1 июнь

Википедиядихъай
Июнь
Ис Са Ар Хи Жу Ки Гь
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
2024 й.

1 июн — Григорийдин чӀаваргандив кьурвал йисан 152-лагьай югъ я (високосный йисара 153-ди я). Йисан эхирдал кьван 213 югъ амайди я.

Суварар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Халкьарин арада авайбур:[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  • Халкьарин арада авай аялар хуьнин югъ;
  • Халкьарин арада авай некӀедин югъ.

Миллетдинбур:[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Вакъиаяр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Дидедиз хьана[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

XIX-лагьай виш йисал кьван[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  • 1180 — Беренгария (1246-лагьай йисуз кьена), Кастилиядин королева я.
  • 1675 — Франческо ди Маффеи (Francesco Scipione, marchese di Maffei; 1755-лагьай йисуз кьена), Италиядин драматург, «Литературадин журналдин» бине кутурди, археолог я.
  • 1771 — Фердинандо Паэр (Ferdinando Paër; ум. 1839), Италия]дин композитор я («Орфей ва Эвридика», «Камилла», «Капельмейстер»).
  • 1796 — Сади Карно (1832-лагьай йисуз кьена), франк физик, термодинамикадин бине кутурди я.

XIX-лагьай виш йис[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  • 1801 — Бригам Янг (1877-лагьай йисуз кьена), Пак тир эхиримжи йисарин Исадин клисадин кьведлагьай президент я.
  • 1804 — Михаил Иванан хва Глинка (1857-лагьай йисуз кьена), урус композитор, урус классикадин музыкадин бине эцигайди я («Иван Сусанин», «Руслан ва Людмила» ва мсб.).
  • 1834 — Владимир Федоран хва Лугинин (1911-лагьай йисуз кьена), урус физикни-химик, Урусатда авай садлагьай термохимиядин лаборатория бине кутурди я.
  • 1844 — Василий Дмитриян хва Поленов (1927-лагьай йисуз кьена), кьетӀен чӀехи урус художник-передвижник, Петербургдин яратмишунрин академиядин действительный уртах; УШФСР-дин халкьдин художник я.
  • 1858 — Мария Клавдиян руш Тенишева (сифтедай Пятковская; 1928-лагьай йисуз кьена), княгиня, жемятдин крархъан, коллекционер, меценат, художник-эмалиер я.
  • 1889 — Чарльз Кай Огден (Charles Kay Ogden; 1957-лагьай йисуз кьена), ингилис кхьираг, лингвист, Basic English лугьудай регьятарнавай ингилис чӀал арадал гъайиди я.
  • 1897 — Павел Иванан хва Батов (1985-лагьай йисуз кьена), шурайрин кьушундин кьил, кьведра Шурайрин ГалкӀдин игит, армиядин генерал я.дважды Герой Советского Союза, генерал армии.

XX-лагьай виш йис[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Кьена[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

  • 1434 — Владислав Ягелло (Ягайло), Польшадин корол, Литвадин чӀехи княз.
  • 1437 — Дионисий Глушицкий, Урус клисадин пак инсан.
  • 1616 — Токугава Иэясу, дипломат, кьушундин кьил, Токугава лугьудай сёгунрин династиядин бине кутурди, Япония сад авурди я.
  • 1823 — Луи-Николя Даву, Напалеонан дявейрин девирдин Франциядин маршал я.
  • 1841 — Франсуа Аппер (1749-лагьай йисуз дидедиз хьана), консервар арадал гъайи франк кас я.
  • 1846 — Григорий XVI (Бартоломео Альберто Капеллари) (1765-лагьай йисуз дидедиз хьана), Римдин папа (1831—1846 йй.).
  • 1879 — Наполеон IV Эжен Луи Жан Жозеф Бонапарт (1856-лагьай йисуз дидедиз хьана), Бонапартрин династиядин эхиримжи векил я.
  • 1868 — Джеймс Бьюкенен (1791-лагьай йисуз дидедиз хьана), АСШ-рин 15-лагьай президент я.
  • 1876 — Христо Ботев (1848-лагьай йисуз дидедиз хьана), Болгариядин шаир, революционер ва милли игит я.
  • 1889 — Орест Миллер (1833-лагьай йисуз дидедиз хьана), урус эдебиатдин тариххъан, славянафилрин кӀвенкӀвехъан я («Славянство и Европа», «Исторические очерки поэзии»).
  • 1890 — Камилу Каштелу Бранку, Португалиядин прозаик, шаир, драматург ва критик я.
  • 1901 — Козьма Терентиян хва Солдатенков (1818-лагьай йисуз дидедиз хьана), урус фабрикант, ктабар акъуддайди, меценат, яратмишунрин галериядин сагьиб я.
  • 1946 — генерал Ион Антонеску, 1940-1944-лагьай йисариз Румыниядин диктатор я (трибуналдин къарардиз килигна кьиникьалди жаза гана).
  • 1954 — Мартин Андерсен-Нексе (1869-лагьай йисуз дидедиз хьана), коммунист тир кхьираг, Даниядин коммунистрин партияд бине кутурбурукай сад я.
  • 1962 — Адольф Эйхман (1906-лагьай йисуз дидедиз хьана) — нацизмдин чӀехи тахсиркаррикай сад я.
  • 1968 — Хелен Келлер (1880-лагьай йисуз дидедиз хьана), буьркьуни биши американ кхьираг, жемятдин крархъан, муаллим я.
  • 1979 — Вернер Форсман (1904-лагьай йисуз дидедиз хьана), герман хирург ва уролог, рикӀиз катетеризация авунин методдин авторрикай сад, 1956-лагьай йисан Нобелдин премиядин лауреат я.
  • 1999 — Кристофер Кокерелл (1910-лагьай йисуз дидедиз хьана), вич Англиядай тир цӀийи шеъер сифтени-сифте акъуддайди, гьавадин хъуьцуьгандал алай гими арадал гъайиди я.
  • 2008 — Ив Сен-Лоран (1936-лагьай йисуз дидедиз хьана), франк моделиер я.
  • 2010 — Андрей Андреян хва Вознесенский (1933-лагьай йисуз дидедиз хьана), шурайринни урусатдин шаир, прозаик, художник, архитектор, «пудкъаддинбур» лугьудай шаиррикай машгьур тирди.