Гутум
 Хуьр
|
.svg)
Гутум (урус. Гдым) — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай кьакьан суван хуьр. «Гутумрин» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я.
География
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьр Ахцегь райондин кьибле пата, Къавкъаздин Кьилин цӀиргъинин кеферпатан гуьнедал, Гутум вацӀун къерехдал, Азербайжандихъ галаз сергьятдилай 5 км яргъал, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 30 км яргъал ала.
Гутум Ахцегь райондин виридалайни кьакьанда суван хуьр я.
Тарихдал гьалтайла хуьр гуьгъуьнин мягьлейриз чара жезва: Чухур, Тетешер, Тикъишар, Самагъарар, Хахъар[1].
Хуьруьн мукьвал алай тӀебии сергьятар: Чилихъ, Эгъевже, Хенел, ЦӀаилахъан, Куьней яйлах, Къузай яйлах, Алипаша, Къажал, Челеби, Тулар, Сувун яйлах, ЦӀангур ва гьакӀни булахар: Бахтавар булах, Уьхуьндезин булах, Гьезретен булах, ВацӀун булах, Къайиханазин булах.
Тарих
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьруьн тӀвар кӀакӀ мана гузвай араб чӀалан Кутум гафуникай арадал атанва[1].
Хуьруьн бине кутур дуьз тарих гилани малум туш. XVII виш йисалай XIX виш йисал кьван Гутум Ахцегьпарадин азад жемятдик акатзавай ва Ахцегьпара-2 хуьруьн жемятрин садвалдин пай тир. Урусатдин Империядик Гутум 1839 йисуз акатзава, гьа чӀавуз хуьр цӀийиз арадал гъанвай Дагъустан вилаятдин Самур округдик квай. Хин хуьруьхъ галаз Хинерин хуьруьнжемятдик акатзавай. 1929 йисалай Ахцегь райондин составдик ква. 1930 йисуз гутумвияр Хинерин къарагъуна иштирак авунай.
ЧӀехи Ватандин Дяве чӀавуз, фронтдиз 19 гутумви фенай, абурукай 8 элкъвена хтаначир. 1972 йисуз хуьр электричестводив таъминарнай, 1982 йисуз хуьруьз рехъ чӀугунай. 1980 йисара хуьре 14000 лапагар, 250 карч алай чӀехи мал ва 150 балкӀан авай. Амма алай чӀавуз Гутумра 1650 — лапагар, 190 — карч алай чӀехи малар ва 3 — балкӀан ава[2].
Агьалияр
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Йисариз килигна Гутум хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика:
| Йис | 1886 | 2002 | 2010 | 2015 |
| Агьалияр | 610[3] | ↘ 367[4] | ↗ 388[5] | ↘ 339[6] |
2015 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 339 касди уьмуьр ийизвай. Вири лезгияр, суни-мусурманар я.
Тарихдал гьалтайла Гутумвияр гъуьгъуьнин сихилриз пай жезва: Газанар, Заманар, Цуругъар, Мухтарар, Тетешер, Къаргъаяр, Аташар, Качалар, Къулияр.
Инфраструктура
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]XIX виш йисан мискӀин, Гутумрин кьилин мектеб[7], «Гутум-яд» завод[8], клуб, улубхана, фельдшерни — акушервилин пункт[1].
ТӀвар-ван авай ксар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Гьусейнрин Юнус Имамдин хва — ушу — саньда спортдин жуьредин дуьньядин чемпион[1].
Баянар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Муниципальное образование «Село Гдым» | Сайт Администрации Ахтынского района
- ↑ История Ахтынского района | Официальный сайт Администрации Ахтынского района
- ↑ Население Ахтыпаринского наибства в 1886 году
- ↑ Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. Архивация 24 декабрь 2013 йисан.
- ↑ 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. Архивация 22 декабрь 2018 йисан.
- ↑ /Основная_школа_(368730_c._Гдым,_Ахтынский_район,_Республика_Дагестан) Гдымская школа
- ↑ КФХ «Гдым-су» Архивация 4 март 2016 йисан.
ЭлячӀунар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- Фото-шикилар
- Ахцегь райондин сайтуна Гутум хуьруькай малуматар(кьейи элячӀун)
 | ||
|---|---|---|
| Администрациядин юкь |  | |
| Хуьрер | ||
| Хуьруьнсоветар | ||
| Гадарнавай хуьрер | ||