Африка: различия между версиями

Википедиядихъай
Содержимое удалено Содержимое добавлено
гъ Удaлeнa Категория:Ччил с помощью HotCat
гъ Bot: Migrating 240 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q15 (translate me)
ЦӀар 124: ЦӀар 124:
{{Link FA|krc}}
{{Link FA|krc}}
{{Link FA|yo}}
{{Link FA|yo}}

[[ace:Afrika]]
[[af:Afrika]]
[[ak:Afrika]]
[[als:Afrika]]
[[am:አፍሪቃ]]
[[an:Africa]]
[[ang:Affrica]]
[[ar:أفريقيا]]
[[arc:ܐܦܪܝܩܐ]]
[[arz:افريقيا]]
[[as:আফ্ৰিকা]]
[[ast:África]]
[[ay:Aphrika]]
[[az:Afrika]]
[[ba:Африка]]
[[bar:Afrika]]
[[bat-smg:Afrėka]]
[[bcl:Aprika]]
[[be:Афрыка]]
[[be-x-old:Афрыка]]
[[bg:Африка]]
[[bjn:Aprika]]
[[bm:Afrika]]
[[bn:আফ্রিকা]]
[[bo:ཨ་ཧྥེ་རི་ཁ།]]
[[br:Afrika]]
[[bs:Afrika]]
[[bxr:Африка]]
[[ca:Àfrica]]
[[cdo:Hĭ-ciŭ]]
[[ceb:Aprika]]
[[chr:ᎬᎿᎦᏍᏛ]]
[[chy:Mo'hetaneho'e]]
[[ckb:ئەفریقا]]
[[co:Africa]]
[[crh:Afrika]]
[[cs:Afrika]]
[[csb:Afrika]]
[[cu:Афрїка]]
[[cv:Африка]]
[[cy:Affrica]]
[[da:Afrika]]
[[de:Afrika]]
[[diq:Afrika]]
[[dsb:Afrika]]
[[dz:ཨཕ་རི་ཀ་]]
[[el:Αφρική]]
[[en:Africa]]
[[eo:Afriko]]
[[es:África]]
[[et:Aafrika]]
[[eu:Afrika]]
[[ext:África]]
[[fa:آفریقا]]
[[ff:Afirik]]
[[fi:Afrikka]]
[[fiu-vro:Afriga]]
[[fo:Afrika]]
[[fr:Afrique]]
[[frp:Africa]]
[[frr:Afrikoo]]
[[fur:Afriche]]
[[fy:Afrika]]
[[ga:An Afraic]]
[[gag:Afrika]]
[[gan:非洲]]
[[gd:Afraga]]
[[gl:África]]
[[glk:آفریقا]]
[[gn:Afrika]]
[[got:𐌰𐍆𐌰𐍂𐌻𐌰𐌽𐌳]]
[[gu:આફ્રિકા]]
[[gv:Yn Affrick]]
[[ha:Afirka]]
[[hak:Fî-chû]]
[[haw:ʻApelika]]
[[he:אפריקה]]
[[hi:अफ़्रीका]]
[[hif:Africa]]
[[hr:Afrika]]
[[hsb:Afrika]]
[[ht:Afrik]]
[[hu:Afrika]]
[[hy:Աֆրիկա]]
[[ia:Africa]]
[[id:Afrika]]
[[ie:Africa]]
[[ig:Afrịka]]
[[ilo:Áprika]]
[[io:Afrika]]
[[is:Afríka]]
[[it:Africa]]
[[iu:ᐊᑉᕆᖄ]]
[[ja:アフリカ]]
[[jbo:frikytu'a]]
[[jv:Afrika]]
[[ka:აფრიკა]]
[[kaa:Afrika]]
[[kab:Tafriqt]]
[[kbd:Африкэ]]
[[kg:Afelika]]
[[ki:Abĩrika]]
[[kk:Африка]]
[[kl:Afrika]]
[[km:អាហ្វ្រិក]]
[[kn:ಆಫ್ರಿಕಾ]]
[[ko:아프리카]]
[[koi:Африка]]
[[krc:Африка]]
[[ks:اَفریٖقہ]]
[[ku:Afrîka]]
[[kv:Африка]]
[[kw:Afrika]]
[[ky:Африка]]
[[la:Africa]]
[[lad:Afrika]]
[[lb:Afrika]]
[[li:Afrika]]
[[lij:Africa]]
[[lmo:Africa]]
[[ln:Afríka]]
[[lo:ອາຟຣິກກາ]]
[[lt:Afrika]]
[[ltg:Afrika]]
[[lv:Āfrika]]
[[map-bms:Afrika]]
[[mdf:Африкань]]
[[mg:Afrika]]
[[mhr:Африка]]
[[mi:Āwherika]]
[[mk:Африка]]
[[ml:ആഫ്രിക്ക]]
[[mn:Африк]]
[[mr:आफ्रिका]]
[[mrj:Африка]]
[[ms:Afrika]]
[[mt:Afrika]]
[[mwl:África]]
[[my:အာဖရိက]]
[[mzn:آفریخا]]
[[nah:Africa]]
[[nap:Africa]]
[[nds:Afrika]]
[[nds-nl:Afrika]]
[[ne:अफ्रीका]]
[[new:अफ्रिका]]
[[nl:Afrika]]
[[nn:Afrika]]
[[no:Afrika]]
[[nov:Afrika]]
[[nrm:Afrique]]
[[nso:Afrika]]
[[nv:Naakaii Łizhiní Bikéyah]]
[[ny:Africa]]
[[oc:Africa]]
[[om:Afrikaa]]
[[or:ଆଫ୍ରିକା]]
[[os:Африкæ]]
[[pa:ਅਫ਼ਰੀਕਾ]]
[[pag:Afrika]]
[[pam:Aprika]]
[[pap:Afrika]]
[[pcd:Afrike]]
[[pdc:Afrikaa]]
[[pih:Afreka]]
[[pl:Afryka]]
[[pms:Àfrica]]
[[pnb:افریقہ]]
[[pnt:Αφρικήν]]
[[ps:افريقا]]
[[pt:África]]
[[qu:Aphrika]]
[[rm:Africa]]
[[ro:Africa]]
[[roa-rup:Africa]]
[[roa-tara:Afriche]]
[[ru:Африка]]
[[rue:Африка]]
[[rw:Afurika]]
[[sa:आफ्रिकाखण्डः]]
[[sah:Африка]]
[[sc:Àfrica]]
[[scn:Àfrica]]
[[sco:Africae]]
[[se:Afrihkká]]
[[sg:Afrîka]]
[[sh:Afrika]]
[[si:අප්‍රිකාව]]
[[simple:Africa]]
[[sk:Afrika]]
[[sl:Afrika]]
[[sm:Aferika]]
[[sn:Africa]]
[[so:Afrika]]
[[sq:Afrika]]
[[sr:Африка]]
[[srn:Afrka]]
[[ss:Í-Afríka]]
[[st:Afrika]]
[[stq:Afrikoa]]
[[su:Afrika]]
[[sv:Afrika]]
[[sw:Afrika]]
[[szl:Afrika]]
[[ta:ஆப்பிரிக்கா]]
[[te:ఆఫ్రికా]]
[[tet:Áfrika]]
[[tg:Африқо]]
[[th:ทวีปแอฟริกา]]
[[tk:Afrika]]
[[tl:Aprika]]
[[tn:Aferika]]
[[to:ʻAfelika]]
[[tpi:Aprika]]
[[tr:Afrika]]
[[ts:Afrika]]
[[tt:Африка]]
[[ug:ئافرىقا]]
[[uk:Африка]]
[[ur:افریقہ]]
[[uz:Afrika]]
[[ve:Afurika]]
[[vec:Àfrica]]
[[vep:Afrik]]
[[vi:Châu Phi]]
[[vls:Afrika]]
[[wa:Afrike]]
[[war:Aprika]]
[[wo:Afrig]]
[[wuu:非洲]]
[[xal:Априк]]
[[xmf:აფრიკა]]
[[yi:אפריקע]]
[[yo:Áfríkà]]
[[zea:Afrika]]
[[zh:非洲]]
[[zh-classical:阿非利加洲]]
[[zh-min-nan:Hui-chiu]]
[[zh-yue:非洲]]
[[zu:IAfrika]]

20:49, 7 март 2013 жуьре

Африка — дуьньядин йикевалай кьведлай чкадал алай континент. Ам алазва Чилинйукьан ва Йару гьуьлерулай агъух, Атлантик океанзлай члахъ патах ва Индиядин океанзлай ильти патах. Африкадин йикевал йа 3 065 000 кв км, = 20,4 %. Африкада 55 гӀакуьметар, ва са миллиард кас ава. Континентдин йукьай физва экватор.

Африка дуьньяда

Кьиспес (Тарих)

Лап фез бере

Мезозойдин береда Африка саца авай континент Пангеядин пай ей. Микитисра лугьузва, Африка вири ксаран сифте Ватан йа. Ана гахкьунва лап сифте ксаран кӀарабар. 13 000 чи эразлай вилик Африкада авай ксарувай къуьл чуьли жезвай. Малар хуьз Африкада эгечӀна 7 500 йиса чи эразлай вилик.

Антик бере

Африкада авай гӀакуьметрукай виридалай сифте хьейди йа Египет, 4 000 йиса чи эразлай вилик.

Африка 1914-лай йиса

Колонийран бере

1500-лай йисара Португалияни Испанияди Африка къацаз эгечӀна, ахпанлай маса Европадин гӀакуьметра къацаз эгечӀна. 1885-лай йиса Берлинан конгрессда ЧӀехибритания, Германия, Франция, Италия, Бельгияди Африкадин чилер чпин арада пай уна ва эгечӀна.

Азадвалан бере

1960-лай йиса 16 Африкадин гӀакуьметраг азадвал гакьуна. Гьавиляй а йис Африкадин йис йа. Ахпа эгечӀна амай гӀакуьметарни вири чпин азадвал къахчуз. ЦӀийи азад гӀакуьметраз СССРди куьмек авуна.

ЦкӀенвай кӀвалар Зимбабведа

Чилинмикит

Рельеф

Африкадин вана-ильти пата ава Атлас суваяр. Йукьа ава Сахара пустыня. Йукьалай сакьас агъанах ава Африкадин виридалай йике чка — вулкан Килиманджаро 5895 м. Африкадин йукьанни ильти пата ава саваннаяр.

Ресурсар

Африкада ава лап пара къизильни алмазар. Нафт, бокситар, фосфоритар, марганец, ракь, кьакьумушни свинец.

Къене авай йатар

Африкада ава дуьньядин виридалай йиргъи вацӀ Нил, ам агъана ваназ физвайди я. Амай йике вацӀар — Нигер, континентдин ильти пата. Конго йукьан пата ва вацӀар Замбези, Лимпопон агъа пата. Виридалай йике уьр йа Виктория. Амай йике уьрер Танганьикани Ньяса. Виридалай йике учӀу уьрерукай сад йа Чад.

Гьаваяр

Гатуз Африкада пара кӀивиз чурчазва, кьутӀуьз чими я.

Ксар

Халкь

Африкада 1 миллиард кас ава. Гьар йиса абур кьве процентдал йике жезва. Йукьан йис яшамишрун я 54. ЧӀехи пай хуьрера, сегьрийра (шегьерра) 30 % халкьдин яшамишзава.

Миллетар

Африкадин вана пата яшамишзава арабар, берберар, коптар. Йукьанни агъа патара ава Африкадин хайи чӀулав ранган миллетар. Агъа Африкада ава лацубур, европадин колонистран чхелар.

Диин

Арабар мусурманар я. ЧӀулавбур авазва ширкачар, мусурманар, ва христианар (Эфиопия, КпАР).

Гьукуматар

Африкадин гьукуматар

Баянар

ЭлячӀунар

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA