Перейти к содержанию

Киншаса

Википедиядихъай
Демократиядин Республика Конгодин пайдах Кьилин шегьер
Киншаса
Лингала Kinsásá
франк Kinshasa
суахили Kinshasa
киконго Kinsasa
Пайдах Герб
Пайдах Герб
Уьлкве
Демократиядин Республика Конго
Провинция
Киншаса
Координатар
Губернатор
Андре Кимбута Янго (2007-лагьай йисалай инихъ)
Бине кьунва
Виликан тӀварар
Леопольдвиль
Майдан
9965 км² км²
Юкьван кьакьанвал
240 м м
Официал чӀал
Агьалияр
9 464 000 кас кас (2012)
Къалинвал
955 кас/км²
Чпи-чпиз гузвай тӀвар
киншасави, киншасавияр
Сятдин чӀул
Телефондин код
+24312
Официал сайт

Кинша́са (1966-лагьай йисал кьван — Леопольдви́ль, франц. Léopoldville, нидер. Leopoldstad) — Конго Демократиядин Республикадин кьилин шегьер, Конго вацӀун къерехал ала, Браззавиль шегьердиз (Конго Республикадин кьилин шегьер) аксина. 2010-лагьай йисан гьалдиз килигна Киншасада 10 миллиондилай пара кас яшамишзаватӀани, адан чилеррикай 60 % тӀимил агьалияр авай хуьруьн чкаяр я, вич шегьердин административ сергьятрин къенез гьахьзава. Инсанар къалиндаказ яшамиш жезвай шегьердин мягьлейри провинциядин рагъакӀидай пата чилин ичӀи са гъвечӀи паяр кьазва[1].

Агьалийрин сан-гьисабдал гьалтайла Африкада Киншасадини Йоханнесбургдихъ галаз 3-лагьай чка (Лагосдинни Каирдин кьулухъ) пай ийизва. ГьакӀни франк чӀалал рахадай агьалийрин сан-гьисабдал килигна ам дуьньяда кьведлагьайди я (Париждин кьулухъ). Алай чӀаван демографиядин гьал амукьиз хьайитӀа 2020-лагьай йисуз Киншаса агьалийралди Париждилай виниз жеда.[2][3]

ДРК-да, нин кьилин шегьер Киншаса я, официал яз франк чӀал кьабулнава. Гьа идаз килигна, Киншаса Франкофонияда виридалайни чӀехи шегьер, гьакӀни франк чӀалал рахадайбурун агьалийрин сан-гьисабдал гьалтайла ам кьведлагьайди я.[4][5] Амма лингала рахунрин чӀал яз гьяркьуьдаказ кӀвалахарзава.

Франк чӀал администрацияда, маарифда, документар кьил кьиле ягъунра, рекьерин лишанра, прессада, ТВ-да, миллетринни жемятрин арада авай акахьунра кӀвалахарзава. Амма жемятринни миллетрин кӀапӀалрин къене авай гьакӀан акахьунра мукьдин (чкадин) африкадин чӀалари (киконго, лингала, луба и суахили) кьилин пай кьазва.[6]

Гьа идаз килигна, медениятда франк чӀала артухвал кьазватӀани, пара чӀалар хьун Киншасадин уьмуьрдин хас тир лишан яз амукьзава.

Массайрин информациядин такьатар ва алакъа

[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Тайин чӀавара акъатдайбур (франк чӀалал)

  • «Кайе экономик э сосьо» (Cahiers économiques et sociaux — «ЦӀийи (чавар) хабарар экономикадинни жемятдин месэлайрикай»).
  • «Конго-Африк» (Congo-Afrique — «Конго-Африка»). Гьар вацра акъатдай экономикадинни медениятдин месэлайрикай журнал. Жемятдин уьмуьрдин Ахтармишунин юкьва акъудзава.
  • «Потансьель» (Potentiel — «Потенциал»). Гьар йикъуз акъатдай газета.
  • «Элима» (Elima). Гьар йикъуз акъатдай нянин газета

Информагенствар

Конгодин чапдай акъудунин агенство (Agence Congolaise de Presse — ACP). Гьакиматдин информагенства, 1960-лагьай йисан 12-лагьай пахундиз адан диб эцигнава.

Радио, телевидение

  • «Конгодин ван» (La Voix du Congo). Радиостанция, гьукуматди контролвал кьиле тухузава
  • Миллетдин конгодин радиони телевидение (Radio-télévision nationale congolaise — RTNC).
  1. Programme du Gouvernement, Provincial de Kinshasa, 2007—2011
  2. World Urban Areas Population Projections (From 6th Edition of World Urban Areas) 2010 (PDF). Demographia. Архивация 10 май 2013. Ахтармишун 5 май 2013.
  3. World Urbanization Prospects: The 2005 Revision Population Database. United Nations Population Division. Архивация 24 август 2011. Ахтармишун 30 июнь 2007.
  4. Nadeau Jean-Benoit. The Story of French. — St. Martin's Press, 2006. — P. 483. — ISBN 9780312341831.,
  5. Trefon Theodore. Reinventing Order in the Congo: How People Respond to State Failure in Kinshasa. — London and New York: Zed Books, 2004. — P. 7. — ISBN 9781842774915.
  6. Manning Patrick. Francophone sub-Saharan Africa: Democracy and Dependence, 1985–1995. — London and New York: Cambridge University Press, 1998. — P. 189. — ISBN 9780521645195.