Берлин

Шегьер
Берлин
нем. Berlin

Берлиндин шикилар


ТӀаратӀ	Герб
Берлин

Координатар:

52°31′00″ к. гь. 13°23′00″ р-э. я.^HGЯOL

Уьлкве:

Германия

Ччил

Берлин

Бургомистр

Клаус Воверайт

Бине эцигай тарих:

1307

Садлагьай тӀвар кьун:

1244

Статус йисалай:

1307

Майдан:

891,85 км²

ЯШЧ кьакьанвал:

34-115 м

Гьава:

юкьван гьалдин

Агьали:

3 520 031 кас. (2015)

Къалинвал:

3 947 кас./км²

Агломерация:

4 469 439

Сятдин чӀул:

UTC+1 (UTC+2)

Телефондин код:

+49 30

Почтунин индекс:

10001—14199

Автомобилдин код:

B

Сайт:

http://www.berlin.de/

Commons:

Berlin

Берлин (нем. Berlin) — Германиядин кьилин, виридалайни чӀехи кьадар ва агьалийрин сан-гьисаб авай шегьер я. ЕврогалкӀдин агьалийрин сан-гьисабдихъай Берлин кьведлагьайди (Лондондин гуьгъуьнлай) ва майдандихъай ам вадлагьайди я.

Берлин — ГФР-дик акатзавай 16 чиликай сад я. Ам Бранденбург чилин юкьва мукь кьунвайди, амма 1920 йисалай инихъ адак квайди туш. Шегьер Гьафел ва Шпрея вацӀарин къерехрал алайди я, гьавиляй адаз «Шпреядал алай Афинар» лугьуда.

1200-лагьай йисуз кьван гилан Берлин алай мукьал кьве алишверишдин хуьр — Кёльн ва Берлин — авай тир. Абуру шегьеррин ихтиярар мус къачунватӀа дуьз чидач. 1237-лагьай йисуз Куьлндин шегьеррин ихтияррин садлагьай сеферда тӀвар кьунва, Берлиндинбур — 1244-лагьай йисуз. 1307-лагьай йисуз садхьана шегьерри умуми шегьердин идара туькӀуьрна. 1400-лагьай йисуз садхьанвай Берлиндин агьалийрин сан-гьисаб 8000 кас тир. «Куьлн» лугьудай тарихдин тӀвар Берлиндин Нуйкуьлн райондин тӀварцӀи рикӀел хкизавайди я.

Берлин — Брандебург маркграфвилин/курфуьрвилин (1417-лагьай йисалай гатӀумна), Пруссиядин (Брандебург курфюрвални Пруссия герцогвал сад хьайидайлай кьулухъ) ва Германиядин империядин (ам арадал гъайидайлай кьулухъ) кьилин шегьер тир.

Дуьньядин кьведлагьай дяве акьалтӀайдалай кьулухъ, Ялтадин конференциядин къарарив кьурвал, шурадин оккупациядин зонадин чилеррал алай тиртӀани, Берлин кьуд винел пад къачур гьукуматди оккупациядин секторриз чара авуна. Са вахтунилай галкӀахъанрин пуд оккупациядин сектордикай РагъакӀидайпатан Берлин туькӀуьрна, адав кьетӀен гьукуматдин арадал атунин статус гвай тир, амма са шартӀни алачиз ам ГФР-дихъ кӀевиз галкӀанвай тир. Пара вахтунин къене Берлиндин секторрин арада са гьал ахъа юзун авай тир. Агьалияр рагъакӀидай патан секторриз катун атӀун патал ГДР-дин гьакиматди Берлиндин цал эцигуникай къарарар кьабулна, 1961-лагьай йисан 13-лагьай пахундилай кьулухъ гьа цла РагъакӀидайпатан Берлин элкъуьрна кьуна. Къайи дяведин кьилин лишанрикай сад тирди Берлиндин цал 1989 йисал кьван амукьна. Германия сад хьайидайлай кьулухъ 1990 йисуз адан кьилин шегьер цӀийиз сад хъувунвай Берлин хьана. 1994 йисуз аниз Бунндай президентдин администрация, 1999 йисуз — бундестагни федерал канцлердин идара федерал министрихъ галаз куьч хьана.

Алай чӀавуз Берлин — дуьньядин медениятдин юкь я. Им Европадин чӀехи улакьдин тӀвал я, гьакӀни туристар атунин сан-гьисабдал гьалтайла им континентдин виридалайни чӀехи шегьеррикай сад тирди. Берлиндин университетар, ахтармишдай институтарни музеяр вири дуьньядиз чида. Шегьерда шикилар чӀугвадайбур, дипломатарни пара иммигрантар яшамишзавани кӀвалахзава.