Хълар

Тунвай хуьр Хълар урус. Хал Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Ахцегь Агьалияр 0 кас Миллетар лезгияр Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+3 Автомобилдин код 05 Хуьруьн шикилар Фонд «Лезгияр» Космосдай акунар www.wikimapia.org Магьачкъала Ахцегь Хълар Ахцегь Хълар

Хълар (урус. Хал) — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай гадарнавай сувун хуьр.

Этимология

Хуьруьн тӀвар лезги чӀалан кӀвал гафуникай арадал атанвайди мумкин я.

География

Хуьр Ахцегь райондин кьулан пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 18 км яргъал, Ахцегь вацӀун чапла хел тир КӀамун вацӀун къерехдихъ гала.

Хуьре ва адан къваларив гвай чкаяр:

• Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин мягьлейриз пай жезвай: Агъа мягьле ва Вини мягьле.
• ТӀебиатдин сергьятар - чӀурар: ЦӀийи хуьр, ХваретӀар (кьуьгъверар), КӀфияр (кьуьгъверар), Къулух кӀам, Фалфан (чӀур).

Хуьрелай анихъ булах гала, гьа булухдай хуьрел кьван цин гунгар тухванай.

Тарих

XVI виш йисалай 1839 йисал кьван хуьр Ахцегьпарадин азад жемиятдин «Ахцегьпара - 1» хуьрерин жемиятдик квай.

1839 йисуз Хълар хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Урусат империядик квай чӀавуз ам Дагъустан вилаятдин Самур округдин Ахцегьпара наибвалдиз талукь тир. Къучагъар, Мичегь ва Смугъул хуьрерихъ галаз Смугъулрин хуьруьн-жемиятдик квай.

1929 йисуз хуьр цӀийз арадал гъайи Ахцегь райондик кутунай.

1961 йисан сифте кьилера хуьруьн «Большевик» колхозда 178 колхозник кӀвалахзавай ва 70 майишатар авай. Колхоздик 86 карч алай чӀехи малар ва 3669 лапагар квай.

1989 йисуз Хъларин эгьлияр Ахцегь хуьруьз, Дукъузпара райондин Авадан ва КцӀар райондин Мучугъ хуьрериз куьч хьанай.

Агьалияр

1886 йисан Урусатдин Империядин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна, хуьре 167 касди уьумуьр ийизвай . Вири лезгияр, суни-мусурманар тир.

Хъларин агьалияр гуьгъуьнин сихилрикай ибарат тир — Къарамар (Пашаяр), СикӀер (Селимар), ПӀиретӀар, ШепӀенар. Хуьр вичин тежриба авай хпехъанрив, гамарин цунин ва нехишар алай гуьлуьтар хрунин устӀаррив машгьур тир.

Алай чӀавуз хуьре касни амач, дараматар харапӀайриз элкъвена.

Менфят авай мяденар

Хуьре кьуркьушумдин, къизилдин, цурцинни - колчедандин ва муькуь металлрин мяденар ава (Тукиркил мяденар).

ЭлячӀунар

• Хуьрер «ХарапӀаяр»(кьейи элячӀун)