Гуьлмегьамедов Агьмедуллагь Гуьлмегьамедан хва

Гуьлмегьамедов Агьмедуллагь Гуьлмегьамедан хва
Гуьлмегьамедов Агьмедуллагь Гуьлмегьамедан хва
Дидедиз хьайи чӀав	1936 йисан 8 январь
Дидедиз хьайи чка	Муьгъверган
Кьиникьин чӀав	2015 йисан 25 сентябрь (79 йис.)
Кьиникьин чка	Магьачкъала
Гьукумат	ССРГ ва Урусат
Пеше	илим
Пишкешар	заслуженный деятель науки Российской Федерации

Гуьлмегьамедов Агьмедуллагь Гуьлмегьамедан хва (1936 йисан 8 январь — 2015 йисан 25 сентябрь) — чӀехи лезги алим, филолог кавказовед, профессор, филологиядин илимрин доктор, Урусатдин тӀебии илимрин академиядин академик, Урусатдин Федерациядинни Дагъустандин Республикадин илимдин лайихлу кардар, Дагъустандин Гьукуматдин университетдин умуми ва гекъигай чӀалар чирзавай кафедрайрин регьбер, Урусатдин Федерациядин халкьарин эдебиятдиз ва чӀалариз талукь докторвилин диссертацияр хуьдай Советдин регьбердин эвез, гьар йисуз акъатзавай «Языкознание в Дагестане» тӀвар алай лингвистикадиз талукь журналдин кьилин редактор, «Лезги чӀалан гафарин мана ахъайзавай гафарган» туькӀуьрай ва лезги меденият ва илим вилик кутунин рекье къимет авачир хьтин крар кутур кас.

Уьмуьрдин рехъ

А. Гуьлмегьамедов 1936 йисан 8 январдиз Мегьарамдхуьруьн райондин Муьгъверган хуьре дидедиз хьана. Хзандин вад лагьай велед Агьмедуллагь, хуьруьн юкьван мектеб акьалтӀарна, кӀел давамариз Бакудиз атана. 1951—1954 йисарин къене Советрин Савдагарвилин техникумда кӀелна. Техникум акьалтӀарна хайи хуьруьз хтай жегьил гадади кӀел давамарун кьетӀна — ам Дагъустандин Гьукуматдин Педагогикадин Институтдин филологиядин факультетдиз кьабул хьана. 1959—1962 йисара Советрин армиядин кьушунра къуллугъна. Аскервал акьалтӀарайдалай кьулухъ А. Гуьлмегьамедован рехъ мад Бакудиз акъатна — ам Азербайжандин Илимрин Академиядин (АИА) Низамидин тӀварцӀихъ галай ЧӀаланни литературадин институтдин аспирантурадик экечӀна. ТӀвар-ван авай профессор, туьрколог, кавказовед Селим Жафарован регьбервилик кваз лезги чӀалан къуткъашен нугъатдин кьилел кӀвалахай жегьил алимдин илимдиз рехъ гьа икӀ ахъа хьана.

Бакуда хьайи йисара ада филологиядин илимрин доктор, АИА ЧӀаланни литературадин институтдин Къавкъаз чӀаларин отделдин кьил Ш. М. Саадиевахъ галаз санал Азербайжанда уьмуьрзавай лезги аялар патал 1-2-классрин лезги чӀалан учебник кхьена. А. Гуьлмегьамедов эхиримжи сефер Бакудиз 2000 йисуз атана. Агьмедуллагь муаллим вишералди монографийрин, цӀудралди учебникрин, ктабрин кирам я.

Библиография

Орфографиядин цӀийи гафарган. 1964 йис. (Новый орфографический словарь.)
СтӀал Сулейманан поэзиядин чӀалан кьетӀенвилерикай: Устойчивые словосочетания. 1970 йис.
Лезги чӀалан фразеологиядин гафарган, 1975 йис. (Фразеологический словарь лезгинского языка.)
Лезги чӀалан фразеологиядин дибар, 1978 йис. (Основы фразеологии лезгинского языка.)
Лезги чӀалан синонимрин куьруь гафарган, 1982 йис. (Краткий словарь синонимов лезгинского языка.)
Сопоставительное языкознание в очерках и извлечениях, 1991 йис.
Мектебдин урус-лезги гафарган, 1991 йис. (Школьный русско-лезгинский словарь.)
X—XI классриз Лезги чӀал, 1993 йис. (Лезгинский язык для X—XI класс.)
Муьгъверганви Али. «И дуьнья». Шиирар, 1994 йис. (Али Мугерганский. Этот мир. Стихи.)
М. М. Гьажиев. Лингвистикадин ирсинай, 1997 йис. (М. М. Гаджиев. Из лингвистического наследия.)
Етим Эминан гьакъикъат. ЧӀалан гафарган, 1998 йис. (Действительность, Эмина. I. Словарь языка.)
Турцияда авай лезгияр: чӀал, уьмуьр, тарих, 2003 йис. (Лезгины в Турции: язык, быт, история.)
Лезги чӀала дишегьлидин образ. Гафарган туькӀуьрунин тежриба, 1999 йис. (Женщина в лезгинском языке. Опыт создания словаря концепта.)
Русско-лезгинский разговорник. 2000
Действительность Эмина. II. Словарь фразеологизмов. Обратный словарь. Частотный словарь. 2002.
Словарь лезгинского языка, в двух томах. 2003—2005
Русско-лезгинско-английский разговорник. 2003
Русско-лезгинско-немецкий разговорник. 2005

ЭлячӀунар