ЖикӀи (лат. Rosa, урус. Шиповник) - гзаф йисарин цацар алай набататрин жинс, кьакьанвилелни 2 метр кьван жеда.
Дарманар авун патал адан емишар кӀватӀда, чебни хъуьтӀуьн мекьер тахьанмаз, кулунал хъсан битмиш хьанвай вахтунда. Бязи вахтара дарманар авун патал адан дувуларни кардик кутада.
ЖикӀияр сушилкайра 80-85 градусдин чимивиле кьурурда.
Абурун дарманрихъ ихьтин къуват ава:
- туькьуьл, цвар акъуддай
- дакӀур чкаяр сагъар хъийидай
- склероздиз (рикӀелай алатдай азардиз) акси
- иви лахта ийидай
- беден мягькемардай
- хуквадинни ратарин кӀвалах къайдадик хьуниз куьмекдай
- цинготдиз акси ва беденда затӀарин дегишун (обмен веществ) къайдадик кутадай
- тӀуьр затӀар цӀуруруниз, иливаруниз куьмекдай
- гормонринни ферментрин синтез гужлу ийидай
- чӀур хьанвай клеткаяр чкадал хкидай
- бедендиз къецяй гузвай чӀуру таъсирар акъвазардай
- дамаррин къерехар мягькемардай
- шекердин диабет акатай чӀавуз ивидик квай глюкозадин кьадар тӀимилардай
- ивидин давление хкаж хьайила, ам тӀимилар хъувун патал
атеросклероз авайла
- витамин "С" беденда тӀимил хьайила, ам артухарун патал
- хуквадинни ратарин азарар арадал атайла
- жигерар, чӀулав лекь, туькьуьлдин кисе, цварадин кӀвал азарлу хьайила
- беденда инфекция гьатай чӀавуз
"С" ва "Р" витаминар тӀимил хьайила
- вилерин азар авайла
- иви фин акъвазарун патал
- диатез, лучевой азар авайла ва иви тӀимил хьайила
- цварадин кӀвале къванер хьайила
- цистит авайла
- кпулар акатайла
- ваннаяр авун патал жикӀидин валарин дувулрин гьалимади куьмекда.
ЖикӀийрин цилерикай гьазурай чӀем кардик кутада:
- хирера хъиткьерар арадал атайла
- хамунин азарар квайла
- кӀвачерин зангар азарлу хьайила
- гьакӀни хер аваз ратарин кӀвалах чӀур хьайи чӀавуз клизмаяр авун патал.
ДуркӀунра, цварадин кӀвале къванер авайла, абур тӀарвал авачиз акъудун патал жикӀийрин (емишрин) чкалрикайни менфят къачуз жеда.
Промышленностда жикӀидин емишар кваз гзаф дарманар гьазурзава: жикӀидин чӀем - холосас, каротолин, витаминар квай сиропар, таблеткаяр ва чай.
ЖикӀидин гьалима тинидик кутазва: гьазурзавай фак аскорбин кислота ва минерал кьелерин ери девлетлу авун, фан ери, винел пад, адан тӀеквенар, хъуьтуьлвал хъсанарун патал. ГьакӀни фан дад, атирдин ни галай хьиз, хъсан жеда, фу гзаф вахтунда баят тахьана амукьда.
ЖикӀийрин гьалима консервияр, мурабаяр, джемар, мижеяр ийидайлани кардик кутада.
ЖикӀийри беденда цур, кобальт ва селена артухарда.
- Лукьман Асланов «Дарманар квай набататрин сирер»
 ЖикӀияр |
|---|
Алакъавах • Алванар (арбаяр) • Алгъандцуьк • Алуча • Алчудунар • Анар • Андуз • Афни (арфунаг)• Бадам • Бадамжан • БатӀраяр • Биян • Бубуяр • Буран • Буьндуьгуьр (буьшкӀуьн, буьшлуьнкӀ) • ВакӀан канаб • Верг • Верхитар • Вершитар • ВилицӀикӀер • Газар • ГалкӀацар • Гатун хали • Гергер • Гийинтар (Гигинтар) • Гирав (кудакьачӀ) • Гъвергъвер • Гъвершитар • Гъегъелар • Гьетрецуьк (матӀан) • Гъулцитар • Гъутугъуд • ГьажикӀа (гьажибугъда, шагьбугъда) • Гьармулаяр • Гьелбеяр (гьилибаяр, вишсебеб, чайдцуьк, чайдкьал) • Гьуьлуьн келем• ДакӀурар • Дамардпеш (жуьдгъвел) • Данакъиран • Дарчин • Деведцаз • ДекурквачӀ • Дили • ДуркӀундин чай • Дуьгуь • Енгецуьк • Жанавурдин векь • ЖикӀияр • Жинжибармак • Жум • Зарда • Зарзарар • Зегьреяр (ханбигид хъач, сухван хъач) • Зейтун • Зенгияр (кукупӀдин цуьк) • Зигилар • Ивигар (набатат) (яранкьалар)• Игидтар • ИкӀи (биян)• Инаб • Инжи (пудракьей) • Инжил • Истивут • Иферар • Йиги (йигидул, игди, вакӀан кӀирияр) • Кагьу • Калинмез • Канаб • Картуф • Келем • Кикенар• Кицик • Куг (набатат) • Кудахъач • КукупӀдин накъвар (ширишар) • Кулункьалар • КурквачӀ • Куркурар • Куш (пиф) • Къабах (буран) • Къав чага • Къавах • Къагьве • Къазрапац (тапан некьияр) • Къажал • Къалгъан • Къалчамаг (эленз) • Къарагъаж • Къараткен • Къарачип (чӀулавкьал) • Къарби • Къарникъуз (бебелук) • Къвакъва • Къев (цӀихрих, шлам) • Къени кицик • Къижи • Къизидгуьл (марвар) • Къизилдувул • Къулах (бейшуьткьвер) • Къунж (спах) • Къуьл • Къуьрен емиш • Кьифрехарар • Кьурукьалар • Кьурушар (къабришар, хурлиншар) • КӀаламар (къирхдуьгуьм, надриш) • КӀанчӀаганар • КӀаштӀабан (псидтум) • КӀвегьег • КӀеленмез • КӀерец • КӀешниш • КӀирияр • КӀуьркӀуьл • Лаврав • Лали • Ламраяпар • Мажв (мачвар, менжер) • Макъ • Маймундин ичер (чӀуру партахалар) • Марв • Марцар (кицӀин цӀипицӀар, кицӀин рацӀар) • Махпурцуьк • Машмаш (къенси) • Машмашцуьк • Мегъв • Мере (ферефук) • Мерекупар • Мержемек • Мертер • Миргигъалар • Михек • Мурсар (эвелукар) • Мух • Муьтквер (зигилтар, ялавтар) • Наргиз • НахутӀ • НацӀ • НекӀедхъач (некхъач, псисар) • Нехв • Ниницуьк • НуькӀревилер • Памидур • Паркьул • Парс • Пехърецуьк • Пехъречанг • ПехъречичӀек • Пехърехали (къакъацӀ, кевер) • Пил • Пирер (легъер) • Пипинтар • Плидцуф • Псияр • Пудпеш • Пурни (чидрикь, спӀра, шанат, сирисамбал) • Пурнух • ПӀини • Ракъинцуьк • Рейгьан • Рекьедтар (рекьешта) • Рипераг (мукӀраг, купулцаз) • Рипирипер • Ругъунар • Сармашугъ • Сафрахъач • Седефган • Сенжефил • Серг • СеркӀв (кирф, къерф) • Сил • Сирсилар • Синер• Суванцуьк (камбарцуьк, кӀунтӀацуьк) • Суьрме • Таквар • Такъар (такунар, цулуяр) • Тамун як • Тархун • Темезхан • Тереяр • Терефулар (жуванар) • ТупӀутӀаяр • Турп (кьа) • ТӀангуяр • ТӀапӀасар (тамун некьияр) • ТӀенгир • УрусцуькӀ • Успагьан • Фартар • Ферар (сурар) • Хал • Хали • Хамзарар • Харар (пахлаяр, цӀарни) • Харх (тамун харх) • Хархал • Хархар • Хархунаг • Хатрут • Хват • Хвешхвеш • Хиренпеш • ХумбукӀ • Хумрав • Хъархъ • Хъипикьар • Хъипен • Хъуртахъач (гитӀ, селме, хьетӀ) • Хьвехьвер • Хьелхел • Хьирхьам • Хъипицуьк (дуьдгъверцуьк) • Хьуьтуьк • Цагъамар • Цазцуьк (ламракикер) • Цинцуьк • Цири • Цирипул • Цурунпеш • Цуцунтар • ЦуькӀ • ЦӀанар • ЦӀангур • ЦӀантарар (къветрекьалар, кьуртухъар, къанжукьар) • ЦӀахатӀар • ЦӀвелинтар • ЦӀегьрекарч (таразунд хъач) • ЦӀегьрекьа • ЦӀелуьк • ЦӀирицӀар • ЦӀиртӀераг • Чайдин векь • Чандар • Чивир (явдан, ригевекь, цупӀурвекь, къилчихвекь) • Чиладагъ • Чинар (шишкъавах) • ЧичӀек • Чумал • Чуьхвер • ЧӀаф • ЧӀафарар • ЧӀижрецуьк (варвардцуьк) • ЧӀереяр • ЧӀулав турп • ЧӀуран ич • ЧӀуру верг • ЧӀуру ич • ЧӀуру хват • ЧӀуру цирицӀар • ЧӀутрацуьк • ЧӀухлумпӀар • Шабалт (цӀанбул) • Шарчикьалар • Шемдеганар • Шефтел (гугъри) • Шивит • ШирванпӀини (алабали, вишни) • Шугъултар • ШутӀратар (мерв) • ШутӀрацуьк • Шуьмягъ • Эвелукар (мурсар) • Эферар • Юргъунар • Явакьан • Явшан (туькьуьлкьал, рекьекьуьл) • Ялтан • Яманчуп • Яралма (чилин ичер) • Яру ини • Ярукулар • Яру чугъундур
|
