XIX виш йис

Википедиядихъай
2-й агъзур йис
XVII виш йисXVIII виш йисXIX виш йисXX виш йисXXI виш йис
1790-й 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799
1800-й 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809
1810-й 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819
1820-й 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829
1830-й 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839
1840-й 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849
1850-й 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859
1860-й 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869
1870-й 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879
1880-й 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889
1890-й 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899
1900-й 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909
Хронологиядин таблица

XIX виш йис, 19-й виш йис (цӀекӀуьдлагьай виш йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла 1801-й йисалай 1900-й йисал кьван яргъи хьанвай заманадин девир я.

XIX виш йисуз дуьньядиз зурба музыкантарни манидарар, зариярни кхьирагар, архитекторар, алимар, чӀехи политикар атанвай.

Тарихдин вакъиаяр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

XIX виш йисан садлагьай зур пай[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ТуькӀуьрай затӀар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  • Пароход (елкенар галай садлагьай пароход — 1807 йис, Роберт Фултон; гьалдай фурфалаг галай пароход — 1836, «Архимед»)
  • Консервация авун (гегьеншдаказ менфят къачунин сифте кьил — 1810 йис; Николя Аппер)
  • Арифмометр (серийралди акъудун — 1820 йис)
  • Органикадин химия (садлагьай илимдин эксперимент — 1828 йис, Фридрих Вёлер)
  • Паровоз (бугъадал кӀвалахзавай рельсрин садлагьай локомотив — 1804 йис; савдавиле менфят авай паровозар — 1812—1829, Джордж Стефенсон)
  • Цунин машинка (цунин фабрика — 1830 йис; Бартелеми Тимонье)
  • Электромотор (первый практически пригодный — 1834 йис, Борис Семёнович Якоби)
  • Тапанчи (садлагьай экземплярар — 1818 йис; капсюльди тапанчийрин гзаф кьадарралди акъудун — 1836 йис, Сэмюэл Кольт)
  • Вулканизация (акъудай затӀ — 1839 йис; патент — 1844 йис, Чарльз Гудьир)
  • Телеграф (электричестводин, шегьердин арада алакъадин халкьдиз къалурун — 1844 йис, Сэмюэл Морзе)

XIX виш йисан кьведлагьай зур пайдин сифте[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ТуькӀуьрай затӀар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

XIX виш йисан эхир[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ТуькӀуьрай затӀар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Викигьамбарда темайриз килигна туькӀуьрнавай медиа-файлар ава XIX виш йис