Гьажи Исмаил-эфенди
Гьажи Исмаил-эфенди ал-Ярагъи — чӀехи лезги алим, диндар, къази. Шейгь Ярагъ Мегьамедан хва я.
Чав адакай агакьай малуматар лап кьери я. Месела, Гьажи Исмаил-эфенди, Куьре магьалда авай вири динэгьлийрин кьил яз, 1877 йисуз урус пачагьдин къанунсузвилер эхиз тахьана, акси къарагъай халкьдин рагьберрикай сад лагьайди я. Бязи тарихдарри, Расул Магьамедова къейдзавайвал, и бунтар себеб яз, Гьажи Исмаилни куьрсарнавайбурун сиягьда тунва. Са бязи инсанри, кьилди къачуртӀа, 2009 йисан 15 октябрдин 3 чина, «Арифдар, алим ва шаир» тӀвар алай Даниял Мегьамедован макъалада, Гьажи Исмаил-эфендидикай икӀ кхьизва: — «1877 йисуз Дагъустан халкьдин бунтар къарагъна. Ана Куьре магьалдин лезгиярни авай. Бунт лагьайтӀа, Урусат пачагьдиз ва адан колониальный сиясатдиз акси яз къарагъарнавайди тир. Пачагьдин аскерри сувахъанар явашарнай. Хейлин къати иштиракчияр дустагъра тунай, куьрсарнавайбурун ва суьргуьндиз акъуднай. Гьа икӀ, и бунт себеб яз, са тахсирни квачир Гьасан-эфенди ва адан халу Гьажи Исмаил ал-Ярагъи кьуна, дустагъда тунай. Абур Дербент шегьердин къеледин дустагъда хьанай.»
Ярагъвийривай чир хьайивал, Гьажи Исмаилан сур, вичин стха Исгьакьан патай цӀуру сурара ава. Гьажи Исмаилан уьмуьрдин юлдаш, Кьулан СтӀалдилай Омар бегрикай тир Зайнаб тирдини, абурун кӀвале, етим яз чӀехи хьана, хвейи ва вичин 100 йисалай виниз яшар хьана, рагьметдиз фенай Абидат дидеди тестикьарнай.
Гьа са вахтунда, Гьажи Исмаил-эфендиди, вичин хтул Гьасан-эфендидиз, Етим Эминаз ва маса сухтайризни тарсар гайиди малум жезва. Абуралай гъейри, Куьре магьалда Гьажи Исмаил-эфендиди къазивални авунва.
Эдебият
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- Саидгьасанов Сажидин «Куьредин чирагъар»