Швейцария

Швейцария
Швейцариядин Конфедерация
нем. Schweizerische Eidgenossenschaft,
франц. Confédération suisse,
итал. Confederazione Svizzera,
романш. Confederaziun svizra


[[{{{тӀвар-род}}} пайдах\|Пайдах]]	[[{{{тӀвар-род}}} герб\|Герб]]

Гимн: [[{{{тӀвар-род}}} гимн\|Швейцариядин псалом]]

Кьилин шегьер:

Берн

Шегьерар:

Цуьрихь, Женева, Базель, Берн, Лозанна

Аслутуширвал:

1 август 1291

ЧӀал:

немцарин, французрин, итал, романш

Идара авунин тегьер:

Парламентдин республика

Кьил:

Ули Маурер (президент),
Швейцариядин Федералдин совет

Майдан:

41 284 км²

· Цин кьадар %:

4,2

Агьалияр:

8 558 758 кас (100-лагьай)

· Агьалийрин чуькьуьнвал:

207 кас/км²

Пул:

швейцар франк

КъВБ:

705,5 млрд. $ (17-лагьай)

· АСКА КъВБ:

60 000 $

ИПВИ:

0,944 (2-лагьай)

Домен:

.ch

Телефондин код:

+41

Сятдин чӀул:

+1

Швейцария (нем. Schweiz, франц. Suisse, итал. Svizzera, романш. Svizra), официал тӀвар — Швейца́риядин Конфедера́ция (нем. Schweizerische Eidgenossenschaft, франц. Confédération suisse, итал. Confederazione Svizzera, романш. Confederaziun svizra) — Европадин рагъакӀидайпата авай лап чӀехи экономика авай гьукумат кьакьан уьмуьрдин гьал гвай.

Ава са сергьятар и гьукуматрихъ галаз: Германия, Австрия, Лихтенштейн, Италия, Франция.

Чилинмикит

Швейцария ала Европадин рагъ экӀидай пата. Швейцариядилай кефер патахъ гала Германия, кьибле патахъ — Италия. Рагъ экӀидай патахъ гала Франция, рагъ экъечӀдай патахъ — Австрияни Лихтенштейн.

Гьукумат сувавилинди я, адан чилин 61 % кьунва Альпри. Швейцариядинни Германиядин чилери пайзава чпин арада Боден вир. РагъэкӀидай патахъ, Женевадин патаг гва Женевадин вир. Цуьрихьан патаггва Цюрихан вир. Виридалайни яргъи вацӀар Рейнни Рона я. Виридалайни кьакьан сув Дюфур я (4 634 м). Гьукуматдин кьулал ала Швейцариядин плато. Швейцарияда кӀватӀ хьанва Европадин михьи ятарин 6 %.

Швейариядин кантонар:

Кантон	Виридалайни чӀехи шегьер	Чилин екевал, агъзур км².
Цуьрихь	Цуьрихь	1,7
Берн	Берн	5,9
Люцерн	Люцерн	1,5
Ури	Альтдорф	1,1
Швиц	Швиц	0,9
Обвальден	Зарнен	0,5
Нидвальден	Штанс	0,3
Гларус	Гларус	0,7
Цуг	Цуг	0,2
Фрибур	Фрибур	1,7
Золотурн	Золотурн	0,8
Базель-Штадт	Базель	0,04
Базель-Ланд	Листаль	0,4
Шаффхаузен	Шаффхаузен	0,3
Аппенцелль — Ауссерроден	Херизау	0,2
Аппенцелль — Иннерроден	Аппенцелль	0,2
Санкт-Галлен	Санкт-Галлен	2
Граубюнден	Кур	7,1
Аргау	Арау	1,4
Тургау	Фрауэнфельд	1
Тичино	Беллинцона	2,8
Во	Лозанна	3,2
Вале	Сьон	5,2
Невшатель	Невшатель	0,8
Женева	Женева	0,3
Юра	Делемон	0,3

Тарих

Дегь Риман чӀавара Швейцариядин рагъ экӀидай пата яшамиш жезвай кельтрин халкь гельветар. Рагъ экъечӀдай пата авай ретрийар. Мумкин а халкь этрускриз мукьвади тир. Сифте сефер гельветарни римвияр сад садал гьалт хьана 107-лагьай вишйиса чи эрадилай вилик. А береда тигуринрин халкь кимврихъ галазни тевтонрихъ галаз кӀватӀ хьана Кьибле патан Галлиядал фена. Гаронна вацӀал абуру Риман кӀеретӀар катана. 52-лагьай йиса гельветар каткана галлрин къарагъундик, Римдиз аксиниз, ахпа абур гатана. 264-лагьай йисалай 470-лагьай йисалди Швейцариядин чил вири хьана бургундринни алеманнрин кӀаник.

Карл ЧӀехидан береда Швейцария пайнавай 9 гауэдал (Gaue). 843-лагьай йиса Верденда Швейцария кьвенал пайна. Рагъ экӀидай падни кьибле пад Италиядик фена, кефер падни рагъ экъечӀдай пад Германиядик. 1291-лагьай йиса акъатна исятда авай Швейцария вич вичиз дамдиказ.

Ксар

2008-лагьай йиса Швейцарияда хабнавай 7 580 000 кас. Халкьдин 94 % я чеб швейцарар. Абур пай жезва кьуд миллетдал: немцер (65 %), французар (18 %), италар (10 %), ретороманар (1 %). Абурун хайи чӀалар Швейариядин Конфедерациядин тамам чӀалар я. Диндай чӀехи пай христианар я. Протестантар 48 %, католикар 50 %. Мад Швейцарияда ава 40 000 мусурман, чӀехи пай абур туьркер я, абурулай гъейри косоварар.