Крым-татар чIал
| Крым-татар чIал | |
| Вичин тӀвар: |
Qırımtatar tili |
|---|---|
| Уьлквеяр: | |
| Официал статус: | |
| Рахазвайбурун кьадар: |
500 000 кас |
| Классификация | |
| Категория: | |
| |
| Кхьинар: |
латин ва кирилл графика |
| ЧӀаларин кодар | |
| ГОСТ 7.75–97: |
кры 347 |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
crh |
| ISO 639-3: |
crh |
 Крым-татар чIалал рахазвай агьалидин къалинвал | |
Крым-татар чIал (кр-т. Qırımtatar tili, Къырымтатар тили) — крым-татар халкьдин хайи чIал. Туьрк чIаларин хзандиз талукь я. Крым Республикадин гьукуматдин чlаларикай сад я. Крым-татар чIалал кирилл ва латин гьарфаралди кхьизвайди я.
Рахазвайбурун кьадар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Официал сиягьриз килигна, крым-татар чIалал рахазвайбурун кьадар 350 агъзур кас я, абурукай 250 агъзур кас Крымда ава. Болгария ва Румынияда тахминан 25 агъзур кас крым-татар чIалал рахазвайди малум я. Крымдин ханвал урусрин гъилик акатайдалай кьулухъ Турциядиз куьч хьанвай пара кьадарда крым-татаррикай дуьз малуматар авач, вучиз лагьайтIа абур чкадин туьркверихъ галаз тамамдаказ акахьнава.
ЧIалан кьетIенвилер[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Нугъатар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Крым-татар миллетдик квай гьар пуд субэтник группа вичин кьетIен нугъатдал рахазва. И нугъатар сад-садавай са кьадар тафаватлу я.
- Кьиблепатан нугъат (ялыбой) — и нугъат угъуз чIаларин хзандиз талукь я ва туьрк чIалаз гзаф мукьва я. Нугъатдик пара кьадар грек ва итальян чIаларай къачур гафар ква.
- Чуьлдин (кеферпатан, нугъай нугъат) — и нугъатдал Румыния, Болгария ва Турцияда уьмуьр ийизвай крым-татарар рахазва. Нугъат кыпчак чIаларин хзандиз талукь я ва нугъай чIалаз гзаф мукьва я.
- Кьулан нугъат (орта-ёлак) — кыпчак чIаларин хзандиз талукь тир, амма угъуз чIаларин къати таъсир галукьнавай нугъат я. Рахазвайбурун кьадардиз килигна Крымдин виридалайни чIехи ва кьилин нугъат я. И нугъатдал сувун ва сувун ценерив галай районрин агьалияр рахазва. Крым-татар эдеби чIал и нугъатдин бинедал арадал гъанвайди я.
И нугъат, XIV виш йисуз Крымдин агьалияр рахазвай половец чIалан дуьз давам тирди гьисабзава.
Этнолектар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Крым ханвилин чилерал тарихдин къене арадал атай муькуь миллетрин чIалар бязи алимри крым-татар чIалан этнолектар (нугъат) тирди гьисабзава. Ибур караим чIалан крым нугъат, крымчак чIал ва урум чIалар я.
Караим чIалан крым нугъат ва крымчак чIал крым-татар чIалавай гафар лугьунин тегьердив ва муькуь фонетик кьетIенвилерив тафаватлу я.
Урум чIаланни крым-татар чIалан арада авай тафават чIехиди я. Сифте нубатда идан себебар чIалак квай пара кьадар грек гафар ва крым-татар чIала авачир кьетIен ванер я. Урум чIал крым-татар чIалан кьиблепатан нугъатдиз пара ухшар я. Урум чIал вични са шумуд нугъатрикай ибарат я.
Караимри, крымчакри ва урумри чпин чIалар кьилдин чIалар тирди лугьузва ва абур крым-татар чIалан нугъатрик кутунихъ галаз рази туш.
Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Русско-крымскотатарский и крымскотатарско-русский словарь
- Лингвистический корпус крымско-татарского языка
- Крымско-татарская электронная библиотека
- Автоматическая транслитерация «кириллица ←→ латиница» текстов на крымско-татарском языке
- Ресурсы по крымско-татарскому языку
- Кыпчакские языки на сайте А. Н. Гаркавца