Агъсу район
| Яшамиш жезвай чка
Агъсу район
|
Агъсу район (азер. Ağsu rayonu) — Азербайжанда авай район я.
Майдан — 1 020 км². Агьалияр — 79 232 кас. Агьалидин чуькьуьнвал — 77,68 кас/км².
Административ юкь — Агъсу я.
Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Аббас-Кули-ага Бакиханова вичин «Гюлистан-и Ирам» лугьудай ктабда къейдзвавал, 1735 йисуз Надир Шагьа Шамахадин агьалияр акъудна вичи Агъсу вацӀал бине эцигнавай цӀийи шегьерда ацукьарна. Гьа чӀавалай тарихдин «Шамаха» шегьердиз «ЦӀуру Шамаха», Агъсудиз — «ЦӀийи Шамаха» лугьудай. XVIII виш йисуз авай шегьердин тӀвар «Агъсучай» вацӀун тӀварцӀелай къачуна. XVIII виш йисан Агъсу шегьердин чкӀай харапӀаяр («Хараба шегьер») — гилан Агъсу шегьердин кьибледин пата чка кьунва[1].
Район 1943 йисан 8 октябрдиз туькӀуьрна. 1963 йисуз ам тергна ва Куьрдамир райондихъ гилигна. 1965 йисуз адакай мад кьилдин административ район хьана[2].
География[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Районди Азербайжандин юкьван пата чка кьунва. Тарихдалди Ширвандин территориядик акатзавай районди Бакудилай рагъакӀидай патахъ 156 км яргъал, Баку-Къазах шосседал чка кьунвайди я. Агъсу район рагъакӀидай ва кефердинни рагъакӀидай патарихъ Исмаиллы райондихъ, кефердинни рагъэкъечӀдай ва рагъэкъечӀдай патарихъ — Шемаха райондихъ, кьибледин патахъ — Куьрдамир райондихъ ва Гьажикьабул райондихъ сергьятрал ала.
Районда суван, суварин цинерив гвай ва кьулувилин рельеф ава. Суван паюни гьуьлуьн дережадилай 700—1000 м вине чка кьунва. Юкьван гьалдин гьавадин температура 13-14 °С. Юкьван гьалдин йисан къваларин кьадар — 400—600 мм[3].
Агьалияр[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Йисариз килигна Ахсу райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика[4][5].
| Йис | 2000 | 2005 | 2010 | 2015 | 2018 |
| Агьалияр | 63 100 | ↗ 67 000 | ↗ 71 000 | ↗ 76 300 | ↗ 79 232 |
Миллетар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Райондин агьалийрин лап чӀехи пай азербайжанри туькӀуьрзава. Кьведлагьай чкадал лезгияр, пудлагьай туьрквер-месхетияр ала[6].
| Народ | 1979 год чел[7]. |
1999 год чел[8]. |
|---|---|---|
| азербайжанар | 46 468 (96,2 %) | ↗ 61 681 (99,0 %) |
| лезгияр | 515 (1,1 %) | ↘ 484 (0,8 %) |
| урусар/украинар | 75 (0,2 %) | ↗ 80 (0,1 %) |
| эрменияр | 1174 (2,4 %) | малуматар авач |
| масадбур | 44 (0,1 %) | ↘ 22 (0,1 %) |
Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- ↑ Энциклопедический словарь топонимики Азербайджана = Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti / под ред. Р. Алиевой. — Баку: Шарк-Гарб, 2007. — Т. 1. — С. 30.
- ↑ Административное деление Азербайджанской ССР на 1 января 1977 года. — Баку: Азернешр, 1979. — С. 6.
- ↑ Ағсу рајону = Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы / Ҹ. Гулијевин редаксијасы илә.. — Азербайджанская советская энциклопедия: в 10 томах. — Баку: АСЕ-нын баш редаксијасы. — Т. 1.
- ↑ Division of Azerbaijan
- ↑ Азербайжандин агьалияр сиягьдиз къачун. 2009, Баку.
- ↑ [1] Ethnic composition of Azerbaijan by 2009 census
- ↑ 1979г Ахсуйский район 1979 перепись
- ↑ АЗЕРБАЙДЖАН (1999 г.)
ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Официал сайт (азерб.)
|
Им Азербайжандин географиядикай акьалтӀдай тушир макъала. |
 | ||
|---|---|---|
| Шегьерар | | |
| Районар | Агъдам ·
Агъдаш · Агъжабеди · Агъстафа · Агъсу · Апшерон · Астара · Барда · Балакен · Бейлакъан · Билясувар · Гейчай · Геранбой · Гёйгёл · Гобустан · Гьажикьабул · Дашкесан · Евлах · Жалилабад · Жебраил · Закатала · Зангелан · Зердаб · Имишли · Исмаиллы · Кедабек · Келбажар · Куьрдамир · КцӀар · Къазах³ · Къах · Къуба · Къубатлы · Кьвепеле · Лачин · Ленкоран · Лерик · Масаллы · Нефтечала · Огъуз · Саатлы · Сабирабад · Сальян · Самух · Сиазан · Тертер² · Товуз · Ужар · Физули · Хожавенд² · Хожалы² · Хъачмаз · Хызы · Шабран · Шамкир · Шеки · Шемаха · Шуша² · Ярдымлы | |
| Нахичеван АР-дин районар | ||
¹ — шегьер Суван Къарабагъдин Республикадин гъилик ква ² — райондин чилерин са пай ва я тамамдаказ Суван Къарабагъдин Республикадин гъилик ква | ||