 1979)
Парагвайдин пайдах Парагвай 2 (1953, 1979) 6 (1922, 1929, 1947, 1949, 1963, 2011) 7 (1923, 1924, 1925, 1939, 1946, 1959, 1983)
Чилидин пайдах Чили 2 (2015*, 2016) 4 (1955*, 1956, 1979, 1987) 5 (1926*, 1941*, 1945*, 1967, 1991*)
Перудин пайдах Перу 2 (1939*, 1975) 1 (2019) 8 (1927*, 1935*, 1949, 1955, 1979, 1983, 2011, 2015)
Колумбиядин пайдах Колумбия 1 (2001*) 1 (1975) 4 (1987, 1993, 1995, 2016)
Боливиядин пайдах Боливия 1 (1963*) 1 (1997*)
Мексикадин пайдах Мексика 2 (1993, 2001) 3 (1997, 1999, 2007)
Гондурасдин пайдах Гондурас 1 (2001)

* Гъетрелди кӀвалин турнирар къалурнава.

Квайни-квай бомбардирар

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Квайни-квай къугъвадайбур

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
  1. Кубок Америки перенесли на 2021 год из-за коронавируса  (урус). «Спорт-Экспресс» (11 июль 2020). Ахтармишун 11 июль 2020.
  2. «У нашей страны нет других богатств, кроме ее народа»  (урус). «Спорт-Экспресс» (11 июль 2020). Ахтармишун 11 июль 2020.
  3. Бразилия выиграла Кубок Америки по футболу  (урус). Интерфакс (11 июль 2020). Ахтармишун 11 июль 2020.
  4. Martín Tabeira Copa Centenario Revolución de Mayo 1910  (инг.). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (6 December 2018). Ахтармишун 13 май 2020.
  5. La Historia  (исп.). КОНМЕБОЛ (2020). Ахтармишун 13 май 2020.
  6. Martín Tabeira Southamerican Championship 1916  (инг.). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation (10 August 2007). Ахтармишун 13 май 2020.