Ахцегьпара

Ахцегьпара магьал, гьакӀни Ахцегьпарадин азад жемият — Кьиблепатан Дагъустанда XVII виш йисалай 1839 йисал кьван хьайи теократик (яни гьукум ругьани ксарин гъиле авай) лезги гьукумат я.

Гьукумат кьве жемиятрикай ибарат тир: 1-й Ахцегьпара ва 2-й Ахцегьпара.

1-й Ахцегьпарадин юкь — Ахцегь, 2-й Ахцегьпарадин юкь — Хинер хуьр тир.

1-й Ахцегьпарадин жемиятдик квай хуьрер:

Ахцегь, Хкем, Хъуьлер, Грар, Гъуьгъвезар, Усур, КьакӀар, Къутунхъар, Къучагъар, Мичегь, Смугъул, Хълар

2-й Ахцегьпарадин жемиятдик квай хуьрер:

Борч, Гутум, Мацар, Фий, Хин

Хуьрериз идара агъсакьалри ийизвай. Абур хуьруьнэгьлийри халкьдин кӀватӀалра нуфус авай сихилрин векилрин арадай хкязавай. Дяведин береда агъсакьалрин ихтиярар мадни гегьенш жезвай.

География

Ахцегьпарадин азад жемият Дагъустандин лап кьибледа, Самур кӀамун кьулан пата алай. Кефер пата Кьурагьдин хуьруьн-жемиятрихъ галаз (1812 йисалай эгечӀна Куьредин ханвилихъ галаз), рагъэкъечӀдай пата Дукъузпарадин азад жемиятдихъни Мискискарихъ галаз, кьибле патай Ширвандихъ галаз, рагъакӀидай патайни Рутулдин азад жемиятдихъ галаз са сергьятра авай.

Агьалияр

Диндал гьалтайла азад жемиятрин агьалидин вири суни мезгьебдин мусурманар тир. Милли жигьетдай, Хин ва Борч хуьрерин рутул эгьлийрилай гъейри, амай вири хуьрер лезги хуьрер тир. Генерал-майор Граббеди гайи малуматрив кьурвал, 1820-й йисара Ахцегьпарадин азад жемиятдик 15 хуьр квай ва 1500 хзанди уьмуьр ийизвай.

Эдебият

• Д. Н. Ахмедов. Новая «Ахты — Наме», Махачкала, 1972.
• Д. Н. Ахмедов. Современная «Ахты-Наме», Махачкала, 2000.
• Диссертация «Докузпара в XVIII — первой половине XIX вв.»