ЧӀутрацуьк

ЧӀутрацуьк

ЧӀутрацуьк (лат. Matricária, урус. Ромашка) — гзаф ийсарин векьин хъач я, тандал гзаф хилер жеда. Адан кьакьанвал 35 сантиметрдив агакьда. Вични тӀулара, салара, кӀвалерин къваларив экъечӀда. Ам Урусатда, Дагьустанда, Къавкъазда, РагъакӀидайпатан Сибирда, РагъэкъечӀдайпатан Сибирда, Юкьван Азияда, Яргъа РагъэкъечӀдайпата гьалтда. ЧӀутрацуькверихъ гзаф жуьреяр ава, амма азарлуяр сагъар хъувун патал абурукай кьве жуьрединбур кардик кутазва: аптекдин чӀутрацуьквер ва хъсан атирлу ни къведай, мецер галачир чӀутрацуьквер. ЧӀутрацуьк — 20 кьван биологиядин жуьреяр сад йизвай набатат я.

Химиядин туькӀуьрун

Аптекдин чӀутрацуькдин цуькверинни кӀукӀварин къене эфирдин чӀем, азулен, антемисдин кислота, гликозидар авайди я.

Кардик кутун

Медицинада

ЧӀутрацуькверин дарманди:

• незвай хуьрек цӀурурдай органриз куьмек гуда,
• туькьуьл (ахцегь нугъатдалди чӀук) авай куркурдив (киседив) хъсандиз кӀвалахиз тада, тӀуьр затӀар ратара цуру хьана, чӀирчӀир акъатдайла, сагъар хъийиз куьмекда
• ратарал таб акьалтай вахтара (спазм) таб алудиз, хъсандиз нефес къачуниз куьмекда
• рикӀин кӀвалах гуьнгуьна хутада,
• кьилин мефтӀедиз физвай дамар гьяркьуь ийида
• регенерацидин, яни арадал къвезвай, артух жезвай азардиз кьецӀ гуда.

ЧӀутрацуькверикай гьазурзавай дарманрихъ ихьтин хъсан патар ава:

• абуру дакӀвазвай чкайриз акси таъсир гуниз,
• тӀазвай чкайрин тӀарвал квадаруниз,
• туькьуьл авай киседа туькьуьл акъудуниз,
• хуралай балгъан регьятдиз алатуниз,
• хер хьанвай чкадай иви атун акъвазаруниз куьмекда,
• къен ракъурдай дарман язни ишлемишзава,
• беденда гьекь гужлуз акъатуниз,
• агъургъан арадал татун патал,
• бедендик фул акатдайла, зурзун акатдайла,
• бязи органрал таб акьалтдайла, ам алудиз куьмекда,
• секинардай таъсирни ийида.

ЧӀутрацуькверикай ийизвай дарманри ихьтин азарризни куьмек гуда:

• хуквадинни ратарин кӀвалах зайиф хьайила
• чӀулав лекьин кӀвалахни туькьуьл авай киседин кӀвалах къайдадикай хкатайла
• дуркӀунрин азар
• нервияр чӀур хьайила,
• кпулдин азар галукьайла,
• бязи чкаяр дакӀурла,
• хамунин азарар арадал атайла,
• нефес чӀугвадай органар азарлу хьайила,
• бубасилдин (кесмедин) азар арадал атайла,
• туьтер тӀадай хума (ангина) галукьайла,
• дуьз рад азарлу хьайила ва икӀ мад.

Косметологияда

ЧӀутрацуьквер гегьеншдиз косметологияда кардик кутазва. Абурукай дарманар квай ятар, дармандин цяй кьежирай ппекер (примочкаяр), беден, чин гуьрчегарун патал мацар, косметикадин мурк, хъуьтуьл, цӀалцӀам хьун патан чиниз, гъилериз ядай мацар, чӀарарин ранг къизилдинди, хам назикди хьун патал кремар гьазурзава.

Эдебият

• Лукьман Асланов "Дарманар квай набататрин сирер"