Ахнигар

Хуьр Ахнигар урус. Ахниг Уьлкве УрусатУрусат Федерациядин субъект ДагъустанДагъустан Муниципал район Кьурагь район Хуьруьнсовет «Кутул» ЯШЧдин кьакьанвал гьуьлуьн дережадилай 2 м Агьалияр 79 кас (2002) Миллетар лезгияр Динар суни - мусурманар Сятдин чӀул UTC+4 Телефондин код +7 87262 Почтунин индекс 368189 Автомобилдин код 05 Код ОКАТО 82 230 835 002

Ахнигар,Эхнигар (урус. Ахниг) — Дагъустан республикадин Дербент райондин чилерал алай Кьурагь райондин хуьр. Кутул хуьруьхъ галаз «Кутул» хуьруьнсоветдик акатзава.

География

Хуьр Дагъустан Республикадин Каспий гьуьлуьн кьерин кьулувиле, Дербент райондин кьибле пата, Дербент шегьердилай 26 км кьибле пата, Билиж посёлокдин агъана чка кьунвайди я.

Этимология

Хуьрел Ахнигар тӀвар хьуникай гьар жуьредин риваятар ава. 2012-йисуз “Лезги газетдиз” Шагьабудин Шабатова Ахнигрин хуьруьн югъ къейд авур мярекатдикай хабар ганай. Хуьруьн тӀварцӀикай авторди кхьизва: “Ина Жуьмя мискӀин эцигун патал са маса гьи хуьряй ятӀани лап хъсан тӀвар-ван авай устӀар, вичи лагьай къимет гана, гъаналдай. Ада мискӀин эцигна ва жемятди ам рази авуна, амма устӀарди а пул мискӀиндиз гана ва сагърай лагьана хъфена. Са арани фенач, са кьадар вахтунда хар къвана. Жемятди а кесиб устӀардин язухар чӀугваз хьана. Хар секин хьайила, агьалияр адан суракьдиз фена. УстӀар лагьайтӀа, хуьруьн патав гвай кӀамун а пата авай никӀе акъвазнавалдай. Ам алайвал са рат кьван чкадал я марфадин стӀал, я хар аватнавачир. УстӀардиз вичин сир-гьунардикай жемятдиз хабар хьайиди чир хьайила, “Я Аллагь, чи арада авай сир раиж хьана хьи” лагьана, ам вилерикай квахьналдай. Ахнигвийри а чкадал пӀир эцигнава, анал садакьаяр пайзава. И хуьруьн тӀвар гьикӀ арадал атайди ятӀа малум туш, риваятдин ван хьайила, ихьтин фикирдал къвезва жемят: и аламат акурла, белки, “агь, ник” гафуникай арадал атанатӀа, я тахьайтӀа а чкадал нивай “агь, нивай” физ жедатӀа лугьудай гафуникай хьанватӀа?...” Кьурагь райондин “Дагъдин булах” газетдин кьилин редактор хьайи Абдул Семедова (ам вични ахнигви я) хайи макандикай кхьенвай макъалада хуьруьн тӀвар арадал атуникай рахадайла къейдзава: “Гьеле алатай асирдин пудкъад лагьай йисарин эвел кьиляй, хуьруьн агъсакъалри тестикьарзавайвал, хуьр эвелдай вилик квай кьакьан синел бинеламиш хьанвалдай ва къати гараринни тӀурфанрин мусибатар себеб яз, ам яваш-яваш кеферпатахъ атана. Гьа и кар себеб яз хуьрел Эхнигар (Ахнигар) тӀварни акьалтналда”. Винидихъ гъанвай кьве жуьрени чав чӀехи бубайрилай агакьнавай тахминан делилар я.

Тарих

Хуьруьн арадал атунин тарих малум туш. Гъиле авай малуматрив кьурвал, хуьруьн бине кьунин тарих виш йисарин дегьнейриз фена акъатзава. Чкадин агьалийри къейдзавайвал, Ахнигрин тахминан 1500 йис я. И кар са шумуд гектардин мулкунал экӀя хьанвай кьве къатан сурари тестикьарзава. Хейлинбур абурукай Дагъустандиз ислам дин къведалди арадал атанвайбур я. И делил кучуднавай тегьерди, сурарин къванерал алай жуьреба-жуьре лишанри субутзава. Эхнигвийрин машгъулатар асул гьисабдалди лежбервални малдарвал тир. А чӀавуз хуьре, муькуь лезги хуьреризни тӀвар акъатнавай, хъсан кьавалар авайди тир. Революция жедалди хуьре кьве мискӀин авай. Абурукай сад са пак тир касди эцигнавай. Гуьгъунлай, адан гьуьрметдай хуьруьнвийри пӀир эцигнай. Хуьруьн кьведлагьай пӀир тамун чкадин муьквал ала. Хуьруьнвийри адаз «ПӀирен там» лугьузвайди я. Садани а тамун тарар кӀарасриз атӀузвач.

XIX виш йисуз Эхниг хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Котур - Куьредин наибвалдиз талукь тир. КӀама Кучун, Кучун ва Гъугъан хуьрерихъ галаз Гъугъан хуьруьнжемятдик акатзавай.

1937 йисуз хуьре «Красный октябрь» колхоз арадал гъанвай. А чӀавуз хуьре 94 майишат гьисабнавай. Ватандин ЧӀехи дяведин йисара хуьряй фронтдиз 53 кас рекье гьатнай. Абурукай вирини - вири 12 кас элкъвена хайи хуьруьз хтанвай. Амайбур женгера телеф хьанвай. 1951 йисуз Эхниг ва Кутул хуьрери чпин колхозар сад-садахъ гилигна, «Правда» тӀвар эцигнай цӀийи колхоз туькӀуьрнавай. Эхнигра вири райондиз тӀвар-ван авай малдарар кӀвалахзавай. Абурукай сад, Яралиев Серкер, вичин чан къурбанд ийиз гьазур зегьмет патахъай гьукуматдин паталай пишкешриз лайих хьанвай.

ЦӀийи хуьруьн тарих, вичин тунвай тарихдин суван ЦӀуру Эхниг хуьруьхъ галаз алакъалу я. 1966 йисуз, къати чилин зурзунрилай кьулухъ, эхнигвияр Дербент райондин Билиж посёлокдин къвалав куьч хьана ЦӀийи Эхниг хуьр арадал гъанвай. Гила абур, гьа чеб хтай чӀавуз, и чилериз Хпеж хуьряй куьч хьанвай хпежвийрихъ галаз къуншидал уьмуьр гьалзавайди я. Кьурагь райондин Эхниг хуьре эхнигвийрин лап тӀимил пай амукьнава.

Агьалияр

2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 79 касди уьмуьр гьалзавай . 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Эхниг хуьруьн агьалияр 430 кас тир.

ТӀвар-ван авай ксар

Эхнигвийри чпин хуьруьнви тир алим, физикадинни-математикадин илимрин кандидат Къурбанов Малик ва спортдин бокс жуьредай устӀар Сефербеков Вакъиф хьтин аквадай ксарив дамахарзава.

ЭлячӀунар

• Муниципальное образование "Сельсовет Кутульский" Архивация 14 август 2014 йисан.