Луткун

Хуьр Луткун урус. Луткун Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Ахцегь Хуьруьнсовет «Луткунрин» Кьил Амирхан Рагьимов Бине кьунва ч.э І виш йисуз Статус Хуьр 1839 йисалай АП-дин кьакьанвал 1200 м Агьалияр ↗ 3373 кас (2015) Миллетар лезгияр Динар суни - мусурманар Чпи-чпиз гузвай тӀвар луткунжуь Сятдин чӀул UTC+3 Телефондин код +7 87263 Почтунин индекс 368740 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 206 845 001 Хуьруьн шикилар www.odnoselchane.ru Космосдай акунар www.wikimapia.org Магьачкъала Ахцегь Луткун Ахцегь Луткун

Луткун — (урус. Луткун) — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай хуьр. «Луткунрин» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. ЧӀехивилел гьалтайла районда Ахцегьрилай кьулухъ кьведлагьай чкадал ала, Самур дугуна виридалайни дегь хуьрерикай сад я.

География

Хуьр Ахцегь райондин юкьван пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 2 км рагъакӀидай пата, Самур вацӀун чапла къерехдал ала.

Луткунрин мягьлеяр: Вини Къишлахар, Къарахан бубад мягьле, Лая мягьле, Перкьуь мягьле.

Хуьруьн мукьув гвай тӀебиатдин сергьятар: Беджан ачӀ, Гирве, Зулун чӀур, Кьилин булах, Мигьияр, Селиман булах, Югъ, Вакан пел, ЧӀвехь кал, Усур кал, ЧӀкар кал, Ахьмедан къчӀуь, Чуьхвер багъ .

Тарих

Душманрикай хуьзвай кьакьан къванцӀин цлахъ галай цӀуру хуьре, гьеле 800 йис вилик хуьруьнвийри садлагьай гьуьжре эцигнай, адалай виликни мискӀин. Душманрин вигьинрикай, тӀебиятдин барбатӀвилер гъидай вакъиайрикай хуьр са шумудра кӀунтӀалай кьулу чкадиз ва аксина, кьулу чкадай кӀунтӀал куьч жезвай. Ахпа, XIX виш йисан эхирда луткунвияр са кьадар къулай уьмуьр гьалдай чкадихъ къекъведайла, кӀунтӀунин кӀаниз куьч хьана ацукьнай.

1839 йисуз Луткун хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Ахцегьпара наибвалдиз талукь тир.

Къе Луткун Ахцегь районда фад вилик физвай ва чӀехи жезвай хуьрерикай сад я. 1928 йисуз эрмени устӀаррихъ галаз санал эцигнавай мектеб, инай акъатнавай зарийрин, чӀехи алимрин ва вичин кар чидай ксарин чад хьанва. Ватандин ЧӀехи Дяве береда, маса совет халкьар хьиз луткунвиярни Ватан паталай женг тухваз кӀвачел къарагънай. Инлай 150 кас дяведиз ракъурнай, абурун чӀехи пай ана чан эцигнай ва хуьруьз 58 кас элкъвена хтанай . Кьенай кьегьалар рикӀел хуьн патал хуьре хуьруьн администрациядин дараматдин вилик гуьмбет эцигнава.

Агьалияр

Йисариз килигна Луткунрин агьалийрин дегиш хьунин динамика:

Йис	1886	2002	2015
Агьалияр	691	↗ 3 049	↗ 3373

2015 йисуз хуьре 3373 кас яшамиш жезвай. Вири лезгияр, суни-мусурманар я.

Тарихдал гьалтайла Луткунвияр агъадихъ галай сихилриз пай жезва: Кавхаяр, ЧӀулавар, Палканар, Тихтихар, Джефарар, Чхаяр, Валдукьар, Свухар, КьеркьетӀар .

Хуьруьнвийрин асул кӀвалахар лежбервал ва малдарвал я. Луткунвияр Самур нугъатрин группадик акатзавай ахцегь нугъатдал рахазва.

Культура

• Хуьре Ватандин ЧӀехи Дяведин кьегьалриз рикӀел хуьн патал эцигнавай имарат ава.
• ПӀирер ва пак чкаяр: Вагъуф-бубадин пӀир, Керем-бубадин пӀир, Расул-бубадин пӀир, Гьажи ва Муса арабстанви миссионеррин пӀирер авайди я.
• Вагъуф-бубадин пӀир, хуьруьн килигил лайихлу кьетӀен чкарикай сад я. Хуьруьн тӀвар-ван акъуднавай Вагъуф-бубадин пӀирел, Дагъустандин гьар патай зиярат ийиз къвезвайбур пара ава.
• 1994 йисан мискӀин, 2002 ийсан гьуьжре.
• Луткун хуьруьн музыкадин мектеб.

2008 йисуз Луткунрин 2000 йис тамам хайи суварар кьиле тухванай.

Экономика ва инфраструктура

Алай чӀавуз хуьре юкьван мектеб, Культурадин кӀвал, улубхана, начагьхана ва регъв кардик ква. 360 кас гьакьдай цӀийи мектеб эцигун планра ава .

Хуьруьн экономикадин диб туькӀуьрзавайди бахчахъанвал ва малдарвал я. 2008 йисуз хуьруьн майишатра 1297 карч алай чӀехи малар, 3880 лапагар, 150 гектар багъар ва 170 сал гьисабнай .

Спорт

• ФК «Луткун» — Луткун хуьруьн футболдин кӀватӀи команда. Турнирра гзаф вахтара Ахцегь район паталай экъечӀзава.
• ФК «Самур» — жегьилрин футболдин команда «Самур», 2008 йисуз Кьибле Дагъустандин чемпионатда садлагьай чка къачунай.
• 2011 йисуз ФК «Самур» Вири Дагъустандин футболдин чемпионатда кубок къазанмишнай.

ЭлячӀунар

• Луткунин сайт
• Луткундикай Дагъустандин кӀватӀалда Архивация 4 ноябрь 2011 йисан.
• Луткунрин амбулаториядикай Ахцегь райондин сайтдал макъала
• Ахцегь райондин сайтуна Луткунрин хуьруьнсоветдикай малуматар(кьейи элячӀун)