Ли Бо

Ли Бо
李白
Хьайила ганвай тӀвар	李白
Дидедиз хьайи чӀав	701 йисан 19 май
Дидедиз хьайи чка	Суяб ва Цзянъю
Кьиникьин чӀав	762 йисан 30 ноябрь (61 йис)
Кьиникьин чка	Данту
Гьукумат	империя Тан
Пеше	зари, поэт-песенник, каллиграф ва кхьираг
Буба	Li Ke
Викигьамбарда авай шикилар

Ли Бо (авай вахтунда Ли Бай) ва я Ли Тай-бо (701 −762/763 йисар) — Китайдин Тан династиядин вахтарин шаир. Ли Бо Китайдин виридалайни лайих шаиррикай сад тир. Адан тӀвар Дантедин ва Петраркадин, Низамидин ва Фирдоусидин, Пушкинан ва Шекспиран тӀварарихъ галаз санал ала. Вичин гуьгъуьнай ада 1100 кьвае эсерар туна, абурун арада 900 шиирни.

Уьмуьрдин рехъ

Ли Бодин диде — бубадикай гзаф хабарар чак эгякьнач «Ктабда Тан династиядикай» кхьенва адан буба Жэньчэн шегьерда военачальник тир лугьуз. Амма а шегьерда яшамиш хьанавай адан халу. Ада вичин шиирра бубадикай са сеферда кхьена: кьакьан, лацу рацамар авай кас.

Дуьздиз дагьайтӀа адан буба девлетлу кас тир, вичин умуьр ада тухвана са кӀвалахни тийиз ва кӀвале ацукьна.

Ли Бо гьукуматдин мектебдиз ракъур тавуна, адаз тарсар кӀвале гана. Гьеле цӀуд йис жедалди ада шиирар туькӀуьриз башламишна. 15 йис хьайила ада фехтованиядай тарсар къачуз хьана. 18 йис хьайидалай кьулухъ Ли Бо Миншань дагълариз физва Дун Яньцзы наставник-даосдин гъилик галаз кӀелиз хьана.

Са шумуд йис са кӀвалахни тийиз ва тӀебиат ахтармишиз акъатна. Гьадлай гуьгъуьниз Ли Бо сиягьат ийиз фена. Хайи провинцияда сиягьат ийиз йисар фена. ТӀебиатдин гуьзелвал ада вичин шиирра къалурна. И вахтунда ада кхьена ихьтин эсерар: «Песня о луне в горах Эмей»,"Навещаю отшельника на горе Дайтянь, но не застаю цветы","Одиноко сижу в горах Цзинтиншань" ва масабур.

25 йис хьайила Ли Бо вири Китайда сиягьат ийиз фена.

27 йис хьайила Ли Бо Хубэй провинцияда акъатна. Ина ам эвленмиш хьана, аяларни хана ва хзан галаз Аньлу дагълара яшамиш жезва. Амма хзандивайни ам кьуна акъвазриз хьанач.

Дустарихъ галаз санал ада кӀватӀал «Шестеро беспечных из бамбуковой долины» туькӀуьрна. Абур Цзулай дагълара ацукьна ва са кӀвалахни тийиз, хъваз чехир, шиирар кхьиз ва тӀебиат ахтармишиз вахт тухузвай.

Сиягьат авур йисара Ли Бо жуьреба — жуьре инсанрихъ галаз таниш хьана. Гзафбуруз ада вичин шиирра эбедин диривал гана.

742 лагьай йисуз императорди Сюань Цзуна Ханьлинь Академиядин кьилин звание гана.

Императордиз вичин патаг зиреквал авай инсан кӀанзавай, вичиз хъуьр гъуьдай ва гьейбатлувал къалурдай.

Пачагьдин кӀвалин шаирдин чка Ли Боди кьве йисуз кьуна.744 лагьай йисуз гатфариз ада пачагьдин кӀвал туна. Ана физвай карьера адан азадвал кӀандай гьакъикъатдик галаз кьазвачир. Ли Бо вичин уьмуьр куьтяхь жедалди Китайда сиягьат авуна. Амма гьа вахтунда хайи чкаяр патал сефилвални кьатӀунзавай, им аквазва адан виридалайни чизвай шиирдай «Думы тихой ночью». И шиир исятдани, 21 лагьай вишйисузни, Китайдин мектебра аялри чирзава.

744 лагьай йисуз зулукъай Ли Бо сифте сеферда таниш жезва Ду Фудихъ галаз, инлай башламишна кьве гужлу зигьин авай шаирар дустар хьана.