Швейцария патал чешмедиз килигун

{{Гьукумат
| тӀвар = Швейцария
| официал тӀвар = Швейцариядин Конфедерация
| тамам тӀвар = {{lang-de|Schweizerische Eidgenossenschaft}},<br> {{lang-fr|Confédération suisse}}, <br>{{lang-it|Confederazione Svizzera}}, <br>{{lang-rm|Confederaziun svizra}}
| пайдах = Flag of Switzerland (Pantone).svg
| пайдахдин кьадар = 125px
| герб = Coat of Arms of Switzerland (Pantone).svg
| карта = Europe-Switzerland.svg
| гимн = Швейцариядин псалом
| кьилин шегьер = [[Берн]]
| шегьерар = [[Цуьрихь]], [[Женева]], [[Базель]], Берн, [[Лозанна]]
| аслутуширвал = [[1 август]] [[1291]]
| чӀал = [[немцарин чӀал|немцарин]], [[француз чӀал|французрин]], [[итал чӀал|итал]], [[романш чӀал|романш]]
| идара авунин тегьер = [[Парламентдин республика]]
| кьил = [[Ули Маурер]] ([[Швейцариядин президент|президент]]), <br>[[Швейцариядин Федералдин совет]]
| чил = 41 284
| цин кьадар = 4,2
| ччилиз килигна чка = 132
| халкь = 8 558 758
| халкьдин чка = 100
| агьалидин чуькьуьнвал = 207
| пул = [[швейцар франк]]
| КъВБ = 705,5
| КъВБдин чка = 17
| агьалийрин са касдал къвезвай КъВБ = 60 000
| ИПВИ = 0,944
| ИПВИ чка = 2
| интернет-домен = [[.ch]]
| телефондин код = +41
| сятдин чӀул = +1
}}

'''Швейцария''' ({{lang-de|Schweiz}}, {{lang-fr|Suisse}}, {{lang-it|Svizzera}}, {{lang-rm|Svizra}}), официал тӀвар — '''Швейца́риядин Конфедера́ция''' ({{lang-de|Schweizerische Eidgenossenschaft}}, {{lang-fr|Confédération suisse}}, {{lang-it|Confederazione Svizzera}}, {{lang-rm|Confederaziun svizra}}) — [[Европа]]дин рагъакӀидайпата авай лап чӀехи экономика авай гьукумат кьакьан уьмуьрдин гьал гвай.
[[Файл:Karte Kantone der Schweiz farbig 1996.png|thumb|Швейцариядин 26 кантон]]
Ава са сергьятар и гьукуматрихъ галаз: [[Германия]], [[Австрия]], [[Лихтенштейн]], [[Италия]], [[Франция]].

== Чилинмикит ==
[[Файл:Matterhorn Riffelsee 2005-06-11.jpg|thumb|Маттергьорн сув. Кантон Вале.]]
Швейцария ала Европадин рагъ экӀидай пата. Швейцариядилай кефер патахъ гала Германия, кьибле патахъ — [[Италия]]. Рагъ экӀидай патахъ гала [[Франция]], рагъ экъечӀдай патахъ — Австрияни Лихтенштейн.
[[Файл:Switzerland satellite enhanced.jpg|thumb|right|Швейцария космосдай]]
Гьукумат сувавилинди я, адан чилин 61 % кьунва [[Альпар|Альпри]]. Швейцариядинни Германиядин чилери пайзава чпин арада [[Боден]] вир. РагъэкӀидай патахъ, [[Женева]]дин патаг гва [[Женевадин вир]]. [[Цуьрихь]]ан патаггва [[Цюрихан вир]]. Виридалайни яргъи вацӀар [[Рейн]]ни [[Рона]] я. Виридалайни кьакьан сув [[Дюфур]] я (4 634 м). Гьукуматдин кьулал ала [[Швейцариядин плато]]. Швейцарияда кӀватӀ хьанва Европадин михьи ятарин 6 %.

Швейариядин кантонар:
{| class="wikitable"
|-
! Кантон
! Виридалайни <br> чӀехи шегьер
! Чилин екевал, <br> агъзур км².
|-
| [[Цуьрихь (кантон)|Цуьрихь]]
| [[Цуьрихь]]
| 1,7
|-
| [[Берн (кантон)|Берн]]
| [[Берн]]
| 5,9
|-
| [[Люцерн (кантон)|Люцерн]]
| [[Люцерн]]
| 1,5
|-
| [[Ури]]
| [[Альтдорф]]
| 1,1
|-
| [[Швиц (кантон)|Швиц]]
| [[Швиц (комунна)|Швиц]]
| 0,9
|-
| [[Обвальден]]
| [[Зарнен]]
| 0,5
|-
| [[Нидвальден]]
| [[Штанс]]
| 0,3
|-
| [[Гларус (кантон)|Гларус]]
| [[Гларус]]
| 0,7
|-
| [[Цуг (кантон)|Цуг]]
| [[Цуг (шегьер)|Цуг]]
| 0,2
|-
| [[Фрибур (кантон)|Фрибур]]
| [[Фрибур]]
| 1,7
|-
| [[Золотурн (кантон)|Золотурн]]
| [[Золотурн]]
| 0,8
|-
| [[Базель-Штадт]]
| [[Базель]]
| 0,04
|-
| [[Базель-Ланд]]
| [[Листаль]]
| 0,4
|-
| [[Шаффхаузен (кантон)|Шаффхаузен]]
| [[Шаффхаузен]]
| 0,3
|-
| [[Аппенцелль — Ауссерроден]]
| [[Херизау]]
| 0,2
|-
| [[Аппенцелль — Иннерроден]]
| [[Аппенцелль (шегьер)|Аппенцелль]]
| 0,2
|-
| [[Санкт-Галлен (кантон)|Санкт-Галлен]]
| [[Санкт-Галлен]]
| 2
|-
| [[Граубюнден]]
| [[Кур (Граубюнден)|Кур]]
| 7,1
|-
| [[Аргау]]
| [[Арау]]
| 1,4
|-
| [[Тургау]]
| [[Фрауэнфельд]]
| 1
|-
| [[Тичино]]
| [[Беллинцона]]
| 2,8
|-
| [[Во (кантон)|Во]]
| [[Лозанна]]
| 3,2
|-
| [[Вале (кантон)|Вале]]
| [[Сьон]]
| 5,2
|-
| [[Невшатель (кантон)|Невшатель]]
| [[Невшатель]]
| 0,8
|-
| [[Женева (кантон)|Женева]]
| [[Женева]]
| 0,3
|-
| [[Юра (кантон)|Юра]]
| [[Делемон (шегьер)|Делемон]]
| 0,3
|}

== Тарих ==
[[Файл:Stammbaum CH Kantone.jpg|thumb|Швейцариядин кантонрин гербар]]
[[Дегь Рим]]ан чӀавара Швейцариядин рагъ экӀидай пата яшамиш жезвай [[Кельтар|кельтрин]] халкь гельветар. Рагъ экъечӀдай пата авай ретрийар. Мумкин а халкь этрускриз мукьвади тир. Сифте сефер гельветарни римвияр сад садал гьалт хьана 107-лагьай вишйиса чи эрадилай вилик. А береда тигуринрин халкь кимврихъ галазни тевтонрихъ галаз кӀватӀ хьана Кьибле патан [[Галлия]]дал фена. Гаронна вацӀал абуру Риман кӀеретӀар катана. 52-лагьай йиса гельветар каткана галлрин къарагъундик, Римдиз аксиниз, ахпа абур гатана. 264-лагьай йисалай 470-лагьай йисалди Швейцариядин чил вири хьана бургундринни алеманнрин кӀаник.

Карл ЧӀехидан береда Швейцария пайнавай 9 гауэдал (Gaue). 843-лагьай йиса [[Верден]]да Швейцария кьвенал пайна. Рагъ экӀидай падни кьибле пад [[Италия]]дик фена, кефер падни рагъ экъечӀдай пад [[Германия]]дик. 1291-лагьай йиса акъатна исятда авай Швейцария вич вичиз дамдиказ.
[[Файл:Historische Karte CH Rom 1.png|thumb|Швейцария Дегь Риман пай тирла]]

== Ксар ==
2008-лагьай йиса Швейцарияда хабнавай 7 580 000 кас. Халкьдин 94 % я чеб швейцарар. Абур пай жезва кьуд миллетдал: [[немцер]] (65 %), французар (18 %), [[италар]] (10 %), [[ретороманар]] (1 %). Абурун хайи чӀалар Швейариядин Конфедерациядин тамам чӀалар я. Диндай чӀехи пай христианар я. Протестантар 48 %, католикар 50 %. Мад Швейцарияда ава 40 000 мусурман, чӀехи пай абур [[туьркер]] я, абурулай гъейри косоварар.

== Шикилар ==
<gallery perrow=6>
Файл:Zuerich vier Kirchen.jpg|<center>Цуьрихь</center>
Файл:Tour Vue Générale Passage de la Radio.JPG|<center>Женева</center>
Файл:RFHS-3033.jpg|<center>Базель</center>
Файл:Bern Untertorbrücke 04.jpg|<center>Берн</center>
Файл:Lausanne img 0585.jpg|<center>Лозанна</center>
Файл:Swiss National Park 145.JPG|<center>Халкьдин парк. Граубюнден.</center>
</gallery>
[[Файл:Zürich Panorama vom Uetliberg.jpg|700px|center|thumb| [[Цуьрихь]]ан акунар Уьтлиберг суванилай]]

== Баянар ==
{{Баянар}}

== ЭлячӀунар ==

==== Сиясат ====
* [http://www.admin.ch Швейцариядин федерал идарайрин официал сайт] — конституция, къанунар, официал малумат
* [http://www.servat.unibe.ch/icl/sz00000_.html Швейцариядин конституция]
* [http://www.bfs.admin.ch Швейцариядин статистикадин къуллугъ]

=== Малумат ===
* [http://www.meteoswiss.ch Швейцарияда гьава]
* [http://www.freeworldmaps.net/europe/switzerland/map.html Швейцариядин карта]
* [http://map.search.ch/index.en.html Гьар са Швейцариядин шегьердин карта жагъурун, гьар са объект акъудун мумкинвилер галаз]
* [http://www.mygeo.info/karten/switzerland_admin_2000.jpg  Швейцариядин административ карта] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120410045622/http://www.mygeo.info/karten/switzerland_admin_2000.jpg |date=2012-04-10 }}
* [http://www.mygeo.info/karten/switzerland_pol_2000.jpg Швейцариядин рекьин карта]
* [http://www.mygeo.info/karten/switzerland_rel_2000.jpg Швейцариядин физикадин карта] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120410045617/http://www.mygeo.info/karten/switzerland_rel_2000.jpg |date=2012-04-10 }}
* [http://www.swissworld.org/ru Швейцариядин официал малуматдин портал]

=== Жуьреба-жуьре ===
* [http://history-switzerland.geschichte-schweiz.ch/ Швейцариядин тарихдикай сайт (2 чӀалал)]
* [http://www.ruswiss.ch/ Урус Швейцария — печатный русскоязычный орган Швейцариядин урус чӀалан чапдин орган] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120418192049/http://ruswiss.ch/ |date=2012-04-18 }}
* [http://www.eda.admin.ch Eidgenössisches Departement für auswärtige Angelegenheiten]
* [http://www.meine-schweiz.ru О Швейцариядикай кӀанивилихъ галаз] — тарих, архитектура, шикиларни Швейцариядин туризмдин маршрутар
{{Къецепатан элячӀунар}}

{{Европадин гьукуматар}}
{{1000}}

[[Категория:Швейцария|*]]