Перейти к содержанию

Къуруш

Википедиядихъай
Урусатдин пайдах Хуьр
Къуруш
урусКуруш
Уьлкве
Урусат
Федерациядин субъект
Дагъустан
Муниципал район
Хуьруьнсовет
Виликан тӀварар
Калер
АПдин кьакьанвал
гьуьлуьн дережадалай
2560 м
Агьалияр
826 кас (2010)
Миллетар
Динар
Сятдин чӀул
Телефондин код
+7 87269
Почтунин индекс
368684
Автомобилдин код
05
Код ОКАТО
82 221 000 004
Официал сайт
Хуьруьн шикилар
Хуьруьн космосдай акунар
Къуруш (Дагъустан)
Къуруш
Къуруш (Докъузпара район)
Къуруш

Къуруш, ЦӀуру Къуруш (урусКуруш, Старый Куруш) — Дагъустан республикадин Докъузпара районда авай, «Къуруш» хуьруьнсоветдик акатзавай кьакьан сувун хуьр. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь ва сад тир хуьр я.

Гьуьлуьн дережадилай 2560 метр вине авай Къуруш хуьр, вири Европада, Урусатдани Къавкъазда виридалайни кьакьанда авай агьалийрин пункт я [1][2][3][4][5]. ГьакӀни, Урусат Федерациядин виридалайни кьибледа авай агьалийрин пункт я. Къуруш хуьряй альпинистри КичӀен сув (4466 м), Гъуцар сув (4150 м) ва Яру сув (3925 м) суварин кукӀварал хкаж жезва.

Хуьр Дагъустан Республикадин Докъузпара райондин юкьван пата, Гъуцар сувун кьиблединни - рагъэкъечӀдай патан гуьнеда, ЧӀехивацӀун дугунда, райондин юкь тир Усугъчай хуьрелай 5 км яргъал чка кьунвайди я. Къуруш санлай 9 суву - Шалбуздагъ суву, Яру суву, КичӀен суву, Нисен суву, гьакӀни Гедик (Базардуьзуь), ТӀурфан, Рагъдан, Вахчаг, Мулар хьтин сувари элкъуьрна юкьва тунва.

XIX виш йисуз Къуруш хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Докъузпарадин наибвалдиз талукь тир. Кьилдин Къуруш хуьруьнжемят туькӀуьрзавай.

XIX виш йисан сифте кьилера Семён Броневскийди кхьейвал, Иранди ва Россияди кьуркьушум лезгийрин Къуруш хуьряй къачузвай. И хуьруь гьакӀни вири Къафкъаз кьуркьушумдалди таъминарзавай. Гила Къурушдал къизилдин чӀехи игьтиятар авайди тайин хьанва. Мукьвал йисара ина къизил хкудунин кардив эгечӀда. И карди лезги чилер тӀебиатдин серветралди бул тирди мад гъилера субутзава [6]. Дагъустандин Гьукуматдин Архивдин материалра къалурнавайвал, XIX асирда Къуруш Къафкъаздин виридалайни девлетлу хуьр тир. 1886-йисуз ина 3 агъзур балкӀанар, 5 агъзур калер, 92 агъзурдалай гзаф хипер авай. 1907-йисуз ина лапагрин кьадар 194 агъзурдав агакьнай. Хуьруьхъ 50-далай гзаф яйлахар авай [7].

2010 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 826 касди уьмуьр гьалзавай [8]. 2002 йисан малуматрив кьурвал хуьре 804 касди уьмуьр гьалзавай [9]. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Къуруш хуьруьн агьалияр 4 760 кас тир. [10]

Къурушрин эгьлияр сихилриз пай жезва ибур: Гьилевар, Хайитакьар, Тетацар, Фалакьар, Къызырар, Хъртар, Мисрияр, Къуьлдуьрар, Авурар, Занговар, Гьебешар, ЧӀулавар я.


И макъала гьеле гьазур туш. Тавакъу ийида, и макъала хъсанарна проектдиз куьмек це.