Велиханов Къудрат Кибечханан хва

Велиханов Къудрат
Велиханов Къудрат
	Велиханов Къудрат Кибечханан хва
Дидедиз хьайи чӀав	1922 йис
Дидедиз хьайи чка	КцӀар район, Кьилегь
Кьиникьин чӀав	26 июнь 2003
Кьиникьин чка	КцӀар район, Кьилегь
Гьукумат	Азербайжандин ССР
Пеше	зари
Пишкешар	Ватандин ЧӀехи дяведин I дережадин орден

Велиханов Къудрат Кибечханан хва (1922 йис, КцӀар район, Кьилегь хуьр — 2003 йисан 26 кьамуг (июнь), КцӀар район, Кьилегь хуьр) — XX виш йисуз Къуба пата арадал атанвай лезги эдебиятдин тӀвар — ван авай векил, вичин шиирар «Кефчи Къудрат» ва «Кьилегь Къудрат» лакӀабралди кхьей лезги зари. Адан поэзияди лезги фольклордай миже къачунва ва зариди чи зариятдин зурба классикар тир Етим Эминан, СтӀал Сулейманан ва Хуьруьг Тагьиран адетар чӀехи устӀарвилелди давамарнава.

Умуьрдикай

Велиханви Къудрат 1922 йисуз Азербайжан Республикадин КцӀар райондин Кьилегьрин хуьре дидедиз хьана. Хайи хуьре ирид йисан мектеб куьтягьайдалай кьулухъ, уьмуьрдин жегьил чӀавар Ватандин ЧӀехи дяведин йисарал дуьшуьш хьайи жегьил зари 1942 — йисуз фронтдиз рекье гьатна. Дяведин вахтунда адал 5 хер хьана. Ам Ватандин ЧӀехи дяведин I дережадин ордендиз ва маса пишкешриз лайих хьана.

Велиханви Къудратахъ галаз ихтилатдай:

« — Хайи хуьруьз хтана бубадин кӀвал — югъ авай гьал акурла зи вилерилай мичӀивал фена. ЧӀерейрик галай кӀарасарни кваз хкудна канвай ина ацӀукьнавай чаз мукьва са дишегьлиди. Мажбур хьана Гьасанбег лугьудай къуншидин кӀвале амукьна, дяведай къуьнерик галаз хтай шинелдик къаткиз — къарагъиз мажбур хьанай зун…»

Ахпа, куьмекдивди хайи кӀвал туьхкӀуьр хъувуна къайдадиз хкай жегьилди, 1948 — йисуз Жавагьир тӀвар алай папахъ галаз хзан туькӀуьрна, веледрин иеси хьанва. Дяведилай гуьгъуьнин йисара Къ. Велиханви сифте колхозда, 1964-йисалай совхозда фяле кӀвалахнай.

« — Шиирар кхьиз жува — жув кьатӀайдалай, мектебда кӀелдай чӀавалай кьил кутунай за. — Рагьмет хьанвай Мирзагъа муаллимдиз кхьей цӀарар къалурайла ада давамарун ва гзаф кӀелун меслятнай. За адан гафуниз амална. Кьуьзуь жедалди улуб акъудиз хьаначтӀани, теснифриз ара ганач…»

Им заридихъ галаз адан рикӀ алай «КцӀарин» редакцияда эхиримжи гьалтун ва ихтилат хьанай.

Чан аламаз вичин шииррин са бегьем улуб акъудиз тахьай и зурба зари 2003 — й йисан 26 — кьамугдиз (июндиз) хайи хуьре рагьметдиз фена ва ана кучуднай.

ТуькӀуьрай эсеррикай

Къудрат Велиханви шиирар кхьиз жегьил яшарилай эгечӀайди я. Адан къелемдин сифтегьан бегьерар кӀанивилин лирикадин шиирар тир. Гуьгъуьнай, уьмуьрдин цуьк ахъайнавай бере инсаф тийир дяведин йисарал аватай зариди, и йисара Ватан хуьниз эвер гузвай, ягъи душмандиз вири Советрин халкьдин нифрет къалурзавай ва гьакӀни хайи Ватандал, уьмуьрдал кьарувиликай пара шиирар кхьена.

Дяведилай гуьгъуьнин йисара Къ. Велиханвидин шииррин тематика гегьенш ва жуьреба — жуьреди жезва. И девирда адан къелемдикай, чими гьиссерин лирикадинни гьакӀни хци сатирадин шиирар хкатзава.

Къудрат Велиханован шиирар сифте яз, 1948 — й йисуз Дукъузпара райондин «Эренлардин сес» газетда акъатна. Гуьгъуьнай, адан эсерар «Къизил Къусар» газетдин чинра, Бакуда лезги чӀалалди акъатай «Самурдин авазар», «Бахтунин эквер», «Бахтавар чил» альманахра басма хьана.

А. Мирзебегвиди Къудрат Велиханвидикай кхьей макъаладин кьатӀ:

Заз Къудрат Велиханов сифте яз 1980 йисуз акунай. Ада а чӀавуз Лезги Нямета регьбервалзавай "РикӀин гаф" тӀвар алай зариятдин кӀватӀалда иштиракзавай. Ам яхун якӀарин, сая къилихрин, чина, халкьдин арада лугьудайвал, нур авай итим тир. Лезги Нямета чаз, жегьил зарийриз гьамиша Къудрат Велиханвидилай чешне къачун, гьадавай поэзиядин сирер чирун меслят къалурдай. Ада Къ. Велиханви "чан алай классик" я лугьудай. Чаз Къудрат Велиханвидихъ галаз гзаф тилитра поэзиядин межлисра санал хьун, Бакудин ва Магьачкъаладин рекьера рекьин дуствал авун, адан шиирар халкьди гьикӀ кьабулзаватӀа шагьид хьун кьисмет хьанай. РикӀивайни ам халкьди чан алай классик хьиз, гзаф хушвилелди кьабулдай ва адан шиирриз дикъетдалди, саки нефесни къачун тавуна яб гудай.

Къудрат Велиханви алай девирдани кӀелзавайбурун гзаф рикӀ зарийрикай сад я. Адан шииррикай гзафбуруз гьевескар композиторри гьаваяр туькӀуьрнава ва жегьил манихъанри абур мехъерик, межлисра ва концертра чӀехи гьевесдалди тамамарзава.

Алай йисуз Къудрат Велиханви дидедиз хьайидалай инихъ 90 йис тамам жезва. И чӀехи заридин юбилей лайих авазвилелди кьиле тухун ва адан шииррин са улуб хьайитӀани акъудун чи вилик акъвазнавай пак буржийрикай сад я. Агъадихъ чна заридин шииррикай са бязибур кӀелзавайбурун ихтиярдиз гузва.

Бязи чешнеяр

АХВАР

Сад атана булахдал
Назназидик гар галаз:
Ашукь хьана дамахдал
Вилерик ахвар галаз.
РикӀ хурудай экъечӀна.
Рушан патав катна зи.
Руш кьадайла патав гвай
Кац капашда гьатна зи.
Уях хьана ахваркай,
Кьил хурудал кватна зи,
Хабар кьунач гьалдикай,
Эй Кефчи Къудрат, на зи.

ЭлячӀунар