Лезги чIалар

Лезги чIалар
Таксон:	хел
Статус:	вирида кьабулнава
Ареал:	Кьиблепатан Дагъустан, Кеферпатан Азербайжан
Рахазвайбурун вири санлай кьадар:	1 миллион кьван
Классификация
Категория:	Евразиядин чӀалар
Сино Къавкъаздин макро хзан (гипотеза) Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан (вирида кьабулнавач) Нах-Дагъустан чIаларин хзан
Квай чӀалар
Пай жезва:	кьуд агъа группайриз пай жезва
ЧӀаларин кодар
Файл:File:LEKIA.jpg

Лезги чIалар — Нах-Дагъустан чIаларин хзандик акатзавай чIалан группа. Лезги чIаларик 4 агъа группаяр ва 10 чIал акатзава. Группадин чIаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар 1 миллион кьван я. Лезги чIалар гегьенш хьанвай бинедин чилер: Кьиблепатан Дагъустан ва Кеферпатан Азербайжан я. Амма, и группадин чIаларин ареалда урбанизациядин, яни хуьрерай шегьерриз куьч хьунин процесс гзаф вилик фенвайвиляй и число гьар йисуз агъуз жезва. Вучиз лагьайтIа шегьерриз куьч жезвайбурун гзафбуруз хайи чIалар герек къвезвач ва абур аста-аста арадай акъатзава.

Социолингвистика илимдин фикирдалди, лезги чIалариз чIехи тафават авай статус хас я. Месела, вич лезги чIалал 700 000 кьван кас рахазватIа, арчи чIалал 970 агакьана анжах са суван Арчи хуьруьн агьалияр рахазва.

Группадик акатзавай чIалар

• агъул чIал
• агван чIал †
• арчи чӀал
• будугъ чIал
• лезги чIал
• рутул чIал
• табасаран чIал
• уди чIал
• хинелугъ чIал
• хъирицI чIал
• цIахур чIал

ЧIаларин генетик классификация

РагъэкъечIдай патан агъа группа — агъул чIал, лезги чIал, табасаран чIал.

• РагъакIидай патан агъа лезги группа — рутул чIал, цIахур чIал.
• Кьиблепатан лезги агъа группа — будугъ чIал, хъирицI чIал.
• Арчин агъа группа — арчи чIал.
• Удин агъа группа — удин чIал, агван чIал.
• Хинелугъ агъа группа — хинелугъ чIал.

Литература

• Алексеев М. Е. Вопросы сравнительно-исторической грамматики лезгинских языков. Морфология. Синтаксис. М., 1985.
• Зaгирoв В. М. Истoричeскaя лeксикoлoгия языкoв лeзгинскoй группы. Махачкала, 1987.
• Талибов Б. Б. Сравнительная фонетика лезгинских языков. М., 1980.