ЦӀуру Хуьрел
 Тунвай хуьр
|
.svg)
ЦӀуру Хуьрел, Вини Хуьрел (урус. Хорель) — Дагъустан республикадин Мегьарамдхуьруьн районда авай тунвай хуьр.
География
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьр Дагъустан Республикадин Мегьарамдхуьруьн райондин рагъакӀидай пата, СтӀал Сулейман райондихъ галаз сергьятдин мукьвал, сувал ала.
Тарих
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Ф. А. Бадалова вичин «Лезгийрин астрал дин» монографияда къалурзавайвал, Кьибле Дагъустанда Кьулан вацӀун агъа кьилера пуд шегьер авай, ибур: Яргун, Вардан ва Фин шегьерар тир. Къецепатан душманрин вигьинринни тарашунрин нетижада и шегьерар барбатӀ хьана терг хьанвай. Душмарни и шегьерриз вигьинар абур чпиз муьтӀуьгъарна кьун патал авунвайди тестикьарзавай делил, Хуьрел хуьруьн мукьвал алай “Чувуд кӀам” тӀвар алай чка я. Шегьер тарашунилай кьулухъ душманри ина авай вири чувудар Чувуд кӀама яна кьинай. Хуьрел хуьр дегь Вардан шегьер алай чкадал арадал атанай. Иниз чара-чара хуьрерай инсанар куьч хьана ацукьнай [1]. Бязи малуматриз килигна, Хуьрел хуьруьн тарих 200 йисав агакьзава. И кар тестикьарзавайди, хуьре амукьнавай ва къедалди кардик квай XIX йисуз эцигнавай цӀуру мискӀин я. Винихъай къейд авурвал, хуьр са шумуд хуьрерай куьч хьана атай агьалийрикай ибарат я. Хуьруьн бине кутурбур Варданар тирди малум я, им хуьруьн виридалайни чӀехи сихил я. Абурулай гъейри хуьре Бачарар, Бикерар, Сандакар, Фиткилар, Ярубур сихилри уьмуьр гьалзавай.
XIX виш йисан 1866 йисуз Хуьрел хуьр вири Куьре ханвалдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьней наибвалдиз талукь тир. Киркар ва Муьгъверган хуьрерихъ галаз Киркарин хуьруьнжемятдик акатзавай.
Ватандин ЧӀехи дяведин йисара хуьряй фронтдиз 76 кас рекье гьатнай. Абурукай 37 кас женгера телеф хьанай, сагъдиз амукьна элкъвена хуьруьз хтайбурун гзафбуруз пишкешарни орденар вуганвай.
Хуьр кьилин авто-рекьелай яргъал алайвиляй ва никӀер дигидай яд авачирвиляй 1971 йисуз Хуьрелрин эгьлияр агъаниз куьч хьана ЦӀийи Хуьрел хуьруьн бине кутунвай.
Агьалияр
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Куьч жедалди хуьруьн агьалийрин вири лезгияр, суни - мусурманар тир. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Хуьрел хуьруьн агьалидин кьадар, вири лезгияр яз 417 кас тир. [2]
Алай чӀавуз хуьр ичӀизва.
ТӀвар-ван авай ксар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]Хуьруьн дамах, Урусатдин Федерациядинни Дагъустан Республикадин лайихвилер авай кӀвалахдарар я.
- Султанов Агъаверди — ДР-дин статистикадин регьбервилин лайихвилер авай кӀвалахдар.
- Загьиров Мусаиб — инсанрин ихтиярар хуьдай органрин лайихвилер авай кӀвалахдар, ХАФКъ-дин полковник (ФСБ).
- Агьмедов Агьмедхан — ДР-дин лайихвилер авай агроном.
- Абдуллаев Велимегьамед — ДР-дин лайихвилер авай духтур.
- Загьиров Назим — ДР-дин дараматар эцигзавай лайихвилер авай устӀар.
- Загьиров Рафидин — ДР-дин дараматар эцигзавай лайихвилер авай устӀар.
Хуьряй акъатнавай илимрин кандидатар:
- Асланов Велимет — техникадин илимрин кандидат.
- Гьамзатов Гьамзат — Мегьарамдхуьруьн районда къизилдин медал къачур садлагьай кас.
- Мегьамедзагьиров Замир — физикадинни-математикадин илимрин кандидат, ДР-дин ЦИК-дин системадин директор;
- Багьаудинов Багьаудин — юриспруденциядин илимрин кандидат.
- Гьуьсейнов Марат — физикадинни-математикадин илимрин кандидат.
- Тагьирова Таиса — филологиядин илимрин кандидат.
- Гьажимегьамедова Динара — филологиядин илимрин кандидат.
Баянар
[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]- ↑ Бадалов Ф. А Астральная религия лезгин , Москва, Центр цивилизационных и региональных исследований РАН - 2006 год 432 с. (книга 1)
- ↑ Гуьней наибвалдин хуьрерни агьалияр (1886 й.)
