Марина Иванан руш Цветаева патал чешмедиз килигун

{{Кас}}
'''Цветаева Марина Иванан руш''' (1892 йисан 26 сентябрдиз (8 октябрдиз), [[Москва]] — 1941 йисан 31 августдиз, [[Елабуга]]) — Гимишдин вишйисан урусрин шаир, прозаик, таржумахъан.

== Уьмуьрдин рехъ ==
Марина Цветаева 1892-лагьай йисан 26-лагьай сентябрдиз (8-лагьай октябрдиз) дидедиз хьана. Амма вичин хайи югъ ада 9-лагьай октябрдиз сувар ийизвай.

Адан буба — Цветаев Иван — Москвадин университетдин профессор тир, машгьур филолог ва искусствовед. Диде -Мария Мейн — урусар хьанвай немцерин хзандай акъатнавай, пианистка тир. Адаз вичелай гъвечӀи Анастасия хайи вах, ва гьакӀни бубадин патай вахни стха авай.

Ругуд йисалай эгечӀна Маринади шиирар туькӀуьриз башламишна. Вичин шиирар ада урус, немец ва француз чӀаларал кхьизвай тир. Адан дидедиз вичин руш музыкант яз аквазвай.

1899-1902-лагьай йисара Маринади В. Ю. Зограф-Плаксинадин музыкадин училищеда кӀелиз хьана.

1901-1902-лагьай йисара Кьуд лагьай дишегьлийрин гимназияда кӀелна.
1902-лагьай йисуз зулухъай диде начагъ хьайивиляй вири хзан [[Италиядин Ривьера]]диз фена [[Генуя]] шегьердин патав гвай Нерви лугьудай чкада яшамишиз хьана
.
1903-1904-лагьай йисара [[Лозанна]]да авай Лаказ вахарин пансионда кӀелна.

1904-1905-лагьай йисара [[Фрайбург]]да авай Бринкман вахарин пансиндани кӀелна.

1905-лагьай йисуз гад куьтягь жедайла Цветаевар Урусатдиз хтана [[Ялта]]да яшамиш жез хьана.1906-лагьай йисуз гатуз И. В. Цветаева хзан [[Тарусу]]диз тухвана, ана 5-лагьай июлдиз М. А. Цветаева кечмиш хьана.

1906-лагьай йисан сентябрдиз Марина В. П. фон Дервизан тӀварунихъ галай гимназиядин кьуд лагьай классдиз экечӀна, амма зур йисалай ам анай акъудна.1908-лагьай йисуз сентябрдиз М. Т. Брюхоненкодин тӀварунихъ галай гимназиядин ругуд лагьай классдик экечӀна ва кьве йисалай куьтягьна.

1909-лагьай йисан гатуз Маринади [[Париж]]да куьгьне вахтарин французрин литературадин курсдик экечӀна.

1909-лагьай йисан зулухъай Маринади Москвадин символистрин клуб «[[Мусагет (издательство)|„Мусагет“]]» клубда тухузвай собранийриз ва лекцийриз физ хьана.

1910-лагьай йисан сентябрдиз — октябрдиз [[Анатолий Иванан хва Мамонтов|А. И. Мамонтован]] типографияда вичин пулунихъ «Вечерний альбом» лугьудай сифтегьан шииррин кӀватӀал акъудна. А ктабда адан аялвилин ширрар кӀватӀнавай. Жегьил шаирдин яратмишуниз машгьур шаирри — [[Валерий Якован хва Брюсов|Валерий Брюсова]], [[Максимилиан Александран хва Волошин|Максимилиан Волошина]] ва [[Николай Степанан хва Гумилев|Николай Гумилева]] — дикъет гана.

1910-1911-лагьай йисарин хъуьтӀуьз М.Цветаевади вичин сифтегьан «Брюсован шиирра авай суьгьуьр» ({{lang-ru|«Волшебство в стихах Брюсова»}}) лугьудай критикадин макъала кхьена.

1911-лагьай йисан майдиз [[Коктебель]]да Марина Сергей Эфронахъ галаз таниш хьана.
1912-лагьай йисан 29-лагьай январдиз абур эвленмиш хьана. Гьа йисан сентябрдиз абуруз аял хьана — руш Ариадна (Аля).

1912-лагьай йисуз февралдиз «Волшебный фонарь» лугьудай вичин кьведлагьай ктаб акъатна, 1913-лагьай мартдиз — «Из двух книг» лугьудай вичин пудлагьай ктаб.

Граждан дяведин йисар Цветаевадиз лап четинбур тир. Сергей Эфрон 1918-лагьай йисалай башламишна Добровольчески армиядин жергеда авай, Маринади Москвада кӀвалахиз хьана жуьреба -жуьре ччкайра. Миллетрин кӀвалахрин комиссариатда (Наркомнац), Центрпленбежда, Наркомпросда. И йисара ада лацу движениядихъ рикӀ кузвай шииррин цикл «Лебединый стан» кхьена.

1921-лагьай йисан январдилай гатӀумна Марина Вирироссиядин шаиррин кӀватӀалрал гьамиша физ ва вичин цӀийи эзерар кӀелиз хьана. Сергей Эфрон и вахтунда Прагада университетда кӀелиз башламишна. М. Цветаева Урусатдай хъфиз гьазур жезвай: вичин эсерар цӀийи-цӀикӀелай кхьиз, вичин архив дуьз ийиз, затӀар пайиз ва маса гуз.

1922-лагьай йисан сифте кьиляй Москвада акъатна кӀватӀал «Вёрсты», [[Берлин]]да — кӀватӀал «Разлука».

11-лагьай майдиз Марина вичин рушни галаз Москвадай экъечӀна [[Рига]]диз фена, гьанай Берлиндиз физвай поезда ацукьна. Са тӀимил кьван вахтундилай [[Чехия]]диз фена. Адан малум тир «Поэма Горы» ва «Поэма Конца» Чехияда кхьенва.

1925-лагьай йисуз, аял Георгий хайидалай кьулухъ, абурун хзан [[Париж]]диз куьч жезва.

Эмиграцияда фейи вири йисара М. Цветаевадини Борис Пастернака сад-садаз ччарар кхьизва.

А вахтунда кхьенвай гзаф затӀар чапдай акъатнач.1928-лагьай йисуз Парижда эхиримжи адан чан аламай вахтундин кӀватӀал «После России» акъатна. 1930-лагьай йисарин яратмишунда асул чка кьунва прозади: «Мой Пушкин» (1937), «Мать и музыка» (1935), «Дом у старого Пимена» ва масабур.

1930-лагьай йисалай гатӀумна Цветаевадин хзан лап кесибвиле яшамиш хьана.

== Баянар ==
{{Баянар}}

== ЭлячӀунар ==

{{Къецепатан элячӀунар}}

[[Категория:ССРГ-дин шаирар]] [[Категория:Гимишдин виш йисан шаирар]] [[Категория:Урусатдин шаирар]] [[Категория:Урус шаирар]]