Урусатдин шегьерар
2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, 1100 яшамишдай мукьдив (чкадив) шегьеррин статус гвайди я (2002-лагьай йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал, 1098 шегьер тир).
2013-лагьай йисан гьер вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна шегьеррин сан-гьисаб 1097-див тӀимил хьана, вучиз лагьайтӀа 2012-лагьай йисан чиле вацран садлагьай йикъалай инихъ Московский, Щербинкани Троицк шегьерар Москвадин ибаратдик акатна ва Урусстатди абур кьилдин шегьерар хьиз мад гьисабзавайди туш.[1][2]
Къирим федерал округдин 17 шегьер (КъФО-да тухванвай агьалияр сиягьдиз къачунин малуматар), Татарстанда арадал гъанвай цӀийи Иннополис шегьер, ва гьакӀни 2014-лагьай йисан 2-лагьай кьамугдиз Москва вилаятда терг хьанвай Юбилейный шегьер (Королев шегьердин ибаратдик акатна) гьисабдиз къачуна, 2013-лагьай йисан гьер вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна, Урусатдин Федерациядин шегьеррин кьадар 1114-див агакьнава.[3][4]
2015-лагьай йисан кьамуг вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна, УФ-дин шегьеррин сан-гьисаб 1112-див тӀимил хьана, вучиз лагьайтӀа 2015-лагьай йисан 22-лагьай гьердиз Москва вилаятдин Железнодорожный шегьер Балашихадин ибаратдик акатнай ва 2015-лагьай йисан 1-лагьай кьамугдиз Москва вилаятдин Климовск шегьер Подольскдин ибаратдик акатнай.[5][6]
2015-лагьай йисан баскӀум вацран цӀудлагьай йикъан гьалдиз килигна, шегьеррин сан-гьисаб 1113-див чӀехи хьана, вучиз лагьайтӀа 2015-лагьай йисан мара вацран 29 йикъан, № 578-ОЗ нумрадихъ галай «Амур вилаятдин Углегорск шегьер дегишруникай» къанундив кьурвал Углегорск лугьудай шегьервилин хуьр шегьердиз дегишарна, 2015-лагьай йисан 30-лагьай фундукӀдиз адал Циолковский цӀийи тӀвар эцигна.[7][8]
2015-лагьай йисан цӀехуьл вацран садлагьай йикъан гьалдиз килигна, УФ-дин шегьеррин сан-гьисаб 1112-див тӀимил хьана, вучиз лагьайтӀа Москва вилаятдин Ожерелье шегьер Каширадин ибаратдик акатна.[9]
Инкъилабдилай гуьгъуьнин девирда Урасатдин Федерациядин шегьеррин сан-гьисаб административни территориал дегишрунин нетижада масакӀа хъижезвай тир, гьа гьисабдик квай ибур я:
шегьеррин кьадар чӀехи авунвай дегишрунар:
- шегьервилин хуьруьз шегьеррин статус вугун (инкъилабдилай гуьгъуьнин девирда арадал гъанвай шегьеррикай чӀехи пай) я тахьайтӀа арадал масад авачиз хуьруьн яшамишдай мукьдиз (Иннополис, Шали);
- Урусатдин Федерациядин сергьятар дегишрун — УФ-дин къанунри тестикьарзавай шегьеррин статус гвай яшамишдай мукьар авай территорияр УФ-дин ибаратдик кутун (Карел хев, Калининград вилаят, Кьиблепатан Сахалин, Тува, Къиримдин федерал округ);
- шегьер паюн — са шегьердин ибаратдикай масад хкечӀзава (Чериковск, Октябрьск);
шегьеррин кьадар тӀимил авунвай дегишрунар:
- административ рекьелди шегьердай шегьервилин хуьр (Охотск) я тахьайтӀа хуьруьн яшамишдай мукь (Яренск) авун.
- шегьер маса шегьердин ибаратдик кутун (Солнцево, Юбилейный)
- Урусатдин Федерациядин сергьятар дегишрун — УФ-дин ибаратдикай шегьеррин статус гвай яшамишдай мукьар авай территорияр хкудун (Урусатдин ШФСР-дикай Къазакьстан, Къиргъизстан, Къаракъалпкьстан, Къирим вилаят хкудун).
Агьалийрин кьадардал гьалтайла шегьерар кӀватӀалриз чара авун
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Урусатдин Федерациядин вилаятар вилик ракъурунин министрвили акъуднавай къайдайрин кӀватӀалдив кьурвал, уьлкведин шегьерар агъадихъ галай тегьерда чара ийида:[10]
- Лап ирибур — 1 миллион касдилай виниз агьалияр авайбур я;
- Ирибур — 250 агъзурдилай 1 миллиондал кьван кас авайбур я;
- ЧӀехибур — 100-далай 250-дал кьван агъзур кас авайбур я;
- Юкьван гьалдинбур — 50-далай 100-дал кьван агъзур кас авайбур я;
- ГъвечӀибур[11] — 50-дал кьван агъзур кас авайбур я.
2015-лагьай йисан гьер вацран садлагьай йикъан малуматар.[12]
| Федерал округ | Лап ирибур (1 миллиондилай виниз) |
Ирибур (500 агъзурдалай — 1 миллиондал кьван) |
Ирибур (250 агъзурдалай — 500 агъзурдал кьван) |
ЧӀехибур (100 агъзурдалай — 250 агъзурдал кьван) |
Юкьванбур (50 агъзурдалай — 100 агъзурдал кьван) |
ГъвечӀибур (50 агъзурдал кьван) |
Вири |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Яргъал тир рагъэкъечӀдайпатан ФО | 0 | 2 | 2 | 6 | 6 | 50 | 66 |
| Къиримдин ФО | 0 | 0 | 2 | 2 | 2 | 11 | 17 |
| Волгадин ФО | 5 | 7 | 5 | 15 | 35 | 132 | 199 |
| Кефердинни РагъакӀидайпатан ФО | 1 | 0 | 6 | 4 | 13 | 122 | 146 |
| Кеферпатан Къавкъаздин ФО | 0 | 1 | 3 | 10 | 10 | 32 | 56 |
| Сибирдин ФО | 3 | 5 | 2 | 11 | 20 | 89 | 130 |
| Уралдин ФО | 2 | 1 | 5 | 8 | 16 | 83 | 115 |
| Юкьван ФО1 | 2 | 3 | 13 | 26 | 37 | 225 | 306 |
| Кьиблепатан ФО | 2 | 2 | 4 | 9 | 16 | 46 | 79 |
| Вири1 | 15 | 21 | 42 | 91 | 155 | 790 | 1114 |
| Агьалияр, кас | 32386896 | 12852979 | 14543345 | 13986954 | 10861119 | 16210922 | 100842215 |
| Агьалияр, % | 32,12 % | 12,75 % | 14,42 % | 13,87 % | 10,77 % | 16,08 % | 100,00 % |
1Москвадин цӀийи сергьятрин къене авай 3 шегьер (Московский, Щербинка ва Троицк) квачиз; гьакӀни Королев шегьердин цӀийи сергьятрин къене терг хьанвай Юбилейный квачиз[12].
2010-лагьай йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрив кьурвал
| Федерал округ | Лап ирибур (1 миллиондилай виниз) |
Ирибур (500 агъзурдалай — 1 миллиондал кьван) |
Ирибур (250 агъзурдалай — 500 агъзурдал кьван) |
ЧӀехибур (100 агъзурдалай — 250 агъзурдал кьван) |
Юкьванбур (50 агъзурдалай — 100 агъзурдал кьван) |
ГъвечӀибур (50 агъзурдал кьван) |
Вири |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Яргъал тир рагъэкъечӀдайпатан ФО | 0 | 2 | 2 | 6 | 6 | 50 | 66 |
| Волгадин ФО | 5 | 7 | 4 | 17 | 35 | 130 | 198 |
| Кефердинни РагъакӀидайпатан ФО | 1 | 0 | 6 | 4 | 13 | 122 | 146 |
| Кеферпатан Къавкъаздин ФО | 0 | 1 | 3 | 9 | 8 | 35 | 56 |
| Сибирдин ФО | 2 | 6 | 2 | 12 | 19 | 89 | 130 |
| Уралдин ФО | 2 | 1 | 5 | 8 | 17 | 82 | 115 |
| Юкьван ФО | 2 | 3 | 11 | 25 | 40 | 228 | 310 |
| Кьиблепатан ФО | 2 | 2 | 3 | 10 | 17 | 45 | 79 |
| Вири | 12 | 25 | 36 | 91 | 155 | 781 | 1100 |
| Агьалияр, кас | 28222475 | 15754662 | 12146124 | 14105196 | 10854230 | 16444121 | 97526808 |
| Агьалияр, % | 28,9 | 16,2 | 12,5 | 14,5 | 11,1 | 16,9 | 100,0 |
2013-лагьай йисан 1-лагьай йикъав, уьлкведа шегьеррин кьадар 1097-див тӀимил хьанва, вучиз лагьайтӀа Москвади Московский, Щербинка ва Троицк шегьеррин территорияр туькьуьнин гъиляй.[13]
Баянар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- ↑ m24.ru — Щербинка отпразднует День города в составе Москвы
- ↑ Независимый сайт Троицкого округа Москвы — Жители Троицкого округа стали москвичами!
- ↑ Закон Московской области от 21 мая 2014 года № 54/2014-ОЗ "Об объединении городов областного подчинения Московской области Королёв и Юбилейный и внесении изменения в Закон Московской области «Об административно-территориальном устройстве Московской области»
- ↑ Коммерсант Ъ — В Татарстане открыли новый город Иннополис
- ↑ Д-1-662па "Об объединении городов областного подчинения Московской области Балашиха и Железнодорожный и внесении изменения в Закон Московской области «Об административно-территориальном устройстве Московской области»
- ↑ Д-1-865 па "Об объединении городов областного подчинения Московской области Климовск и Подольск, упразднении Подольского района Московской области и внесении изменений в Закон Московской области «Об административно-территориальном устройстве Московской области»
- ↑ Закон Амурской области об изменении статуса посёлка Углегорск
- ↑ Федеральный закон от 30.12.2015 N 411-ФЗ «О присвоении образованному в Амурской области городу наименования — Циолковский»
- ↑ Совет депутатов Муниципального образования «Городское поселение Ожерелье» Каширского муниципального района Московской области 21.07.2015 г. № 4\31 «Об объединении городов Кашира и Ожерелье Каширского района Московской области»(кьейи элячӀун)
- ↑ МИНИСТЕРСТВО РЕГИОНАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ РФ. Свод правил СП 42.13330.2011 Градостроительство. Планировка и застройка городских и сельских поселений Актуализированная редакция. СНиП 2.07.01-89. Издание официальное — Москва 2011 Архивация 18 апрель 2013 йисан.
- ↑ Шегьеррилай гъейри «гъвечӀибур» лугьудай категориядик, Урусатдин Федерациядин вилаятар вилик ракъурунин министрвили акъуднавай къайдайрин кӀватӀалдив кьурвал, вири шегьервилин хуьрер акатзавайди я. И макъаладин таблицаяр туькӀуьрдайла шегьервилин хуьрер гьисабдиз къачунвайди туш
- ↑ 12,0 12,1 Росстат. Федеральная служба Государственной статистики. Численность населения Российской Федерации на 1 января 2015 года. 24. Группировка числа городов по численности населения, проживающего в них, на 1 января 2015 года; 25. Группировка численности населения, проживающего в городах, на 1 января 2015 года
- ↑ Росстат. Федеральная служба Государственной статистики. Численность населения Российской Федерации на 1 января 2013 года. 24. Группировка числа городов по численности населения, проживающего в них, на 1 января 2013 года; 25. Группировка численности населения, проживающего в городах, на 1 января 2013 года