Смугъулар (Ахцегь район)

И терминдин муькуь манаярни ава, килига: Смугъулар.

Хуьр Смугъулар урус. Смугул Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Ахцегь Хуьруьнсовет «Смугъулрин» Статус Хуьр 1839 йисалай АП-дин кьакьанвал 1259 м Агьалияр ↘ 538 кас (2010) Миллетар лезгияр Динар суни - мусурманар Чпи-чпиз гузвай тӀвар смугъулжуь Сятдин чӀул UTC+3 Телефондин код +7 87263 Почтунин индекс 368743 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 206 865 001 Хуьруьн шикилар www.odnoselchane.ru Космосдай акунар www.wikimapia.org Магьачкъала Ахцегь Смугъулар Ахцегь Смугъулар

Смугъулар (урус. Смугул) — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай хуьр. «Смугъулрин» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я.

География

Хуьр Ахцегь райондин юкьван пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 12 км яргъал, Ахцегь вацӀун эрчӀи къерехдал ала.

Смугъулар гуьгъуьнин тарихдин мягьлейриз пай хьанва: АспӀашар, КӀепӀер, Къантасар.

Хуьруьн къваларив гвай чӀурар ва булахар: Чанах, ФечӀер ятах, КӀвар сув, Талук, Ягъар, Суван пад, Ярусув, Бугъаз кӀаш, Вине чӀур, Микьий, КӀветӀер, Къватар булах, Ягъудин булах, Гъуьйи латар.

Тарих

Хуьруьн бине кутур дуьз тарих малум туш. XVII виш йисалай 1839 йисал кьван хуьр Ахцегьпарадин азад жемиятдин «Ахцегьпара - 1» хуьруьн жемиятдик квай. 1736 йисуз Смугъулра мискӀин эцигнай. МискӀиндин цлал араб чӀалал агъадихъ галай кхьин ала: «И бахтавар мискӀин туьхкӀуьр хъувунвайбур гьахъ кӀандай ва хъсанвал ийизвай Смугъулрин жемятдин агьалияр я, гьа йисуз Сурхай хан ва Умма хан Къубадиз атана хуьрериз цӀай яна курнай ва гьакӀни Мискискар хуьр чукӀурнай. Цларни Хуьруьг хуьруьн устӀарри пайгъамбардин хижрадай, - адаз Аллагьдин салаватни саламар хьурай! - 1197 йисуз эцигнай. И кхьинар кхьейди Мугьаммадали, мискӀин эцигнавайбурни Муса, Ражаб ва Рамазан я.» 1796 йисуз Ахцегьпарадин къушунар, абурук Смугъулрин къушунарни гваз, къазикумухдин Сурхай-хан II - дахъ галаз санал урусрин генерал Булгакован къушунрин аксиниз, Къубадин Алпан хуьруьн мукьув хьайи ягъунра иштирак авунай, ина Смугъулрин фекьи Юсуф кьенай. Фекьи Юсуфан азабар квай кьиникай Смугъулра адан пӀирел алай араб кхьинри малумарзава.

1839 йисуз Смугъулар вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Ахцегьпара наибвалдиз талукь тир. Мичегь, Къучагъар ва Хълар хуьрерихъ галаз Смугъулрин хуьруьнжемятдик квай.

Агьалияр

Йисариз килигна Смугъулрин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	1886	2002	2010
Агьалияр	759	↘ 718	↘ 538

2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 538 касди уьмуьр ийизвай. Вири лезгияр, суни-мусурманар я.

Смугъулвияр агъадихъ галай сихилриз пай жезва: Ягьмеданбур, Кевисар, АлкӀашар, КӀепӀер.

ТӀвар-ван авай ксар

• Мурсал Алпан — машгьур лезги шаир.
• Мирзоев Назир Ширинбеган хва — лезги шаир.

ЭлячӀунар

• Ахцегь - Къурукал - Смугъул цин гунгарадин эцигунар(кьейи элячӀун)
• Ахцегь райондин сайтуна Смугъулрин хуьруьнсоветдикай малуматар(кьейи элячӀун)
• Ахцегь райондин официал сайт