Крым-татар чIал

	Къирим-татар чIал
Вичин тӀвар:	Qırımtatar tili
Уьлквеяр:	Урусат; Республика Крым ; Турция; Украина
Официал статус:	Республика Крым
Рахазвайбурун кьадар:	500 000 кас
Классификация
Категория:	Алтайдин чIалар
	Туьрк чIалар; Кипчак чIаларин хзан; Къирим-татар чIал;
Кхьинар:	латин ва кирилл графика
ЧӀаларин кодар
ГОСТ 7.75–97:	кры 347
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	crh
ISO 639-3:	crh
	; Къирим-татар чIалал рахазвай агьалидин къалинвал

Крым-татар чIал (кр-т. Qırımtatar tili, Къырымтатар тили) — къирим-татар халкьдин хайи чIал. Туьрк чIаларин хзандиз талукь я. Крым Республикадин гьукуматдин чlаларикай сад я. Къирим-татар чIалал кирилл ва латин гьарфаралди кхьизвайди я.

Рахазвайбурун кьадар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Официал сиягьриз килигна, крым-татар чIалал рахазвайбурун кьадар 350 агъзур кас я, абурукай 250 агъзур кас Крымда ава. Болгария ва Румынияда тахминан 25 агъзур кас крым-татар чIалал рахазвайди малум я. Крымдин ханвал урусрин гъилик акатайдалай кьулухъ Турциядиз куьч хьанвай пара кьадарда крым-татаррикай дуьз малуматар авач, вучиз лагьайтIа абур чкадин туьркверихъ галаз тамамдаказ акахьнава.

ЧIалан кьетIенвилер[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Нугъатар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Крым-татар миллетдик квай гьар пуд субэтник группа вичин кьетIен нугъатдал рахазва. И нугъатар сад-садавай са кьадар тафаватлу я.

Кьиблепатан нугъат (ялыбой) — и нугъат угъуз чIаларин хзандиз талукь я ва туьрк чIалаз гзаф мукьва я. Нугъатдик пара кьадар грек ва итальян чIаларай къачур гафар ква.

Чуьлдин (кеферпатан, нугъай нугъат) — и нугъатдал Румыния, Болгария ва Турцияда уьмуьр ийизвай крым-татарар рахазва. Нугъат кыпчак чIаларин хзандиз талукь я ва нугъай чIалаз гзаф мукьва я.

Кьулан нугъат (орта-ёлак) — кыпчак чIаларин хзандиз талукь тир, амма угъуз чIаларин къати таъсир галукьнавай нугъат я. Рахазвайбурун кьадардиз килигна Крымдин виридалайни чIехи ва кьилин нугъат я. И нугъатдал сувун ва сувун ценерив галай районрин агьалияр рахазва. Крым-татар эдеби чIал и нугъатдин бинедал арадал гъанвайди я.

И нугъат, XIV виш йисуз Крымдин агьалияр рахазвай половец чIалан дуьз давам тирди гьисабзава.

Этнолектар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Крым ханвилин чилерал тарихдин къене арадал атай муькуь миллетрин чIалар бязи алимри крым-татар чIалан этнолектар (нугъат) тирди гьисабзава. Ибур караим чIалан крым нугъат, крымчак чIал ва урум чIалар я.

Караим чIалан крым нугъат ва крымчак чIал крым-татар чIалавай гафар лугьунин тегьердив ва муькуь фонетик кьетIенвилерив тафаватлу я.

Урум чIаланни крым-татар чIалан арада авай тафават чIехиди я. Сифте нубатда идан себебар чIалак квай пара кьадар грек гафар ва крым-татар чIала авачир кьетIен ванер я. Урум чIал крым-татар чIалан кьиблепатан нугъатдиз пара ухшар я. Урум чIал вични са шумуд нугъатрикай ибарат я.

Караимри, крымчакри ва урумри чпин чIалар кьилдин чIалар тирди лугьузва ва абур крым-татар чIалан нугъатрик кутунихъ галаз рази туш.

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Шаблон:Туьрк чIалар