ЦӀегьрекрчар
ЦӀегьрекарч (лат. Bídens tripartíta, урус. Череда трёхраздельная) — са йисан набатат я.
ЦӀегьркрчарин кьакьанвал 90 сантиметрдив агакьда. Халкьди «цӀегьрен крчар» гьавиляй лугьузва хьи, адан тум-тварар, сад-садак ккӀана, килигайла, гьакъикъатдани цӀегьрен крчариз ухшар яз аквада.
Дарман авун патал адан сифте акьалтзавай пешер вичи цуькзавай ва адал тӀурар акьалтзавай вахтунда атӀуда. Чебни лап вини кьилер ва къваларивай экъечӀавай таза хилер, яргъивални 15 сантиметрдинбур хьана кӀанда. Винел къав алай чкадик, мукьвал-мукьвал хкуьриз, кьурурда.
ЦӀегьрекрчарин дарманрихъ ихьтин къуват ава:
- цвар, гьекь, туькьуьл акъуддай
- хирер, дакӀур чкаяр сагъар хъийидай
- тӀал секинардай
- агъургъан тегъидай
- иви лахта нйидай
- антисептик
- затӀарин дегишрун хъсанардай
- иштягь ачухардай
- чӀулав лекь ва туькьуьлдин кисе азарлу хьана, тӀуьр затӀар бедендивай гьялиз, иливриз тежедай чӀавуз куьмекдай
- экзема хкуддай
- хамунин азарар сагъардай
- аялрикай рахитдин азар хкуддай
- артрит акатайла, куьмекдай
- жигеррин азарар акатайла, витаминар артухардай
- ратара хер квай колитар арадал атайла, абур сагъар хъийидай.
Агъургьандиз акси дарман яз, череда девясилдин дувулрик, паркьулдик, гьелбейрин хъчадихъ галаз, беневшадин цуькверик, гьетрецуькдик, вакӀан кӀирийрин хилерик ва цӀирицӀрик кваз кардик кутада. Ихьтин дарман хъунни ийида, бедендин винел патан дарман язни кардик кутада.
Буьвелар атайла, цӀегьрекарч, брусникадин пешерик кутуна, къаришма яз кардик кутада, какадарни барабардаказ авуна кӀанда.
- Лукьман Асланов «Дарманар квай набататрин сирер»
 ЦӀегьрекарч |
|---|
Алакъавах • Алванар (арбаяр) • Алгъандцуьк • Алуча • Алчудунар • Анар • Андуз • Афни (арфунаг)• Бадам • Бадамжан • БатӀраяр • Биян • Бубуяр • Буран • Буьндуьгуьр (буьшкӀуьн, буьшлуьнкӀ) • ВакӀан канаб • Верг • Верхитар • Вершитар • ВилицӀикӀер • Газар • ГалкӀацар • Гатун хали • Гергер • Гийинтар (Гигинтар) • Гирав (кудакьачӀ) • Гъвергъвер • Гъвершитар • Гъегъелар • Гьетрецуьк (матӀан) • Гъулцитар • Гъутугъуд • ГьажикӀа (гьажибугъда, шагьбугъда) • Гьармулаяр • Гьелбеяр (гьилибаяр, вишсебеб, чайдцуьк, чайдкьал) • Гьуьлуьн келем• ДакӀурар • Дамардпеш (жуьдгъвел) • Данакъиран • Дарчин • Деведцаз • ДекурквачӀ • Дили • ДуркӀундин чай • Дуьгуь • Енгецуьк • Жанавурдин векь • ЖикӀияр • Жинжибармак • Жум • Зарда • Зарзарар • Зегьреяр (ханбигид хъач, сухван хъач) • Зейтун • Зенгияр (кукупӀдин цуьк) • Зигилар • Ивигар (набатат) (яранкьалар)• Игидтар • ИкӀи (биян)• Инаб • Инжи (пудракьей) • Инжил • Истивут • Иферар • Йиги (йигидул, игди, вакӀан кӀирияр) • Кагьу • Калинмез • Канаб • Картуф • Келем • Кикенар• Кицик • Куг (набатат) • Кудахъач • КукупӀдин накъвар (ширишар) • Кулункьалар • КурквачӀ • Куркурар • Куш (пиф) • Къабах (буран) • Къав чага • Къавах • Къагьве • Къазрапац (тапан некьияр) • Къажал • Къалгъан • Къалчамаг (эленз) • Къарагъаж • Къараткен • Къарачип (чӀулавкьал) • Къарби • Къарникъуз (бебелук) • Къвакъва • Къев (цӀихрих, шлам) • Къени кицик • Къижи • Къизидгуьл (марвар) • Къизилдувул • Къулах (бейшуьткьвер) • Къунж (спах) • Къуьл • Къуьрен емиш • Кьифрехарар • Кьурукьалар • Кьурушар (къабришар, хурлиншар) • КӀаламар (къирхдуьгуьм, надриш) • КӀанчӀаганар • КӀаштӀабан (псидтум) • КӀвегьег • КӀеленмез • КӀерец • КӀешниш • КӀирияр • КӀуьркӀуьл • Лаврав • Лали • Ламраяпар • Мажв (мачвар, менжер) • Макъ • Маймундин ичер (чӀуру партахалар) • Марв • Марцар (кицӀин цӀипицӀар, кицӀин рацӀар) • Махпурцуьк • Машмаш (къенси) • Машмашцуьк • Мегъв • Мере (ферефук) • Мерекупар • Мержемек • Мертер • Миргигъалар • Михек • Мурсар (эвелукар) • Мух • Муьтквер (зигилтар, ялавтар) • Наргиз • НахутӀ • НацӀ • НекӀедхъач (некхъач, псисар) • Нехв • Ниницуьк • НуькӀревилер • Памидур • Паркьул • Парс • Пехърецуьк • Пехъречанг • ПехъречичӀек • Пехърехали (къакъацӀ, кевер) • Пил • Пирер (легъер) • Пипинтар • Плидцуф • Псияр • Пудпеш • Пурни (чидрикь, спӀра, шанат, сирисамбал) • Пурнух • ПӀини • Ракъинцуьк • Рейгьан • Рекьедтар (рекьешта) • Рипераг (мукӀраг, купулцаз) • Рипирипер • Ругъунар • Сармашугъ • Сафрахъач • Седефган • Сенжефил • Серг • СеркӀв (кирф, къерф) • Сил • Сирсилар • Синер• Суванцуьк (камбарцуьк, кӀунтӀацуьк) • Суьрме • Таквар • Такъар (такунар, цулуяр) • Тамун як • Тархун • Темезхан • Тереяр • Терефулар (жуванар) • ТупӀутӀаяр • Турп (кьа) • ТӀангуяр • ТӀапӀасар (тамун некьияр) • ТӀенгир • УрусцуькӀ • Успагьан • Фартар • Ферар (сурар) • Хал • Хали • Хамзарар • Харар (пахлаяр, цӀарни) • Харх (тамун харх) • Хархал • Хархар • Хархунаг • Хатрут • Хват • Хвешхвеш • Хиренпеш • ХумбукӀ • Хумрав • Хъархъ • Хъипикьар • Хъипен • Хъуртахъач (гитӀ, селме, хьетӀ) • Хьвехьвер • Хьелхел • Хьирхьам • Хъипицуьк (дуьдгъверцуьк) • Хьуьтуьк • Цагъамар • Цазцуьк (ламракикер) • Цинцуьк • Цири • Цирипул • Цурунпеш • Цуцунтар • ЦуькӀ • ЦӀанар • ЦӀангур • ЦӀантарар (къветрекьалар, кьуртухъар, къанжукьар) • ЦӀахатӀар • ЦӀвелинтар • ЦӀегьрекарч (таразунд хъач) • ЦӀегьрекьа • ЦӀелуьк • ЦӀирицӀар • ЦӀиртӀераг • Чайдин векь • Чандар • Чивир (явдан, ригевекь, цупӀурвекь, къилчихвекь) • Чиладагъ • Чинар (шишкъавах) • ЧичӀек • Чумал • Чуьхвер • ЧӀаф • ЧӀафарар • ЧӀижрецуьк (варвардцуьк) • ЧӀереяр • ЧӀулав турп • ЧӀуран ич • ЧӀуру верг • ЧӀуру ич • ЧӀуру хват • ЧӀуру цирицӀар • ЧӀутрацуьк • ЧӀухлумпӀар • Шабалт (цӀанбул) • Шарчикьалар • Шемдеганар • Шефтел (гугъри) • Шивит • ШирванпӀини (алабали, вишни) • Шугъултар • ШутӀратар (мерв) • ШутӀрацуьк • Шуьмягъ • Эвелукар (мурсар) • Эферар • Юргъунар • Явакьан • Явшан (туькьуьлкьал, рекьекьуьл) • Ялтан • Яманчуп • Яралма (чилин ичер) • Яру ини • Ярукулар • Яру чугъундур
|
