Братислава

Шегьер
Братислава
Bratislava


ТӀаратӀ	Герб

Координатар:

Уьлкве:

Словакия

вилаят (край)

Братислава вилаят

Регион:

Братислава вилаят

Приматор

Томаш Гудечек

Садлагьай тӀвар кьун:

907

Виликан тӀварар:

Пожонь, Пресбург, Прешпорок

Майдан:

368 км²

ЯШЧ кьакьанвал:

140

Гьава:

субтропикрин, зур кьурай

Агьали:

462 603 кас. (2012)

Къалинвал:

1171 кас./км²

Халкьар:

словакар (91,4 %), венграр (3,8 %), чехар (1,9 %), немцар (0,3 %), полякар, украинар

Динар:

католикар 56,7 %, атеистар 29,3 %, лютеранар 6 %, амайбур 4,7 %

Сятдин чӀул:

+1

Телефондин код:

+421 02

Почтунин индекс:

8XX XX

Автомобилдин код:

BA,BL

Сайт:

http://www.bratislava.sk/

Commons:

Bratislava

Братисла́ва (словак. Bratislava (/ˌbrætɨˈslɑːvə/ тахьайтӀа /ˌbrɑːtɨˈslɑːvə/); (1919-лагьай йисалди — Прешпорок тахьайтӀа Пре́шпорек, Prešporok, Prešporek), нем. Pressburg, Пре́сбург, венгр Pozsony, По́жонь, юкьван виш йисарра лат. Posonium, лат. Istropolis, Истрополис) — Юкьван Европада авай шегьер, Словакиядин кьилин шегьер я. Агьалияр — 462,6 агъ. кас^[1]. Шегьердин майдан — 368 кв. км.

Братислава уьлкведин виридалайни чӀехи шегьер я; Словакиядин политикадин, экономикадинни мединиятдин юкь я. Словакиядин Президент, Парламент ва Правительство алай чка. Братиславада са шумуд университет, музей, театр, галерей ва маса мединиятдинни кӀелунин идараяр ава^[2]. ГьакӀни кьилин шегьерда пара Словакиядин чӀехи компанийринни финансрин идарайрин штаб-кӀвалер ала.

Братислава вири дуьньяда кьилди сад тир маса уьлквейрихъ галаз арада масад авачиз сергьятрал алай кьилин шегьер я. Братислава Венгриядихъни Австриядихъ галаз сергьятрал ала. Братислава шегьердин Колчянская куьче патав гвай австриядин Китзее хуьруьн Альте-Нордзюд-Ландесштрассе куьчедиз элячӀзава, гьакӀни Венадин куьче австриядин Вольфсталь коммунадай тӀуз физвай Прессбург-штрассе куьчедиз элячӀзава. 1936-лагьай йисалди Братиславадай Венадиз шегьердин трамвайда аваз ыиз жезвай тир.

Братиславадин тарих маса уьлквейрин, миллетринни динрин зурба таъсирдихъ галаз галкӀанвайди тир, яни австриявийрихъ, венгриявийрихъ, германиявийрихъ, сербрихъ^[3], словакрихъ, чехрихъ, чувудрихъ галаз (миллетрин тӀварар алфавитдин къайдада ганва, таъсирдин дережадихъ туш)^[4]. Габсбургрин монархиядин виридалайни чӀехи хкажунин девирда^[5] Братислава Венгриядин кьилин шегьер тир (1541-1684-лагьай йисаррин арада).

География. Климат

Братислава Дунай вацӀун кьве къерехдал ала, ГъвечӀи Карпатрин ценерив. Шегьер арада масад авачиз Австриядихъни (2007-лагьай йисан 27 фундукӀ вацрал кьван Петржалка-Берг и Яровце-Китзее сергьятдин элячӀун кӀвалахзавай тир) Венгриядихъ (2007-лагьай йисан 27 фундукӀ вацрал кьван Русовце-Райка сергьятдин элячӀун кӀвалахзавай тир) галаз сергьятрив агалтзава.

Климат — континентдинди я, юкьван гьисабдалди йисан температура 10.6 ºС, юкьван гьисабдалди йисан къваларин кьадар — 565 мм. Юкьван гьисабдалди гьер вацӀран температура — −0,4 °C кьван я, Юкьван гьисабдалди чиле вацӀран температура — 21,3 °C. ХъуьтӀуьн чӀав — мекьивал, ламувални жив квайди я. Гад чимиди я, къати гарар квайди.

Братиславадин климат
Активвал къалурзавай лишан	Янв	Фев	Март	Апр	Май	Июнь	Июль	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Йис
Абсолют максимум, °C	19,8	19,1	25,0	30,3	33,4	36,3	38,2	39,3	34,0	30,0	21,3	17,9	39,3
Юкьван максимум, °C	2,7	5,1	10,3	16,7	21,8	24,9	27,5	27,0	21,7	15,6	8,2	3,3	15,4
Юкьван температура, °C	−0,4	1,2	5,5	11,0	16,0	19,1	21,3	20,7	15,9	10,4	4,9	0,7	10,5
Юкьван минимум, °C	−3,4	−2,3	1,3	5,4	10,2	13,4	15,4	15,0	11,0	6,1	1,8	−1,9	6,0
Абсолют минимум, °C	−24,6	−20	−15,1	−4,4	−2	3,0	7,0	5,0	−2	−8	−12	−20	−24,6
Къваларин норма, мм	39	37	38	34	55	57	53	59	55	38	54	46	565

Агьалияр

Административ паюн

Административ паюн — 5 мягьле (okres), 17 шегьердин пай (Mestská časť).

Административ патахъай Братислава 5 мягьледиз чара жезва: Братислава I (шегьердин юкь); Братислава II (рагъаэкъечӀдай патан паяр); Братислава III (кефердинни рагъаэкъечӀдай патан паяр); Братислава IV (рагъакӀидай патанни кефердин паяр); Братислава V (кьиблепатан паяр, Дунай вацӀун эрчӀи къерехдал алаййбур, гьабурун арада Петржалка — Юкьван Европада виридалайни инсанар къалин тир яшамиш жедай мягьле).^[6]

Вич-вичи идара авун патал шегьер 17 паюниз чара жезва, абуруз гьардаз чпин кьил (starosta) ва совет авайди я. Советдик акатзавай депутатрин сан паюнин чӀехивилелайни агьалийрин кьадардилай аслу я.^[7] Гьар пай шегьердин 20 кадастрдин чилин кӀусунив кьазва, арадай акъатун: Нове-Место — Нове Место ва Виногьрады кадастрдин чилин кӀусариз чара жезва, Ружинов — Ружинов, Нивы ва Трнавка кадастрдин чилин кӀусариз чара жезва. ГьакӀни Братислава офиациал тушир (чкадин, гьакӀан халкьдин) административ паюн ава, и официал тушир чкайринни мягьлейрин тӀварар шегьердин агьалийрин арада гьалтзава.

Братиславадин паяр
Братислава I	Братислава II	Братислава III	Братислава IV	Братислава V
Старе-Место	Ружинов	Нове-Место	Карлова Вес	Петржалка
	Вракуня	Рача	Дубравка	Яровце
	Подунайске Бискупице	Вайноры	Ламач	Русовце
			Девин	Чуново
			Девинска Нова Вес
			Загьорска Быстрица

Тарих

садлагьай гьамишан инсанар яшамиш жезвай чка неолит девирдиз талукь я (цӀарарни зулар квай хъенчӀинин культура).

чи эрадилай вилик 400-лагьай йис - чи эрадилай вилик 50-лагьай йис - кельтрин яшамиш жезвай чка, ам 50-лагьай йисан арада дакри Буребиста кьиле аваз чукӀурнава.

чи эрадилай вилик 50-лагьай йисан арада - герман тайифаяр Братиславадин чилериз атана.

чи эрадилай вилик 50-лагьай йисан арада - садлагьай римвийрин легионар Братиславадин чилерал арадал акъатна.

70-лагьай йисан арада - Герулата римвийрин яшамишдай чка.

чи эрадин I—V виш йисарин арада - Рим Империядин сергьят Дунайдай тӀуз физвай тир, пара римвийринни герман яшамишдай жезвай чкаяр.

375-лагьай йис - римвияр и чилер гадарзава.

V-лагьай виш йис - славъянар атана.

560-лагьай йис - аваррин атун.

625-660-лагьай йисарин арада - Само князвал.

VIII-лагьай виш йисан эхир - 833-лагьай йис - Нитра князвал.

833—907-лагьай йисарин арада - ЧӀехи Моравиядин пай.

907-лагьай йис - садлагьай Братиславадин тӀвар кьун хроникра (Brezalauspurc): Прессбургдин патав ягъунар - венгриявийри бавариядин кьушунар туна.

907—1918-лагьай йисарин къене (гъвечӀи араял галаз) - Венгриядин пай.

1541—1684-лагьай йисарин къене - туьркери Буда къачурла - Австриядин Габсбург монархиядин агъавилик квай Венгриядин вахтунин кьилин шегьер.

1805-лагьай йисан 25-лагьай фундукӀдиз - Франциядинни Австриядин арада Прессбургда ислягьвилин икьрар кутӀунна (Прессбургдин ислягьвал).

1919—1939-лагьай йисарин къене - Чехословакиядин пай; Prešporek/Pressburg/Pozsony тӀварарин чкадал официалди яз «Братислава»-лугьудай тӀвар гана.

1939—1945-лагьай йисарин къене - Садлагьай Словакиядин республикадин кьилин шегьер, Дунайдин а пата авай чилер (гилан Братислава IV мягьледин) Германияди аннексия авуна.

1945-лагьай йисан 4-лагьай нава вацӀра - Братислава-Брно гьужумдин операциядин финифда 2-лагьай Украинадин фронт фронтди Братислава шегьер азад авуна.

1945—1992-лагьай йисарин къене - Чехословакиядин пай.

1969—1992-лагьай йисарин къене - Чехословакиядик акатзавай Словакиядин Социализмдин Республикадин кьилин шегьер (1990-лагьай йисалай кьулухъ Словакиядин республикадин).