Агъул чӀал: различия между версиями

Википедиядихъай
Интерактивная навигация по истории
Вилик алатай дуьзар хъувунЦIийи масакIавилер
Содержимое удалено Содержимое добавлено
ВизуальныйВики-текст
Нет описания правки
Нет описания правки
ЦӀар 26: ЦӀар 26:
}}
}}


'''Агъул чӀал''' — [[агъулар|агъул]] халкьдин хайи чIал. [[Нах-Дагъустан чIалар]]ин хзандин [[лезги чIалар]]ин группадик акатзава. ЧIал асул гьисабдалди [[Дагъустан]]дин [[Агъул район|Агъул]] ва са кьадар [[Кьурагь район]]ра гегьенш я. Агъул чӀалал рахазвайбурун кьадар — 29,3 агъзур кас я ([[2010 йис]]). [[1990 йис]]уз Ш. А. Мазанаеван, С. Н. Гасанован ва И. А. Мазанаевадин санал куьмекдалди, [[урус чIал]]ан алфавитдин бинедал алаз агъул чӀалан алфавит туькӀуьрнай. ЧӀал вад нугъатриз пай жезва: тпиг нугъат, керен нугъат, кошан нугъат, буркихан нугъат ва фите нугъат.
'''Агъул чӀал''' — [[агъулар|агъул]] халкьдин хайи чIал. [[Нах-Дагъустан чIалар]]ин хзандин [[лезги чIалар]]ин группадик акатзава. ЧIал асул гьисабдалди [[Дагъустан]]дин [[Агъул район|Агъул]] ва са кьадар [[Кьурагь район]]ра гегьенш я. Агъул чӀалал рахазвайбурун кьадар — 29,3 агъзур кас я ([[2010 йис]]). [[1990 йис]]уз Ш. А. Мазанаеван, С. Н. Гасанован ва И. А. Мазанаевадин санал куьмекдалди, [[урус чIал]]ан алфавитдин бинедал алаз агъул чӀалан алфавит туькӀуьрнай. ЧӀал вад нугъатриз пай жезва: тпиг нугъат, керен нугъат, кушан нугъат, буркихан нугъат ва фите нугъат.


Агъул чӀалал Дагъустанда «[[Вести Агула]]» ''(Агъулдин Хабарар)'' газета акъатзава.
Агъул чӀалал Дагъустанда «[[Вести Агула]]» ''(Агъулдин Хабарар)'' газета акъатзава.
ЦӀар 39: ЦӀар 39:


==Нугъатар==
==Нугъатар==
Гилан агъул чIала вад асул нугъатар ава: тпиг, керен, кошан, буркихан ва фите нугъатар. Агъул чIалан литературадин чIал тпиг нугъатдин фонетикадинни - грамматикадин системадал бинеламиш хьанва.
Гилан агъул чIала вад асул нугъатар ава: тпиг, керен, кушан, буркихан ва фите нугъатар. Агъул чIалан литературадин чIал тпиг нугъатдин фонетикадинни - грамматикадин системадал бинеламиш хьанва.


'''Агъул чIалан нугъатар:'''
'''Агъул чIалан нугъатар:'''
ЦӀар 45: ЦӀар 45:
* Тпиг — литературадин чIал.
* Тпиг — литературадин чIал.
* Керен — [[РичIа]] хуьруьн нугъат.
* Керен — [[РичIа]] хуьруьн нугъат.
* Кошан — кушан нугъат.
* Кушан — кушан нугъат.
* Буркихан — [[Буркихан]] хуьруьн нугъат.
* Буркихан — [[Буркихан]] хуьруьн нугъат.
* Фите — [[Фите]] хуьруьн нугъат.
* Фите — [[Фите]] хуьруьн нугъат.

15:07, 23 апрель 2015 жуьре

Агъул чIал
Вичин тӀвар:

Агъул чIал

Уьлквеяр:

Урусат

Регионар:

Дагъустан

Официал статус:

Дагъустандин пайдах Дагъустан

Рахазвайбурун кьадар:

29 287 кас [1]

Классификация
Категория:

Евразиядин чIалар

Кхьинар:

кириллица

ЧӀаларин кодар
ISO 639-1:

—

ISO 639-2:

—

ISO 639-3:

agx

6-й номердив къейднавай рангуналди агъул чӀал гегьенш хьанвай чкаяр къалурнава
6-й номердив къейднавай рангуналди агъул чӀал гегьенш хьанвай чкаяр къалурнава

Агъул чӀал — агъул халкьдин хайи чIал. Нах-Дагъустан чIаларин хзандин лезги чIаларин группадик акатзава. ЧIал асул гьисабдалди Дагъустандин Агъул ва са кьадар Кьурагь районра гегьенш я. Агъул чӀалал рахазвайбурун кьадар — 29,3 агъзур кас я (2010 йис). 1990 йисуз Ш. А. Мазанаеван, С. Н. Гасанован ва И. А. Мазанаевадин санал куьмекдалди, урус чIалан алфавитдин бинедал алаз агъул чӀалан алфавит туькӀуьрнай. ЧӀал вад нугъатриз пай жезва: тпиг нугъат, керен нугъат, кушан нугъат, буркихан нугъат ва фите нугъат.

Агъул чӀалал Дагъустанда «Вести Агула» (Агъулдин Хабарар) газета акъатзава.

Агъул чIалал рахазвайбурун кьадар ва чIалан ареал

2010 йисуз тухвай Вири Урусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Урусатда агъул чIалал рахазвайбурун кьадар 29 287 кас тир. Им вири агъулрин 83 % пай я.

Агъул чIал Дагъустан Республикадин Агъул (92,53 %) ва Кьурагь районра (7%) гегьенш хьанва.

ЧIалан гьалар

Агъул чIалаз виридалайни мукьва чIалар лезги ва табасаран чIалар тирди гьисабзавайди я. Совет береда агъул хуьрера тарсар лезги чIалал тухузвайвиляй гила кьуьзуьбурун саки виридаз лезги чIал чизва, амма жегьилриз ваъ. Кьурагь районда лезгийрихъ галаз къуншивиле уьмуьр гьалзавай агъулриз лезги чIал чизва.

Нугъатар

Гилан агъул чIала вад асул нугъатар ава: тпиг, керен, кушан, буркихан ва фите нугъатар. Агъул чIалан литературадин чIал тпиг нугъатдин фонетикадинни - грамматикадин системадал бинеламиш хьанва.

Агъул чIалан нугъатар:

  • Тпиг — литературадин чIал.
  • Керен — РичIа хуьруьн нугъат.
  • Кушан — кушан нугъат.
  • Буркихан — Буркихан хуьруьн нугъат.
  • Фите — Фите хуьруьн нугъат.

Агъул алфавит

А а Б б В в Г г Гъ гъ Гь гь ГӀ гӀ Д д
Дж дж Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
Кк кк Къ къ Кь кь КӀ кӀ Л л М м Н н О о
П п Пп пп ПӀ пӀ Р р С с Т т Тт тт ТӀ тӀ
У у Уь уь Ф ф Х х Хъ хъ Хь хь ХӀ хӀ Ц ц
ЦӀ цӀ Ч ч Чч чч ЧӀ чӀ Ш ш Щ щ ъ Ӏ
ы ь Э э Ю ю Я я

Библиография

Грамматикадикай кIвалахар

Лексикадикай кIвалахар

  • Сулейманов Н. Д. Глагольная фразеология агульского языка. Махачкала, 2002.
  • Гасанова С. Н. Сравнительный анализ соматических фразеологических единиц восточно-лезгинских языков. Махачкала, 2000.

Гафарганар

  • Рамазанов М. Р. Агульско-русский словарь. Махачкала, 2010.
  • Сулейманов Н. Д. Агульско-русский (диалектологический) словарь. Махачкала, 2003.
  • Гасанова С. Н. Краткий фразеологический словарь агульского языка. Махачкала, 2008.
  • Гасанова С. Н., Самедов Д. С. Краткий словарь агульско-арчинских фразеологических соответствий. Махачкала, 2009.
  • Мазанаев Ш.А. Русско-агульский словарь.-Махачкала:Издательство ДГУ,2012.

Фольклёр

  • Мазанаев Ш. А., Базиева З. М. Песенное творчество агулов. Махачкала: Изд-во ДГУ, 2011.
  • Тарланов З. К. 100 агульских пословиц с переводами на русский язык и толкованиями. Петрозаводск: Изд-во ПетрГУ, 2000.
  • Тарланов З. К. Агульские песни и пословицы. Петрозаводск: Изд-во ПетрГУ, 2003.

Агъул чIалан литературадикай улубар

  • Мазанаев Ш. А. Агульская литература. Махачкала: Дагкнигоиздат, 2008.
  • Мазанаев Ш. А. Агульская литература. Становление и развитие. Махачкала: ИПЦ ДГУ, 2007.

Баянар

  1. ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года

ЭлячӀунар

Библиография по агульскому языку

Чешне "https://lez.wikipedia.org/w/index.php?title=Агъул_чӀал&oldid=59412" я