Ахцегьпара
Ахцегьпара магьал, гьакӀни Ахцегьпарадин азад жемият — Кьиблепатан Дагъустанда XVII виш йисалай 1839 йисал кьван хьайи теократик (яни гьукум ругьани ксарин гъиле авай) лезги гьукумат я.
Гьукумат кьве жемиятрикай ибарат тир: 1-й Ахцегьпара ва 2-й Ахцегьпара.
1-й Ахцегьпарадин юкь — Ахцегь, 2-й Ахцегьпарадин юкь — Хинер хуьр тир.
1-й Ахцегьпарадин жемиятдик квай хуьрер:
Ахцегь, Хкем, Хъуьлер, Грар, Гъуьгъвезар, Усур, КьакӀар, Къутунхъар, Къучагъар, Мичегь, Смугъул, Хълар
2-й Ахцегьпарадин жемиятдик квай хуьрер:
Хуьрериз идара агъсакьалри ийизвай. Абур хуьруьнэгьлийри халкьдин кӀватӀалра нуфус авай сихилрин векилрин арадай хкязавай. Дяведин береда агъсакьалрин ихтиярар мадни гегьенш жезвай.
География
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Ахцегьпарадин азад жемият Дагъустандин лап кьибледа, Самур кӀамун кьулан пата алай. Кефер пата Кьурагьдин хуьруьн-жемиятрихъ галаз (1812 йисалай эгечӀна Куьредин ханвилихъ галаз), рагъэкъечӀдай пата Дукъузпарадин азад жемиятдихъни Мискискарихъ галаз, кьибле патай Ширвандихъ галаз, рагъакӀидай патайни Рутулдин азад жемиятдихъ галаз са сергьятра авай.
Тарих
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Агьалияр
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Диндал гьалтайла азад жемиятрин агьалидин вири суни мезгьебдин мусурманар тир. Милли жигьетдай, Хин ва Борч хуьрерин рутул эгьлийрилай гъейри, амай вири хуьрер лезги хуьрер тир. Генерал-майор Граббеди гайи малуматрив кьурвал, 1820-й йисара Ахцегьпарадин азад жемиятдик 15 хуьр квай ва 1500 хзанди уьмуьр ийизвай.
Эдебият
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- Д. Н. Ахмедов. Новая «Ахты — Наме», Махачкала, 1972.
- Д. Н. Ахмедов. Современная «Ахты-Наме», Махачкала, 2000.
- Диссертация «Докузпара в XVIII — первой половине XIX вв.»