Танганьика

Танганьи́ка — Юкьван Африкада авай чӀехи вир я. Дуьньядин виридалайни яргъи михьи цин вир я. ГьакӀни виридалайни дирин вирерикай сад я. Цин кьадардайни диринвиляй Танганьикади дуьньяда Байкалдилай кьулухъ кьведлагьай чка кьазва. Вирин къуртар кьуд гьукуматдик гва: Демократиядин Республика Конго, Танзания, Замбияни Бурунди. Танганьика Африкадин виридалайни дирин тектониквилин кьатӀ хьанвай чкада авайди я, гьуьлуьн дережадилай 773 метр винихъ алаз, РагъэкъечӀдай Африкадин рифтрин системадин пай я. Гьуьлуьн кӀан са тӀебиатдин сергьятди кьвенал пайзава. Вир дуьньядин виридалайни яргъи вацӀарикай садан, Конгодин бассейндик квайди я. Вир 1858 йисуз английви Р. Бёртонани Дж. Спика дуьньядиз ахъайнавай.

Яд

Танганьикадин цер чимибур я, вир экватордин патаг гвайвили. Вини патара чимивал 24 - 30 дережадал ала. Цин къалинвал гьар жуьре тирвиляйни кӀанел цин финар авачирвили ятарин дережаяр акахь жезвач. Вирин кӀана чимивал 6-8 градус я. Яд вич пара ильциф я (30 метрдалди), адак пара гьар жуьре кьелер ква. Цик пара кьелер ква - магний, азот, кислород, кремний, фосфорни масадбур кваз. Йисан къене жезвай гарарин рекьерин кьадардин гузва мумкинвал кӀана авай хийир квай затӀар винел хкажарна балугъар пара хьуниз пара куьмекзава. Кьуру береда, майдилай сентябрьдиз кьибле патай къвезвай пассатри ятар кьибле патай кефер патаз тухузва. Гьа паталди вирин кефер пата чими ятар кӀватӀ жезва. Октябрьдилай майдалди, чими, гарар тӀимил авай бередиз ятар кьулухъ хкезва.