Атлантик океан

Атлантик океан — чӀехивиляй пудлагьай, Лас океандин гуьгъуьна авай, океан я. Кефер пата ам Канададинни Скандинавиядин арада ава. РагъэкъечӀдай пата адахъ Европани Африка гала. Кьибле пата ам Антарктидадихъ гала. РагъакӀидай пата ам Америкадихъ гала. Океандин гьяркьуьвал 91,6 млн км² я. Гьабурукай кьудан са пай континентрин къеневай гьуьлерал жезва. Екевал 329,7 млн км³ я, ам лагьай чӀал я, Атлантик океанда дуьньядин ятарин 25 % ава. Кьулан деринвал — 3736 м я, виридалайни пара — 8742 м (жёлоб Пуэрто-Рико). Йисан кьулан уькӀуьвал 35 ‰ я.

Гьяркьуь малумат

Атлантик океан дуьньяда авайбурукай чӀехивиляй кьведлагьайди я. Адан гьяркьуьвал 91,66 миллион км² я, ятарин екевал — 329,66 миллион км³. Ам субарктик чкайрилай Антарктидадалди къвезва.

Гьуьлерни заливар

Атлантик океандин гьуьлерин, заливринни проливрин гьяркьуьвал 14,69 миллион км² я (16 % вири океандикай), екевал 29,47 миллион км³ (8,9 %). Виридалайни тӀвар-ван авай гьуьлер: Ирланд гьуьл, Кеферпатан гьуьл, Балтик гьуьл, Чилеринарадин гьуьл (Альборан гьуьл, Балеар гьуьл, Лигури гьуьл, Тиррен гьуьл, Адриатик гьуьл, Иони гьуьл, Эгей гьуьл), Мармар гьуьл, ЧӀулав гьуьл, Азов гьуьл, Рисер-Ларсенан гьуьл, Лазареван гьуьл, Уэдделлан гьуьл, Скошан гьуьл (эхиримжи кьул гьуьл гагь Кьибле патан океандик кутазва), Кариб гьуьл, Саргассан гьуьл, Лабрадор гьуьл.

Европавийри Атлантик океан чир авурвал

Географиядин чӀехи ахъайунар эгечӀдалди пара чӀав амаз, Атлантик океандин ятарай тӀуз пара корабляр физавай. 4000 йис чи эрадилай вилик Финикиядин халкьари Чилинйукьван гьуьлуьн островрин агьалийрихъ галаз алвер тухузавай. Ахпа, VI вишйисалай чи эрадилай вилик эгечӀна финикивийри, грекрин тариххъан Геродотди лугьузавайвал Африкадихъ элкъвена рехъ кьуна физавай. Гибралтар проливдай экъечӀиз, Пиреней зуростровдихъ фена Британиядин островриг агакьзавай. VI вишйисал чи эрадилай вилик Дегь Греция, а чӀавун гьисабунра лап чӀехи масагунрин флот аваз, Англиядинни Скандинавиядин къуртарихъ физавай, Балтик гьуьлуьзни Африкадин рагъакӀидай патан къуртариг агакьзавай. X-XI вишйисара Атлантик океандин кефер пата викингри пара сирнаварзавай. Христофор Колумбдилай вилик авай алимри лугьузавайвал, скандинаврин викингар сифтебур тир, Океандин рагъэкъечӀдай патай рагъакӀидай патаз фена Америка агакь авур (абуру а чилиз Винланд лугьузавай), Гренландияни Лабрадор ахъай авур. XV вишйиса испанринни португалрин гьуьлсирнавхъанари Индиядихъни Китайдихъ къекъвез лап яргъайриз фена. 1488 йиса португалрин Бартоломеу Диашан экспедицияди Хъсан Мураддин кърех агакьна Африка кьибле патай элкъвена фена.

Баянар

ЭлячӀунар

Викигьамбарда темайриз килигна туькӀуьрнавай медиа-файлар ава Атлантик океан
Атлантический океан // Брокгауздин ва Ефрондин Энциклопедиядин гафарган: 86 томар (82 т. ва 4 доп.). — Санкт-Петербург, 1890—1907. (урус)