Араб чӀал

Арабрин чӀал (اللغة العربية‎‎)
Уьлквеяр:	Алжир, АСЭ, Багьрейн, РаъэкӀидай патан Сахара, Иордания, Ирак, Йемен, Катар, Кувейт, Ливан, Ливия, Мавритания, Марокко, Мисри, Оман, Палестинадин чилер, Сауди Арабистан, Сирия, Судан, Тунис, Джибути, Израиль, Иран, Комордин Островар, Мали, Сомали
Рейтинг:	5
Классриз ччара хьун
—
Кхьинар:	Арабрин кхьинар
ЧӀалан кодар
ГОСТ 7.75–97:	ара 050
ISO 639-1:	ar
ISO 639-2:	ara
ISO 639-3:	ara

Араб чӀал, гIараб чӀал (араб. اللغة العربية‎‎, al-luġa al-ʿarabiyya) — афразиядин чIаларин хизандин семит хилек квай чӀал я. Араб чӀалални адан жуьрейрал рахадайбурун кьадар 240 млн кьван кас (хайи чӀалалди хьиз), гьакӀни 50 млн касди ам кьведлагьай чӀал хьиз ишлемишзава. Классикадин араб чӀал — Къуръандин чӀал — вири дуьньяда мусурманри диндин мураддалди ишлемишзава (вири санлай къачурла — 1,5 млрд касди).

Кхьинар араб алфавитдал бинеламишзава. Им Садхьанвай миллетрин тешкилатдин (СМТ) Генерал ассамблеядинни масса идайрадин ругуд официални кӀвалахдин чӀаларикай сад я. Вири арабрин уьлквейрин официал чӀал я (Иракьда — курд чIалахъ галаз санал). ГьакӀни ам Израилдин, Чаддин, Эритреядин, Джибутидин, Сомалиленддин, Сомали, Комор Островрин официал чӀаларикай сад я.

Нугъатар

Гилан чӀаван рахунрин араб чӀал 5 нугъатрин кӀватӀалдиз чара жезва, гьакъикъатда лингвистикадин фикирдалди абур кьилдин чӀалар я:

• Магъриб нугъатрин кӀватӀал
• Мисридинни судандин араб чӀал
• Сириядинни месопотамиядин араб чӀал
• Аравиядин нугъатрин кӀватӀал
• Юкьван Азиядин нугъатрин кӀватӀал.

Магъриб чӀал рагъакӀидай патан кӀватӀалдик акатзава, амайбур — араб чӀаларинни нугъатрин рагъэкъечӀдай патан кӀватӀалдик ква. Адаз «нугъат» лугьудай термин ишлемишиз масадалай хъсан яз гьисабзава (араб لهجة‎).

Эдебиатдин чӀал (рагъакӀидай патан арабистикада инг. Modern Standard Arabic — гилан чӀаван стандартдин араб чӀал) — сад тирди. Эдебиатдин араб чӀала и дуьньядани илимда авай пара затӀаризни лугьудай гафар сад ийизва, гьакӀ ятӀани бязи араб уьлквейра рахунрин чӀала ам лап кьериз ишлемишзава.

Чара-чара уьлквейра араб нугъатар сад-садалай лап чара жезва, пара вахтара абурал рахадайбур сад-садан гъавурда акьазвач.

Гьар араб уьлкведа филмар, телевидение, газетар ва мсб гзаф пай эдебиатдин араб чӀалал акъатзава.

Ислам ва сифтени-сифте Къуръан умуми эдебиатдин чӀал (жуьреба-жуьре нугъатрал рахазвайбурун койне тирди) вилик ракъурунин сад ийидай фактор тир. ЧӀал туькӀуьруниз Исламди ийизвай таъсир малта чӀалан мисалдилай чир жезва. Хашпересвили виниз кьазвай Малтада магъриб нугъватрикай сад кьилдин малта чӀалаз элкъвена.

Къуръандиз агъзур йисалай виниз авай сурвал аватӀани кӀвале хайи нугъватар ишлемишзавай гилан кӀелай арабри жемятдин уьмуьрда гьа гьа эдебиатдин чӀалал рахаз жезва, анжах са гъвечӀи грамматика регьят ва гафарган цӀийи авуна. КъурЪан хьиз Исламдилай вилик тир поэзия ва бедуинрин чӀал хъсан, классикадин чӀалан чешне яз гьисабзавай тир.

ЭлячӀунар

•  Араб Википедия,  Викигафалаг,  Викиктаб,  Викичешме,  Викицитатаяр,  ВикицӀийивилер,  ВикикӀеллух