Мегьти-улу ханвал
Мегьти-улу ханвал — XVII–XIX виш йисарин къене Дагъустанда хьайи къумукьрин гьукумат я. Адак Манас вацӀун кӀама авай 13 хуьрер акатзавай.
Ханвилин агьалидин чӀехи пай къумукьар, тӀимил пай — аварар тир.
Мегьти-улу ханвал XVII виш йисуз Тарки шамхалвал чкӀайдалай кьулухъ арадал атанай. Адан тӀвар вичин бине кутур Къара-Мегьти тӀвар алай инсандихъ галаз алакъалу тирди малум я. Сифте яз Къара-Мегьти Аймаки хуьре секин хьанай, гуьгъуьнлайни Мегьти-улудин ханрин пачагьд-кӀвал Агъа Женгутай хуьруьз тухванай.
1741 йисуз Мегьти-улу ханвилин гьаким тир Агьмед-ханан кьушунди Женгутайдин мукьвал алай Аймаки кӀама Надир-шагьан аскерар яна кукӀварнай. Дагъустандин тарихда Агьмед-ханан тӀвар Ирандин агрессиядин аксиниз къати кьулухъди румар гайи шанил хьиз акъатнай ва Андалал ягьунра ам кьушунрин регьбер хьанай. Идан паталай Турциядин султӀан I-й Магьмуда адаз «мир-и миран» (яни генерал) тӀвар ганай.
1867 йисуз Мегьти-улу ханвилин эхиримжи хан тир Рашид-хана вичин хивяй вири ихтиярар ва везиваяр акъуднай ва ханвал Урусатдин империядин Темир-Хан-Шурадин округдик акатнай.
Ханвилин регьберар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- Къара-Мегьти (сифте тӀвар 1590 йисуз кьунва)
- Агьмет-хан I (сифте тӀвар 1637 йисуз кьунва)
- Мегьти II (XVII виш йисан юкьвар)
- ПӀир-Мугьаммад (XVII виш йисан сифте кьилер)
- Мегьти III
- Агьмед-хан II (1735—1749)
- Мехти IV (1749—1773)
- Али-СултӀан (1773—1807)
- Агьмедхан Аджи-хан (? — 1796)
- Гьасан-хан (1809—1818)
- Агьмед-хан (1820—1843)
- Нух-Бике (1843—1855)
- Ибрагьим-хан (1855—1859)
- Рашид-хан (1859—1867)
Эдебият
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- Мехтулинское ханство в Энциклопедии Дагестана
- Ахмед-Хан Мехтули
- Н. В. Сычев «Книга династий» — Москва: «АСТ» — «Восток-Запад», 2008. ISBN 978-5-17-032495-8