Беларусия

Беларусия белор. Рэспубліка Беларусь урус. Республика Беларусь Белоруссия
Пайдах Герб Гимн: Мы, беларусы
Кьилин шегьер:	Минск
Шегьерар:	Минск, Гомель, Могьилёв, Витебск, Гродно, Брест
Аслутуширвал:	1991 йисуз 21 декабрь (ССРГдилай)
ЧӀал:	белорус, урус
Идара авунин тегьер:	Президентдин республика
Кьил:	Александр Григорьевич Лукашенко
Майдан:	207 600 км² (84-лагьай)
· Цин кьадар %:	2,26
Агьалияр:	↘ 9 465 400 кас (87-лагьай)
· Агьалийрин чуькьуьнвал:	45,6 кас/км²
Пул:	Беларусиядин рубль
КъВБ:	134,561 млрд. $ (56-лагьай)
· АСКА КъВБ:	13909 $
ИПВИ:	0,756 (65-лагьай)
Домен:	.by
Телефондин код:	+375
Сятдин чӀул:	+3

Белару́сия (белор. Беларусь, урус. Белоруссия; Республика Беларусь), тамам официал тӀвар Беларус Республика (белор. Рэспубліка Беларусь) — РагъэкъечӀдайпатан Европада авай гьукумат.

Чилинмикит

2016 йисан малуматриз килигна агьалидин кьадар 9 498 364 кас, чилерин майдан — 207 600 км² я. Агьалидин кьадардиз килигна дуьньяда 93 чкадал, майдандин чӀехивилиз килигна 84-й чкадал ала.

Кьилин ва виридалайни чӀехи шегьер Минск я. Муькуь чӀехи шегьеррикай Брест, Гродно, Гомель, Могилёвни Витебск я. Уьлкведин вири чилерикай 40%-далай виниз тамари кьунва. Гьукуматдин чӀалар беларус ва урус чӀалар ятӀани агьалидин лап чӀехи пай урус чӀалал рахазва.

Беларусия — президентди регьбервал ийизвай унитар гьукумат я. 1994 йисалай къедалди президентвилин везифа Александр Лукашенкоди агъунваз кьунва.

Уьлкведик 6 вилаят ва са кьетӀен статус галай Минск шегьер акатзава.

РагъакӀидай пата Польшадихъ галаз, кьиблединни рагъакӀидай пата Литвадихъ галаз, кефер пата Латвиядихъ галаз, рагъэкъечӀдай пата Урусатдихъ галаз ва кьибле пата Украинадихъ галаз са сергьятра ава.

2013 йисан малуматрив кьурвал, уьлкведин къенепатан вири бегьер 166,786 млрд АСШ-дин доллар тир. Пулунин валюта — беларусиядин рубль я.

Тарих

XX-лагьай виш йисал кьван гилан Беларусиядин чилер жуьреба-жуьре уьлквейрик квай тир, мисал патал, Полоцк князвал, Литвадин ЧӀехи князвал, Реч Пуспулитая, Польша ва Урусатдин Империя. Урус инкъилиб хьайидайлай кьулухъ Беларусияди вичин аслу туширвиликай ва Беларусиядин халкьдин республика туькӀуьруникай малумарна. Амма адавай вичин аслу туширвал хуьз хьанвач, Беларусиядин чилерал Беларусиядин Шурайрин Социализмдин Республика (БШСР) туькӀуьрнава. 1920-лагьай йисарра уьлкведин рагъакӀидай пад Полшадик квай тир, ам БШСР-дик анжах 1939-лагьай йисуз кутунва. Пара инсанар кьейи Дуьньядин кьведлагьай дяведин чӀавуз гьар пудлагьай беларус агьали кьенва. 1945-лагьай йисуз Шурайрин ГалкӀдихъни Украйин ШСР-дихъ галаз санал Беларус Садхьанвай миллетрин тешкилат туькӀуьрнавай уьлквейрин арада авай тир.

Республикадин парламентди Беларусдин суверенитет 1990-лагьай йисан 27-лагьай чиледиз малумарна. Шурайрин ГалкӀ чкӀидайла Беларусди вичин аслу туширвал 1991-лагьай йисан 25-лагьай баскӀумдиз малумарна. Уьлкведин садлагьай президент яз Александр Лукашенкоди 1994-лагьай йисалай гатӀумна гьукуматдин кьиле акъвазнава. 2000-лагьай йисуз Беларусиядини Урусатди кӀеви санал кӀвалахуникай икьрар кхьенва, и садхьуниз гьакӀни ГалкӀдин гьукумат лугьудайди я.

2016-лагьай йисан сифте кьилин гьалдив кьурвал, агьалийрин кьадар 9 498 700 кас, чилин кьадар — 207 600 км² я. Агьалийрин кьадардал гьалтайла дуьньяда ада 93-лагьай мукь (чка) кьунва, чилин кьадардал гьалтайла ам 84 -лагьайди я. Уьлкве 6 вилаятдиз чара ийизва, Минск республикадин метлеб авай шегьер я. Беларусиядин вири агьалайрикай 70%-далай виниз беларусар язва, гьакӀни Беларусияда урусар, полякарни украйинар яшамишзава. 1995-лагьай йисан референдумдив кьурвал Беларусиядиз кьве гьукуматдин чӀал ава: беларусни урус. Беларус Республикадин конституциядив килигайвал, гьукуматдиз са официал динни авач, амма уьлкведин кьилин дин православие язва. ГьакӀни чӀехи умма католикриз ава, дин гвайбурун кьадардал гьалтайла ам кьведлагьайди я. ГьакӀ ятӀани Святки (бел. Каляды) ва Пасха (бел. Вялікдзень) миллетдинбур хьиз сувар ийидайди я.

ЭлячӀунар

• Официал гьукуматдин сайт (урус) (инг.)
• Permanent Mission of the Republic of Belarus to the United Nations Архивация 14 сентябрь 2012 йисан. (инг.)
• Статистика (инг.)