Синьцзян-Уйгъур автономиядин район

Википедиядихъай

Синьцзян-Уйгъур автономиядин район (СУАР) (уйг. شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى, кит. са мес. 新疆维吾尔自治区, пиньинь: Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū; ва гьакӀни, куьрелди, Синьцзян кит. «цӀийи сергьятар» — Китайдин кефердинни-рагъакӀидай пата авай регион. ЧӀехивилиз килигна уьлкведин виридалайни чӀехи субъект я. Региондин чилерин тарихдин тӀвар — РагъэкъэчӀдай Туркестан я.

Агьалидин кьадар — 21 813 334 кас я (2010 йис).

Кьилин шегьер ва администрациядин юкь — Урумчи шегьер я.

География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ВацӀ Тяньчи

СУАР Евразиядин кьулан пата ала, адан майдан — 1 743 441 км². Район 8 гьукуматрихъ галаз са сергьятра ава: Монголия, Урусат , (45 км кьван), Казахстан, Киргизия , Таджикистан, Афганистан, Гьиндистан, Пакистан.

Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

2010 йисан малуматриз килигна СУАРдин агьалидин кьадар 21 813 334 кас тир.

Уьмуьр ийизвай миллетрин жуьреба-жуьревилиз килигна Синьцзянь Китайдин районрин арада рекордсмен я, ина 47 миллетар ава, абурукай виридалайни чӀехибур — уйгъурар, хань (китайвияр), къазахар, дунганар (хуэй), ойратар, монгол-чахарар, киргизар, сибо, таджикар, сарыколар, ваханар, узбекар, маньчжурар, даурар, татарар ва урусар я.

ЧӀалар СУАРдин

Административдин паюнар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

АТП Синьцзян-Уйгуррин автономндин райондин
Картадал номер Лезги тӀвар Уйгъур тӀвар Китай тӀвар Пиньинь
1 Къазахрин автономдин вилаят провинция жуьре ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاستى 伊犁哈萨克自治州 Yīlí Hāsàkè Zìzhìzhōu
2 шегьердин вилаят Урумчи ئۈرۈمچى شەھرى 乌鲁木齐市 Wūlǔmùqí Shì
3 шегьердин вилаят Карамай قاراماي شەھرى 克拉玛依市 Kèlāmǎyī Shì
4 вилаят Алтай ئالتاي ۋىلايىتى 阿勒泰地区 Ālètài Dìqū
5 вилаят Чугучак تارباغاتاي ۋىلايىتى 塔城地区 Tǎchéng Dìqū
6 шегьердин вилаят Турфан تۇرپان 吐鲁番市 Tǔlǔfān Shì
7 вилаят Хами قۇمۇل ۋىلايىتى 哈密地区 Hāmì Dìqū
8 вилаят Кашгар قەشقەر ۋىلايىتى 喀什地区 Kāshí Dìqū
9 вилаят Аксу ئاقسۇ ۋىلايىتى 阿克苏地区 Ākèsū Dìqū
10 вилаят Хотан خوتەن ۋىلايىتى 和田地区 Hétián Dìqū
11 Боро-Тала-Монгольрин автономдин вилаят بۆرتالا موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى 博尔塔拉蒙古自治州 Bó'ěrtǎlā Měnggǔ Zìzhìzhōu
12 Чанцзи-Хуэйрин автономдин вилаят سانجى خۇيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستى 昌吉回族自治州 Chāngjí Huízú Zìzhìzhōu
13 Кызылсу-Киргизрин автономдин вилаят قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستى 克孜勒苏柯尔克孜自治州 Kèzīlèsū Kē'ěrkèzī Zìzhìzhōu
14 Баянгол-Монгольрин автономдин вилаят بايىنغولىن موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستى 巴音郭楞蒙古自治州 Bāyīnguōlèng Měnggǔ Zìzhìzhōu
15 шегьер Шихэцзы شىخەنزە شەھرى 石河子市 Shíhézǐ Shì
16 шегьер Уцзяцюй ئۇجاچۇ شەھرى 五家渠市 Wǔjiāqú Shì
17 шегьер Тумшук تۇمشۇق شەھرى 图木舒克市 Túmùshūkè Shì
18 шегьер Арал ئارال شەھرى 阿拉尔市 Ālā'ěr Shì
19 шегьер Бэйтунь بەيتۈن شەھىرى‎ 北屯市 Běitún Shi
20 шегьер Темэньгуань باشئەگىم شەھىرى‎ 铁门关市 Tiĕménguān Shì
21 шегьер Шуанхэ قوشئۆگۈز شەھىرى 双河市 Shuānghé Shì
22 шегьер Кокдала كۆكدالا شەھىرى‎ 可克达拉市 Kěkèdálā Shì
Къаракорумдиз тухузвай сувун рехъ

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]