Хълар

Тунвай хуьр Хълар урус. Хал Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Ахцегь Агьалияр 0 кас Миллетар лезгияр Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+3 Автомобилдин код 05 Хуьруьн шикилар Фонд «Лезгияр» Космосдай акунар www.wikimapia.org Магьачкъала Ахцегь Хълар Ахцегь Хълар

Хълар (урус. Хал) — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай гадарнавай сувун хуьр.

Этимология

Хуьруьн тӀвар лезги чIалан кIвал гафуникай арадал атанвайди мумкин я.

География

Хуьр Ахцегь райондин кьулан пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 18 км яргъал, Ахцегь вацIун чапла хел тир КӀамун вацIун къерехдихъ гала.

Хуьре ва адан къваларив гвай чкаяр:

• Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин мягьлейриз пай жезвай: Агъа мягьле ва Вини мягьле.
• ТIебиатдин сергьятар - чIурар: ЦIийи хуьр, ХваретIар (кьуьгъверар), КIфияр (кьуьгъверар), Къулух кIам, Фалфан (чIур).

Хуьрелай анихъ булах гала, гьа булухдай хуьрел кьван цин гунгар тухванай.

Тарих

XVI виш йисалай 1839 йисал кьван хуьр Ахцегьпарадин азад жемиятдин «Ахцегьпара - 1» хуьрерин жемиятдик квай.

1839 йисуз Хълар хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Урусат империядик квай чIавуз ам Дагъустан вилаятдин Самур округдин Ахцегьпара наибвалдиз талукь тир. Къучагъар, Мичегь ва Смугъул хуьрерихъ галаз Смугъулрин хуьруьн-жемиятдик квай.

1929 йисуз хуьр цIийз арадал гъайи Ахцегь райондик кутунай.

1961 йисан сифте кьилера хуьруьн «Большевик» колхозда 178 колхозник кIвалахзавай ва 70 майишатар авай. Колхоздик 86 карч алай чIехи малар ва 3669 лапагар квай.

1989 йисуз Хъларин эгьлияр Ахцегь хуьруьз, Дукъузпара райондин Авадан ва КцIар райондин Мучугъ хуьрериз куьч хьанай.

Агьалияр

1886 йисан Урусатдин Империядин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна, хуьре 167 касди уьумуьр ийизвай . Вири лезгияр, суни-мусурманар тир.

Хъларин агьалияр гуьгъуьнин сихилрикай ибарат тир — Къарамар (Пашаяр), СикIер (Селимар), ПIиретIар, ШепIенар. Хуьр вичин тежриба авай хпехъанрив, гамарин цунин ва нехишар алай гуьлуьтар хрунин устӀаррив машгьур тир.

Алай чIавуз хуьре касни амач, дараматар харапIайриз элкъвена.

Менфят авай мяденар

Хуьре кьуркьушумдин, къизилдин, цурцинни - колчедандин ва муькуь металлрин мяденар ава (Тукиркил мяденар).

ЭлячӀунар

• Хуьрер «ХарапIаяр»