Лезги чӀалар

Лезги чӀалар
Таксон:	хел
Статус:	вирида кьабулнава
Ареал:	Кьиблепатан Дагъустан, Кеферпатан Азербайжан
Рахазвайбурун вири санлай кьадар:	1 миллион кьван
Классификация
Категория:	Евразиядин чӀалар
Сино Къавкъаздин макро хзан (гипотеза) Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан (вирида кьабулнавач) Нах-Дагъустан чӀаларин хзан
Квай чӀалар
Пай жезва:	кьуд агъа группайриз пай жезва
ЧӀаларин кодар
Файл:File:LEKIA.jpg

Лезги чӀалар — Нах-Дагъустан чӀаларин хзандик акатзавай чӀалан группа. Лезги чӀаларик 4 агъа группаяр ва 10 чӀал акатзава. Группадин чӀаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар 1 миллион кьван я. Лезги чӀалар гегьенш хьанвай бинедин чилер: Кьиблепатан Дагъустан ва Кеферпатан Азербайжан я. Амма, и группадин чӀаларин ареалда урбанизациядин, яни хуьрерай шегьерриз куьч хьунин процесс гзаф вилик фенвайвиляй и число гьар йисуз агъуз жезва. Вучиз лагьайтӀа шегьерриз куьч жезвайбурун гзафбуруз хайи чӀалар герек къвезвач ва абур аста-аста арадай акъатзава.

Социолингвистика илимдин фикирдалди, лезги чӀалариз чӀехи тафават авай статус хас я. Месела, вич лезги чӀалал 700 000 кьван кас рахазватӀа, арчи чӀалал 970 агакьана анжах са суван Арчи хуьруьн агьалияр рахазва.

Группадик акатзавай чӀалар

• агъул чӀал
• агван чӀал †
• арчи чӀал
• будугъ чӀал
• лезги чӀал
• рутул чӀал
• табасаран чӀал
• уди чӀал
• хинелугъ чӀал
• хъирицӀ чӀал
• цӀахур чӀал

ЧӀаларин генетик классификация

РагъэкъечӀдай патан агъа группа — агъул чӀал, лезги чӀал, табасаран чӀал.

• РагъакӀидай патан агъа лезги группа — рутул чӀал, цӀахур чӀал.
• Кьиблепатан лезги агъа группа — будугъ чӀал, хъирицӀ чӀал.
• Арчин агъа группа — арчи чӀал.
• Удин агъа группа — удин чӀал, агван чӀал.
• Хинелугъ агъа группа — хинелугъ чӀал.

Литература

• Алексеев М. Е. Вопросы сравнительно-исторической грамматики лезгинских языков. Морфология. Синтаксис. М., 1985.
• Зaгирoв В. М. Истoричeскaя лeксикoлoгия языкoв лeзгинскoй группы. Махачкала, 1987.
• Талибов Б. Б. Сравнительная фонетика лезгинских языков. М., 1980.