Къуруш
 Хуьр
|
.svg)
Къуруш, ЦӀуру Къуруш (урус. Куруш, Старый Куруш) — Дагъустан республикадин Докъузпара районда авай, «Къуруш» хуьруьнсоветдик акатзавай кьакьан сувун хуьр. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь ва сад тир хуьр я.
Гьуьлуьн дережадилай 2560 метр вине авай Къуруш хуьр, вири Европада, Урусатдани Къавкъазда виридалайни кьакьанда авай агьалийрин пункт я [1][2][3][4][5]. ГьакӀни, Урусат Федерациядин виридалайни кьибледа авай агьалийрин пункт я. Къуруш хуьряй альпинистри КичӀен сув (4466 м), Гъуцар сув (4150 м) ва Яру сув (3925 м) суварин кукӀварал хкаж жезва.
География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Хуьр Дагъустан Республикадин Докъузпара райондин юкьван пата, Гъуцар сувун кьиблединни - рагъэкъечӀдай патан гуьнеда, ЧӀехивацӀун дугунда, райондин юкь тир Усугъчай хуьрелай 5 км яргъал чка кьунвайди я. Къуруш санлай 9 суву - Шалбуздагъ суву, Яру суву, КичӀен суву, Нисен суву, гьакӀни Гедик (Базардуьзуь), ТӀурфан, Рагъдан, Вахчаг, Мулар хьтин сувари элкъуьрна юкьва тунва.
Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
XIX виш йисуз Къуруш хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Докъузпарадин наибвалдиз талукь тир. Кьилдин Къуруш хуьруьнжемят туькӀуьрзавай.
XIX виш йисан сифте кьилера Семён Броневскийди кхьейвал, Иранди ва Россияди кьуркьушум лезгийрин Къуруш хуьряй къачузвай. И хуьруь гьакӀни вири Къафкъаз кьуркьушумдалди таъминарзавай. Гила Къурушдал къизилдин чӀехи игьтиятар авайди тайин хьанва. Мукьвал йисара ина къизил хкудунин кардив эгечӀда. И карди лезги чилер тӀебиатдин серветралди бул тирди мад гъилера субутзава [6]. Дагъустандин Гьукуматдин Архивдин материалра къалурнавайвал, XIX асирда Къуруш Къафкъаздин виридалайни девлетлу хуьр тир. 1886-йисуз ина 3 агъзур балкӀанар, 5 агъзур калер, 92 агъзурдалай гзаф хипер авай. 1907-йисуз ина лапагрин кьадар 194 агъзурдав агакьнай. Хуьруьхъ 50-далай гзаф яйлахар авай [7].
Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
2010 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 826 касди уьмуьр гьалзавай [8]. 2002 йисан малуматрив кьурвал хуьре 804 касди уьмуьр гьалзавай [9]. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Къуруш хуьруьн агьалияр 4 760 кас тир. [10]
Къурушрин эгьлияр сихилриз пай жезва ибур: Гьилевар, Хайитакьар, Тетацар, Фалакьар, Къызырар, Хъртар, Мисрияр, Къуьлдуьрар, Авурар, Занговар, Гьебешар, ЧӀулавар я.
ТӀвар-ван авай ксар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Гьажиев Межид Жирасан хва (1929–1985) — машгьур лезги кхьираг ва таржумахъан.
- Гьажиев Малик Жирасан хва — лезги шаир ва кар алакьдай муаллим.
- Мурадов Ибрагьим Демиран хва — лезги шаир ва журналист.
- Мурадов Шагь-Эмир Билалан хва — лезги шаир. Дагъустандин АССР-дин халкьдин шаир.
- Къарибов Нариман Алибеган хва — лезги шаир.
- Къуруш Мегьамед (Гьажиев Мегьамед) — лезги шаир ва драматург.
- Фаталиев Кьасум Оружан хва — лезги шаир, сатирик.
Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- ↑ Библиотекарь.ру
- ↑ Официальный сайт Президента Республики Дагестан Архивация 24 апрель 2012 йисан.
- ↑ Outdoors.ru — Мир путешествий и развлечений
- ↑ Турометр — социальная сеть туристов Архивация 6 ноябрь 2011 йисан.
- ↑ Агентство путешествий(кьейи элячӀун)
- ↑ Къурушдал къизил хкудда Архивация 3 сентябрь 2016 йисан.
- ↑ Дагъдин хуьре шегьердин къулайвилер Архивация 18 декабрь 2016 йисан.
- ↑ 11. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений. Итоги Всероссийской переписи населения 2010. Том 1. Численность и размещение населения. Росстат (2012). Архивация 1 июнь 2012. Ахтармишун 16 апрель 2012.
- ↑ Докъузпара район. ФЛНК
- ↑ ДОКУЗ-ПАРИНСКОЕ НАИБСТВО (1886 г.)
ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Докъузпара райондин официал сайтуна Къуруш хуьруькай малуматар Архивация 21 октябрь 2019 йисан.
- «Лезгияр» сайтуна Къуруш хуьруькай малуматар
- Куруш. Часть II (Специальный репортаж) (урус)
И макъала гьеле гьазур туш. Тавакъу ийида, и макъала хъсанарна проектдиз куьмек це. | ||
|---|---|---|
| Администрациядин юкь |  | |
| Хуьрер | Авадан • Гандурар • Демирар • Керимханар • Кьвалар • Кьилер • Къалажух • Къара Куьре • Къуруш • Мискискар • Миграгъар • Текипиркент • ЧӀулавар • ЦӀийи Къара Куьре • Эсетар
| |
| Хуьруьнсоветар | «Авадан» •
«Кьилер» • «Миграгъ» • «Къалажух» • «Къара Куьре» • «Къуруш» • «Мискискар» • «ЦӀийи Къара Куьре» • «Усугъчай» | |