Эфиопия

Википедия:1000
Википедиядихъай
Эфиопия
Федератив Демократиядин Республика Эфиопия
амх. የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ
оромо Federaalawaa Dimokraatawaa Repabliikii Itoophiyaa
{{{тӀвар-род}}} пайдах {{{тӀвар-род}}} герб
[[{{{тӀвар-род}}} пайдах|Пайдах]] [[{{{тӀвар-род}}} герб|Герб]]
Гимн: [[{{{тӀвар-род}}} гимн|«Вэдэфит гэсгыши, выд ынат Итйопъя»]]
Кьилин шегьер:Аддис-Абеба
Шегьерар:Аддис-Абеба, Дыре-Дауа, Назрет, Гондэр
Аслутуширвал:X вишйисан чи э.в.
ЧӀал:амхар
Гьукуматдин дин:12 штатардиз: ислам
Идара авунин тегьер:Парламентдин республика
Кьил:Гырма Уольде-Гиоргис Лука (президент)
Хайлемариам Десалень (премьер-министр)
Майдан:1 104 300 км² (27-лагьай)
 · Цин кьадар %:0,7
Агьалияр:82 112 000 кас (14-лагьай)
 · Агьалийрин чуькьуьнвал:77 кас/км²
Пул:Эфиопиядин быр (ETB)
КъВБ:25,1 млрд. $ (93-лагьай)
 · АСКА КъВБ:304 $
ИПВИ:0,414 (171-лагьай)
Домен:.et
Телефондин код:+251
Сятдин чӀул:+3

Эфиопия, официал тӀвар Федератив Демократиядин Республика Эфиопия, виликра ам Абиссиния хьиз малум тир - гьуьлуьв экъечӀун авачир (Эритрея 1993-лагьай йисуз чара хьайидайлай кьулухъ), РагъэкечӀдай Африкада авай гьукумат я. Уьлкведа 90 миллиондалай пара кас яшамишзава, чилин кьадар - 1 104 300 км² я. Агьалийрин кьадардиз килигна Нигериядин гуьгъуьнлай Африкада кьвед лагьай чкадал ала (дуьньяда – 13-лагьай чкадал), чилин кьадардиз килигна Африкада лагьай чкадал ала (дуьньяда – 26-лагьай чкадал). Агьалийрин кьадардал гьалтайла гьуьлув экъечӀун авачир гьукуматрин арада садлагьайди я. Эриятриядихъ галаз санал пайзвай кефердинни рагъэкъечӀдай патан сергьят тирвал физвай цӀарцӀелай Яру гьуьлел кьван авай ара анжах 50 км.

Кьилин шегьер – Аддис-Абеба я. Гьукуматдин статус гвайди амхар чӀал я.

Федератив гьукумат, парламентвилин республика язва. 2013-лагьай йисан 7-лагьай октябрдиз Мулату Тешоме президентдин къуллугъдал акъвазна.

11 административни территориал текдиз чара жезва, абурукай 9 штат ва статусдиз килигна штатриз барабарнай 2 кьетӀен округ язва.

Африкадин рагъэкъечӀадай пата чка кьунва. Кефер пата – Эритреядихъ галаз, кефердинн рагъэкъечӀдай пата Джибутидихъ галаз, рагъэкъечӀдай пата Сомалидихъ ва кьабул тахьанвай гьукумат Сомалиленддихъ галаз, кьибле пата Кениядихъ галаз, кефердинни рагъакӀидай пата Судандихъ галаз, кьиблединн рагъакӀидай пата Кьибледин Судандихъ галаз сергьят пайзава.

Халкьаринни медениятрин жуьреба-жуьревилив тафаватлу я. Эфиопиядин пудакай кьве пай кьван агьали христиан язва.

Аграр уьлкве я. 2014-лагьай йисуз маса къачунин алакьунин паритетдиз килигна КъВБ-дин кьадар – $ 129 млрд хьана. Пулунин тек – эфиопиядин быр.

Фад вахтарилай Эфиопияди жуьреба-жуьре халкьарин арада авай тешкилатра иштираквал ийизва: ам Миллетрин лигадин иштиракхъан тир, СМТ-дин эвелимжи иштиракхъанрикай сад хьана. ГьакӀни Эфиопия – Африкадин галкӀ тьукӀуьрнавайбурукай сад я. Ам Африкадин, Кариб бассейндин ва Лас океандин гьукуматри арадал гъизвай халкьарин ара авай тешкилатдик ква.

География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Провинцияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Эфиопия — федератив республика; 9 регионар (округар, штатар)ни (амх. ክልል — kəlləl / кыллыл) 2 шегьерар-регионар (амх. yä’städadär akkababi) акатзава.

Эфиопиядин регионар
Эфиопиядин регионар
Эфиопиядин регионар
  1. Аддис-Абеба (шегьер-регион)
  2. Афар
  3. Амхара
  4. Бенишангул-Гумуз
  5. Дыре-Дауа (шегьер-регион)
  6. Гамбела
  7. Харари
  8. Оромия
  9. Сомали
  10. Народов и народностей юга
  11. Тыграй

Эфиопиядин чӀехи шегьерар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Асул макъала: Эфиопиядин шегьерар
Эфиопиядин шегьерар
Эфиопиядин шегьерар
Шегьер Агьали[1]
1994 йис 2012 йис
1. Аддис-Абеба 2 084 588 3 480 229
2. Дыре-Дауа 164 851 355 641
3. Назрет 127 842 299 621
4. Гондэр 112 249 252 537
5. Мэкэле 96 938 219 818
6. Дэссе 97 314 219 423
7. Бахр-Дар 96 140 218 429
8. Джимма 88 867 207 573
9. Дэбрэ-Зэбит 73 372 171 115
10. Ауаса 69 169 165 275
11. Харэр 76 378 151 977
12. Джиджига н/д 129 993
13. Шашэмэнне 52 080 122 046
14. Нэкэмте 47 258 110 688
15. Дэбрэ-Маркос 49 297 110 636
16. Асэлла 47 391 110 088

Шикилар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  1. Ethiopia: largest cities and towns and statistics of their population  (инг.). Архивация 27 июнь 2012. Ахтармишун 29 май 2012.

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]