Миграгъар (Докъузпара район)

И терминдин муькуь манаярни ава, килига: Миграгъар.

Хуьр Миграгъ урус. Микрах Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Докъузпара район Хуьруьнсовет «Миграгърин» АПдин кьакьанвал гьуьлуьн дережадалай 1449 м Агьалияр 1541 кас (2010) Миллетар лезгияр Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87269 Почтунин индекс 368755 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 221 855 Официал сайт http://kurushar.ru Хуьруьн шикилар www.odnoselchane.ru Хуьруьн космосдай акунар www.wikimapia.org

Миграгъ хуьре булах

Миграгъ са нугъатра Муграгъ (урус. Микрах) — Дагъустан республикадин Докъузпара районда авай хуьр. «Миграгърин» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь я. Лезгистандин виридалайни дегь хуьрерикай сад я. 1994 ийсан чиле вацра миграгъвийри тарихдин Вгьрен ТӀул тӀвар алай майданда чпин хуьруьн 5000 ийсан юбилей гурлудаказ къейднай.

География

Миграгъ хуьр Докъузпара райондин юкьван пата, Шалбуздагъ (4142), Ярудагъ(Нисиндагъ) (3925) ва Гитин кьил (2788) дагъларин кукушрин арада авай кӀама ава, ЧӀехи вацӀ вацӀун чапла къерехда. Мукьва авай хуьрер — КӀлетар, Текипиркент, Килер, Кавалар.

Тарих

Тарихдин илимрин доктор Амри Шихсаидова кхьизва: «Миграгъ къадим хуьрерикай сад я. Миграгърикай сифте делилар кӀуьдлагьай вишйиса кхьенвай „Ахцегь-Намеда“ гузва. Хуьруьн патав археологиядин рекьяй ахтармиш тавунвай куьгьне къеле гва. Ада куьнуьдин регъ хьиз, игисна эцигнавай сад-кьве мертебадин кӀвалерай ацӀанвай. Къеледиз хъенчӀин гунгаратуна ирид булахрин яд гъанвай. Къеледа чка амукь тавурла, гьикьван хата тиртӀани, цӀийи кӀвалер къецихъ, рагъ акӀидай патахъ акъатнавай варарин вилик, эцигзавай. Абурукай Варар мягьле арадал атана.

VII—XIX виш йисара Миграгъар мазанринни сазандаррин, алимринни сухтайрин, савдагарринни тажиррин меркездиз элкъвена. Миграгъа манийризни макьамриз ябгуналди тух тежедай уьзденар, диндин ва тӀебии илимрал машгъул алимар, эфендияр гьазурзавай медреса, къуьрен карчни къачуз жедай гьафте базар, цӀудралди туьвенар, чатар, заргарринни чекмечийрин карханаяр, карвансара, хуьрекхана авай».

Этимология

«Арабрин тарихчийри лезгийрин Кьвепеле, Шабран, Билисан, Муьшкуьр, Алан, Билижар, Хьелар, Йаргу, Лакгу, Миг Рагъ, ТӀип хьтин шегьеррикай малуматар ганва», — кхьизва М.Меликмамедова вичин «Лезги тӀвар алатӀа» лагьай ктабда. Арабрин тарихчийрилай чешне къачуна, и авторди Миграгърин тӀвар кьве гаф яз кхьенва — «Миг Рагъ». М. М. Ихилова «Лезги дестедин халкьар» ктабда вичи Миграгъ акӀ ватӀай малуматар ва рикӀел хкунар ганва. Хуьруьн тӀвар «мугни» «рагъ» гафарихъ галаз алакъалу тирди тестикьарзава. Хуьр алай чкадин, ам элкъуьрна кьунвай сувайрин шикилар ганва. Нисин сувдиз «Сятдин цӀикьведан сув» лагьана икӀа кхьизва: «Рагъ суван кукӀвалай дуьм-дуьз йикъан сятдин цӀикьведаз пайда жезва ва ада югъ куьтягь жедалди хуьруьз экв гузва». КӀелай касдин фикирдиз къузадик квай хуьр къвезва. Рагъ пакамахъ экуьн сувдикай хкатзава, мадни ада югъди хуьруьз экв гузва. Рагъ Шагьдагъдин юкьвал атайла, сятдин цӀикьвед жезва, гьавиляй адаз Нисинин сув лугьузва!!! Гьин фикир дуьз я. Гуржи тарихчидизни яб гана кӀанда: къадим чӀавара чи сувайрин гьар са дереда са тайифа яшамиш жезвай. Мумкин я, микӀар миграгъвийрин ата-бубаяр я.

Ксар

Хуьре яшамиш жезвай ксар суьннуь-мусурман тир лезгияр я. Хуьрун мягьлеяр: Агъа, Варар, Кьилихъ, Латар, Салахъ, ТӀулан, Шахшандарин, Ягъухъ.

Меденият

Миграгъ — Лезгистандин, ва гьакӀни Дагъустан халичачивилин сенетдин юкьварикай сад я. Миграгъдин халичаяр вири дуьньядиз сейли я. ГьакӀни и хуьр гзаф тӀвар-ван авай шаирринни кхьирагрин диге (ватан) я. Мисал яз, и тӀварар кьаз жеда: Миграгъ Къемер (15-й виш ийс) — дишегьли шаир-мазан (ашугъ),Миграгъ Мардали(1820—1927) — шаир, Шихнесир Къафланов- шаир, Арбен Къардаш — шаир, кхьираг ва таржумачи ва масадбур. 14-й виш ийса инал тарсар гайи ва илимдин трактатар кхьей шейх Шурван яшамиш хьанай.

Хуьруьн кефер пата, 500 метрда юкьван виш ийсариз талукь инсан яшамиш жезвай чкайрин амукьаяр ава. Кьиблепатанни рагъэкъечӀдайпатан арада юкьван виш йисарин сурар ава. Хуьрьун кеферпатанни рагъакӀидай патан арада, 500 метрда, гзаф медениятдни объектар авай къванцин склепар авай сурар ава. Санлай лугьудатӀа, хьуруьн кьуд чкаданни 20 гектардилай гзаф майдан кьазвай сурар ава ва и сурар Миграгъ хуьруьн дегь хуьр тирди малумат гузва. Са бязи сурара гзаф гьавадин (сад-садан винел) сурар акваз жеда. И дегь сурара амукьнавай инсандин кӀарабар миграгъвийрин чӀехи бубаяр къуватлу ва кьакьан буйдин ксар тирди субутзава.

ТӀвар-ван авай ксар

• Адигуьзелов Алим (1939–1987) — лезги шаир.
• Гьажимурадрин Жамидин Гьажимурадан хва — лезги шаир, сатирик.
• Жалилов Мердали Абдулазизан хва, лакӀаб Мерд Али — тӀвар-ван авай лезги шаир, кхираг, журналист ва публицист.
• Къафланов Руслан — лезги шаир.
• Къафланов Зульфикъар Шихнесиран хва — лезги шаир ва публицист.
• Къафланов Шихнесир Къафланан хва — машгьур лезги шаир. Дагъустандин халкьдин шаир.
• Къардашев Арбен Мегьединан хва — тӀвар-ван авай лезги шаир ва таржумачи.
• Къурбалиев Абдурагьман Нуралидин хва — лезги шаир.
• Магьманов Нариман Ширинан хва — лезги шаир.
• Миграгъ Угълангерек — лезги шаир-дишегьли.
• Ражабов Ражаб Сулейманан хва — лезги шаир.
• Фетягьов Къафкъаз — лезги шаир.
• Шугъаев Гуьлмегьамед — лезги шаир.

Инизни килига

• Лезги халичачивал

ЭлячӀунар

• Сельское поселение сельсовет Микрахский. Перепись-2010.  (урус)
• Микрахская СОШ им. З. З. Зейналова
• Официальный сайт муниципального образования «Докузпаринский район»/Микрах Архивация 22 январь 2013 йисан.
• Микрах/Фото Планета — фотографии городов, поселков, сел и деревень
• Фонд «Лезгины»/Микрахское поселение Архивация 8 апрель 2014 йисан.
• Фотографии Микраха и окрестностей
• Погода в Микрахе
• Микрах на спутниковой карте
• Микрах — Лезгинский национальный портал ЛезгиЯр

И макъала гьеле гьазур туш. Тавакъу ийида, и макъала хъсанарна проектдиз куьмек це.